کدام اتوبان برای مردم دردسر درست کرد؟

بر اساس قانون زمین شهری، زمین‌های موجود در محدوده قانونی و حریم استحفاظی شهر‌ها و شهرک‌ها به سه دسته موات (زمین‌های بدون سابقه عمران و احیا و بدون مالک)، بایر (زمین‌های با سابقه عملیات عمران و احیا که به مرور زمان به حالت موات برگشتند) و دایر (زمین‌های با سابقه عملیات عمران و احیا که همچنان آباد هستند) تقسیم می‌شوند.

بر اساس مشاهدات و گزارش‌های مردمی، در اوایل انقلاب سال ۱۳۵۸، شهرداری وقت برای پیشبرد پروژه اتوبان بهشت زهرا (بزرگراه شهید تندگویان)، آن دسته از خانه‌های محله خانی آباد نو که در داخل این طرح قرار می‌گرفتند را از مالکان شان خریداری کرد و به ازای پول، قطعه زمین‌های موجود در مقابل بیمارستان مفرح در محله یاخچی آباد را به آن‌ها داده است. تمامی فرآیند‌های این نقل و انتقالات به صورت رسمی و قانونی انجام شده و سند مالکیت شش دانگ عرصه و عیان نیز برای مالکان صادر شده است.

در واقع این زمین‌های داده شده، جزو زمین‌های موقوفه آقای مفرح است که حدود ۹۰ سال پیش، ٦ دانگ آن را وقف بیمارستان مفرح کرد تا هزینه‌های بیمارستان تامین شود، اما بخشی ازاین اراضی طبق قانون «لغو مالکیت اراضی موات شهری و کیفیت عمران آن» مصوب پنجم تیر ماه ۱۳۵۸، موات شناخته شدند و از آنجایی که اراضی موات قابل وقف نیست و مالکیت آن به دولت واگذار می‌شود، شهرداری توانست حدود ۸۱ قطعه زمین مابه ازا را به صورت ۶ دانگ به نام مالکان بزند و سند مالکیت عرصه و عیان برای ایشان صادر شود، در حالی که باقی اراضی این محدوده موقوفه مفرح به صورت اوقافی تا امروز باقی مانده‌اند.

مسئله از آنجایی شروع می‌شود که در تاریخ ۲۲ شهریور ۱۳۶۶ قانون زمین شهری تصویب شد و مطابق آن اگر زمینی مالک مشخص دارد اما به سبب اهمال مالکان آباد نباشد، در اصطلاح زمین موات و مباحه نامیده نمی‌شود بلکه چنین زمینی را بایر می‌نامند. بر طبق قانون زمین شهری، دیگر زمین های مفرح موات نبودند و  همین مسئله اساسی شد برای شکایت وارثین مفرح و اداره اوقاف تا  زمین‌های واگذار شده را به صورت اوقافی برگردانند. در این بین برخی گمانه زنی‌ها نیز حاکی از آن است که تعدادی از وارثین در صدد آن هستند که ابتدا این زمین‌ها را وقفی اعلام کنند، سپس با زیر سوال بردن صحت عقل حاج ابوالقاسم مفرح هنگام وقف این اراضی، خودشان مالک قطعی شوند.

واقعیت ماجرا چه بود؟

متاسفانه اقدامات اداره اوقاف و وارثین مفرح از اواخر دهه ۸۰ تا کنون سبب شده است که امروز نه تنها سند رسمی و قانونی مردم توقیف شده، بلکه آنها اجازه هیچ گونه دخل و تصرف در ملک خود و نقل و انتقال آن را نیز ندارند. این تمام ماجرا نیست، زیرا از طرف اداره اوقاف به مردم گفته شده است که باید مبلغی چند میلیاردی به این اداره بپردازند، زیرا ملکشان وقفی است.

قربانی واقعی این ماجرا، مردم بی تقصیری هستند که به اعتبار قانون مصوب شورای انقلاب و شهرداری وقت، با مسئولین همکاری کرده و خانه‌های خود را برای پروژه عمرانی بزرگراه تندگویان به امید سکونت در جایی دیگر ترک کردند، این مردم در حالی دست به چنین اقدامی زدند که ارزش مالی خانه‌های محله پیشین شان یعنی خانی آباد نو، هم در گذشته و هم امروز، بیشتر از محله یاخچی آباد است. در حقیقت شرایط آنها با سایر ساکنین املاک اوقافی مفرح، بسیار متفاوت است، پس به دور از عدالت است که برخورد قانونی مشابهی با آن‌ها شود.