نوسان صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی به چین
بررسی آمار مختلف حاکی از نوسان شدید صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ایران به چین بین سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۲ است و به نظر می‌رسد در میان محصولات مختلف کشاورزی، خشکبار ایرانی، مهم‌ترین کالای صادراتی ایران به چین است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق ؛ اتاق بازرگانی تهران در گزارشی تحت عنوان «صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی؛ از روندهای جهانی تا جایگاه ایران در بازار چین» به بررسی وضعیت صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۲ به چین پرداخته و پیشنهاداتی برای حضور موثر در بازار این کشور مطرح کرده است.
بر اساس این گزارش، ارزش صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در سال ۲۰۲۳ با ثبت ارزش تجاری ۴۱۶۱ میلیارد دلاری، جایگاه خود را به‌عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد جهانی حفظ کرده است. صادرات کشاورزی و صنایع غذایی ایران نیز در سال ۱۴۰۲ به ۵.۶ میلیارد دلار رسید که بالاترین رقم در هشت سال اخیر به شمار می‌رود و عمدتاً ناشی از رشد صادرات میوه، خشکبار و محصولات تبدیلی بوده است.
بررسی آمارها نشان می‌دهد مجموع صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ایران به چین در دوره بررسی، نوسان قابل توجهی داشته است. این رقم از حدود ۵۰ میلیون دلار در سال ۱۳۹۵ به حدود ۵۶۷ میلیون دلار در سال ۱۳۹۹ رسیده و سپس با کاهش‌هایی مواجه شده و در سال ۱۴۰۲ به رقم ۲۷۵ میلیون دلار رسیده است.
محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در این گزارش شامل شیرینی و شکلات؛ محصولات لبنی؛ خشکبار؛ گل و گیاه دارویی، خوراکی زینتی و صنعتی؛ صنایع تبدیلی؛ بذر و دانه؛ غلات؛ محصولات حیوانی و صنایع وابسته است. از بین این هشت گروه کالایی در سال‌های مورد اشاره خشکبار بیشترین سهم از صادرات به چین را به خود اختصاص داده است.
صعود و سقوط خشکبار در بازار چین
به عبارت دقیق‌تر، گروه «خشکبار» همواره نقش محوری در صادرات ایران به چین داشته است. صادرات این گروه در سال ۱۳۹۵ حدود ۷.۴ میلیون دلار بوده که پس از یک جهش استثنایی، در سال ۱۳۹۸ به رقم قابل توجه ۲۰۴ میلیون دلار و سپس در سال ۱۳۹۹ به ۵۳۴ میلیون دلار رسیده است. این ارقام بیانگر جایگاه ممتاز خشکبار ایران به‌عنوان اصلی ترین محصول صادراتی ایران در این حوزه به چین است. هر چند در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ شاهد کاهش چشمگیر صادرات این محصول بوده‌ایم (به ترتیب حدود ۲۳۳ میلیون و ۷۰ میلیون دلار)، اما در سال ۱۴۰۲ صادرات خشکبار مجدد به بیش از ۱۴۵ میلیون دلار رسیده که نشان دهنده بهبود و بازگشت نسبی این محصول به مسیر قبلی است.
همچنین بررسی گزارش اتاق بازرگانی نشان می‌دهد صادرات گروه «محصولات حیوانی و صنایع وابسته» از ۲۶.۵ میلیون دلار در سال ۱۳۹۵ به ۷۱ میلیون دلار در سال ۱۴۰۲، گروه «گل و گیاه دارویی، خوراکی، زینتی و صنعتی» از ۱۴ به ۵۵ و گروه «صنایع تبدیلی» از یک به ۲.۴ رسیده است.
در سال ۱۴۰۲ صادرات گروه «بذر و دانه» با رقم ۹۷۴ هزار دلار برای اولین بار به رقم یک میلیون دلار نزدیک شده، صادرات «شیرینی و شکلات» و «محصولات لبنی» به لحاظ ارزشی سهم کمی از کل صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی دارند، و صادرات «میوه و تره بار» و «غلات» به بازار چین بسیار اندک بوده و در سال‌های اخیر نزدیک به صفر مانده است. این گزارش صادرات ناچیز در اقلام یاد شده را ناشی از آن می‌داند که یا سیاست‌های چین در این زمینه محدودکننده است یا ظرفیت رقابتی ایران در این دو گروه کمتر است.
سهم اندک ایران در تأمین محصولات کشاورزی و صنایع غذایی وارداتی چین
در مجموع این گزارش نشان می‌دهد بازار چین اگرچه در سال‌های اخیر مقصد برخی از اقلام صادراتی مانند خشکبار و گیاهان دارویی بوده، اما سهم ایران در تأمین نیاز وارداتی این کشور همچنان بسیار اندک است. این در حالی است که فرصت‌های گسترده‌ای در زمینه صادرات کالاهای دارای ارزش افزوده بالا به چین مغفول مانده است. در نتیجه، اصلاح سیاست‌های صادراتی از رویکرد کالامحور به بازارمحور، تنوع‌بخشی به محصولات، توسعه زیرساخت‌ها، تقویت زنجیره ارزش، تشکیل کنسرسیوم‌های تخصصی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های بومی و مشاوره‌ای در بازارهای هدف، به‌ویژه چین، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای دستیابی به موفقیت پایدار و حضور مؤثرتر در بازارهای بین‌المللی است.
