پرسه در سرزمین کتیبه و کوهستان؛ گشت و گذار در کرمانشاه
وجود چهار هزار و ۲۰۰ اثر ثبت شده ملی، سه اثر ثبت شده جهانی و ده‌ها اثر گردشگری که هنوز به ثبت نرسیده حاکی از استعداد بالای کرمانشاه در بخش گردشگری است.
کرمانشاه با برخورداری از تاریخ، فرهنگ، طبیعت و تنوع اقلیمی یکی از مقاصد جاذب گردشگری در کشور محسوب می‌شود. این استان با جاذبه‌هایی همچون نخلستان‌های قصرشیرین، آثار باستانی از دوره مادها تا ساسانیان، تنوع آیینی و مذهبی و دارا بودن عنوان شهر خلاق خوراک در یونسکو ظرفیت‌های کم‌نظیری در زمینه گردشگری دارد.
وجود چهار هزار و ۲۰۰ اثر ثبت شده ملی، سه اثر ثبت شده جهانی و ده‌ها اثر گردشگری که هنوز به ثبت نرسیده حاکی از استعداد بالای کرمانشاه در بخش گردشگری است.
بیستون و تاق بستان، معبد آناهیتا، طاق گرا، گور دخمه اسحاق وند، منظر طبیعی تاریخی هورامان، تکایای بیگلربیگی و معاون الملک، بوستان کوهستان، بازار سنتی، سراب‌های نیلوفر، هرسین، صحنه، روانسر، غار قوری قلعه، غار پراو، کاروانسراهای شاه عباسی و ماهیدشت و آبشار پیران از مهمترین آثار تاریخی و طبیعی گردشگری استان کرمانشاه است.
در استان کرمانشاه ۲۶ هتل، پنج هتل آپارتمان، ۲۰ میهمانپذیر، ۱۸ مجتمع خدمات رفاهی و ۴۴ اقامتگاه بوم گردی فعالیت می‌کند.
این استان ۲ میلیون نفر جمعیت با مذهب، نژاد و اقوام مختلف ساکن در ۲ هزار و ۵۹۵ روستا و ۳۵ نقطه شهر دارد و برخی روستاهای آن با طبیعت بکر جاذبه گردشگری محسوب می شود.
استان کرمانشاه اگرچه هزاران اثر و جاذبه باستانی و تاریخی در دل خود دارد اما به دلیل قدمت و پیشینه بیشتر گردشگران تاق بستان و بیستون را می شناسند اگرچه این ۲ اثر نیز شاهکاری از دوران ایران باستان است و دیدن آن برای چندین بار تکراری نمی شود و هر بار جذابیت خاص خود را دارد.
تاق بستان در قرن سوم میلادی ساخته شده است و ارزش هنری و تاریخی زیادی دارد. شاهان ساسانی در ابتدا نواحی اطراف تخت جمشید را برای تراشیدن تندیس‌های خود برگزیدند اما از زمان اردشیر دوم و شاهان پس از او، تاق‌بستان را انتخاب کردند که در بین راه جاده ابریشم قرار داشت و دارای طبیعتی سرسبز و پرآب بود.
چند صحنه تاریخی از جمله تاج‌گذاری خسرو پرویز، تاج‌گذاری اردشیر دوم، تاج گذاری شاهپور دوم و سوم و همچنین چند سنگ‌نوشته (کتیبه) به خط پهلوی کتیبه‌ای در این اثر باستانی کنده‌کاری شده است.
تاق بستان؛ نخستین تابلوی نقاشی سنگی جهان سنگ‌نگاره شکارگاه سلطنتی تاق بستان، نخستین تابلوی سنگی با رعایت قاعده و اصول نقاشی در جهان به حساب می‌آید، به گونه‌ای که در حجاری خسرو سوار بر شبدیز گویی اثر از روی نقاشی، نقش شده است. همچنین در تطاق بزرگ آثاری از زنان موسیقی‌دان به چشم می‌خورد که به نواختن چنگ و سازهای بادی مشغول هستند.
در قسمت دیگری از تاق بزرگ، صحنه شکار گراز به چشم می‌خورد که از نظر حرکت و نمایش از جمله شاهکارهای هنر سنگ‌نگاری به شمار می‌رود. در نقش برجسته‌ای در دیواره جانبی تاق بستان، زیور تشریفاتی جامعه پادشاه که بر تخت نشسته درون شم مرکزی به روی قرصی از بلور مهر کنی شده و با انواع زردوزی و گل اندازهای تنگ هم تزیین فراوان یافته و جامه‌های ملتزمان و فیل سواران با نگاره‌های گیاهی و پرندگان دست‌دوزی شده است.
کرمانشاه سرزمین آب و سنگ؛ دیاری ۴ فصل با مجموعه‌ای از جاذبه‌های طبیعی و آثار باستانی
تاق بزرگ مهمترین اثر تاق‌بستان و همراه با سنگ‌نگاره تاج‌گذاری خسرو پرویز است که دارای ایوانی با فضای مستطیل به عرض هفت متر و ۸۵ سانتیمتر، ارتفاع ۱۱ متر و ۹۰ سانتیمتر و عمق هفت متر و ۶۵ سانتیمتر است. در کناره ورودی تاق، سنگ‌نگاره‌ای از فرشتگان بال‌دار، درخت زندگی، مجالس شکار گراز و شکار مرغان و ماهیان در مرداب و نقش‌های فیل، اسب و قایق حکاکی شده که حاکی از مراسم بزم و شادی است.
کتیبه بیستون بزرگ‌ترین سنگ نوشته جهان و یادگاری ارزشمند از سخنان داریوش بزرگ هخامنشی برای تمامی ایرانیان است که در بیستون کرمانشاه قرار دارد؛ این کتیبه در بلندای دست نیافتنی که از پایین کوه نیز به‌هیچ‌وجه قابل‌خواندن نیست، نشان از آن دارد که داریوش بزرگ، تاریخ عظمت خود را نه برای مردمان روزگار خویش، که برای آیندگان نیز نوشته است.
کتیبه‌ها و سنگ نوشته‌های تاریخی نشان از تاریخ مستند دوران هخامنشی و کهن ایران دارد و برای تمام ایرانیان افتخارآمیز است که نوشته‌های داریوش بزرگ هخامنشی و حوادثی را که او از زبان خود نقل کرده را بدون هیچ واسطه‌ای بخوانند.
راهی که امروزه از همدان آغاز و با گذر از شهرهای کنگاور، کرمانشاه، سرپل ذهاب، قصرشیرین و خسروی به سرزمین میان رودان (بین‌النهرین) می‌رسد، همان راه باستانی چند هزار ساله است که سرزمین‌های خاوری و میانی ایران زمین را به سرزمین های باختری و به بابل و نینوا و دیگر شهرهای میان رودان پیوند می‌داده است.
کرمانشاه سرزمین آب و سنگ؛ دیاری ۴ فصل با مجموعه‌ای از جاذبه‌های طبیعی و آثار باستانی
در درازای این راه و به ویژه در بیستون، یادمان‌های باستانی فراوانی به چشم می‌خورد که نشانه رویکرد ویژه پیشینیان ما بوده است.
هورامان یا اورامان نام منطقه‌ای تاریخی با بافت پلکانی و آداب و رسوم بسیار خاص است که بخش‌هایی از شهرستان‌های سروآباد، سنندج و کامیاران در استان کردستان و شهرستان‌های روانسر، پاوه، جوانرود و ثلاث باباجانی در استان کرمانشاه را شامل می‌شود و ۷۰۰ روستا نیز در این عرصه قرار دارند.
در چهل و چهارمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو (UNESCO) پرونده منظر فرهنگی اورامانات /هورامان بررسی و با تصویب اعضای کمیته، این منطقه به عنوان بیست و ششمین میراث فرهنگی ملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد.
پرونده ثبت جهانی منظر فرهنگی اورامانات در استان‌های کرمانشاه و کردستان با حدود ۴۰۹ هزار هکتار عرصه و حریم قرار دارد که ۱۰۶ هزار هکتار آن مربوط به عرصه و ۳۰۳ هزار هکتار نیز جزو حریم است.
بخش اصلی منظر فرهنگی هورامان/ اورامانات شامل دره‌های ژاوه رود، اورامان تخت، لهون است.
حدود ۷۰۰ روستا در منطقه اورامانات/ هورامان قرار دارد؛ در سال ۱۳۹۹ ارزیابی میدانی منظر فرهنگی اورامانات / هورامان توسط یک ارزیاب ایکوموس جهانی انجام شده است.
منطقه هورامان/ اورامانات منطقه‌ای فرهنگی در غرب کشور بین دو استان کردستان و کرمانشاه واقع شده که دارای کوه‌های سربه فلک کشیده و رودهای خروشان است. وجود این عوامل طبیعی دره‌هایی را شکل داده که ساکنان هورامان/ اورامانات، هزاران سال در تعامل با طبیعت زندگی کرده و این تعامل را می‌توان در باغ های پلکانی، معماری پلکانی زندگی هوار نشینی (کوچ گاه های موقت)، جشن‌ها و آیین‌های اصیل، صنایع‌دستی منحصر بفرد منطقه مشاهده کرد.
منطقه هورامان دارای قدمت تاریخی با پیشینه‌ای کهن فرهنگی، آداب و رسوم و نمادهای فرهنگی ویژه‌ای است که هر کدام از این نمادها روشنگر گوشه‌هایی از زوایای فرهنگ غنی و پربار این منطقه را نمایان می‌کند. پیشینه سکونت در این منطقه به پیش از تاریخ بر می‌گردد که کشف قباله‌های هورامان وجود حاکمیت آشوریان، مادها، هخامنشیان و یونانیان را تأیید کرده است.
طبیعت بهاری منطقه هورامان
کهن‌ترین آثار سکونت انسان در بررسی‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی در اطراف روستای هجیج یافت شده و مربوط به دوران پارینه سنگی است که طبق گزارش باستان‌شناسان بیش از ۴۰ هزار سال تا حدود ۱۲ هزار سال قدمت دارند.
معماری پلکانی اورامان تخت و خانه‌های دیدنی آن، روستا را به‌شکل هرم‌گونه درآورده است که در راس این هرم قلعه‌ای باستانی قرار دارد.
در این گزارش ۲ اثر جهانی بیستون و هورامان و یک اثر ملی تاق بستان معرفی شد اگرچه کرمانشاه بیش از چهار هزار و ۲۰۰ اثر تاریخی دارد و هر کدام از آنها به یکی از قرون تاریخی برمی گردد و جذابیت های خاصی دارد.
دنده کباب و خورش خلال ۲ خوراک اختصاصی کرمانشاه
دنده کباب کرمانشاهی خوراک لذیذ و مجلسی است که در فهرست آثار ملی ایران به عنوان میراث ناملموس فرهنگی استان کرمانشاه ثبت شده است اما اصل این کباب خوشمزه ریزه کاری‌هایی هم دارد.
این کباب خوشمزه شاهانه با سس مخصوصی سرو می شود که از رب گوجه فرنگی، آبلیمو، نمک، فلفل و زعفران تشکیل شده و البته قیمت آن نیز نسبت به سایر کباب ها بیشتر است اما باید مراقب بود که از کجا آن را سفارش می دهید چون ممکن است دنده کباب اصلی نوش جان نکنید.
نکته بعدی شباهت های دنده کباب با شیشلیک است که البته نوع طبخ و مزه دار کردن گوشت این ۲ نوع کباب را با وجود اشتراک؛ در دنده گوسفندی کاملا از هم متمایز می‌کند.
خورش خلال کرمانشاهی هم از دیگر غذاهای اختصاصی این استان است. این خورش باید حتما از گوشت فیله گوسفندی یا گوساله به دلیل تُردی آن استفاده شود همچنین خلال استفاده شده حتما باید خلال اصل بادام و سفت باشد.
نکته بعدی استفاده از زرشک سیاه است و اینکه نباید از زرشک قرمز استفاده شود چرا که ترشی زرشک قرمز بیشتر از زرشک سیاه است و اینکه زرشک ها را از روز قبل می خیسانیم و سپس تفت می دهیم.
برای پخت این خورش ابتدا گوشت ها را به صورت مکعبی خرد کنیم و آن را فقط در حد یک جوش می جوشانیم تا خونابه گوشت برود، سپس گوشت ها را با پیاز نگینی خرد شده تفت می دهیم. سپس ادویه ها شامل زردچوبه، زعفران و کمی پودر هل را به گوشت اضافه می کنیم و اضافه کردن نمک را به مراحل آخر پخت خورش موکول می کنیم.
مرحله بعد اضافه کردن خلال هایی است که از روز قبل خیسانده ایم و آنها را با همان آب اضافه می کنیم، سپس کمی رب را جداگانه تفت می دهیم و داخل خورش می ریزیم. حالا نوبت اضافه کردن لیمو عمانی هایی است که از روز قبل خیسانده ایم اما این بار آب لیموها را دور می ریزیم تا تلخی لیموها را که گرفته شده وارد خورشت نشود سپس با اضافه کردن یک شاخه کوچک دارچین می گذاریم تا خورشت پخته و غلیظ شود و در نهایت زرشک های خیس خورده از شب قبل را کمی تفت می دهیم و اضافه می کنیم.
اضافه کردن یک قاشق روغن حیوانی و یک قاشق زعفران برای عطر خورش در مراحل پایانی کار فوت کوزه گری این مربی آشپزی برای خوشمزه شدن خورش خلال کرمانشاهی است.
راهنمای گردشگری: کرمانشاه استانی ۴ فصل است
سجاد طهموری، راهنمای گردشگری و عضو هیات رییسه انجمن راهنمایان گردشگری کرمانشاه، در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، به ویژگی‌های منحصربه‌فرد اقلیمی استان اشاره کرد و گفت: کرمانشاه یک استان چهار فصل است؛ در ماه‌های دی و بهمن که گردشگری در بیشتر مناطق شمالی کشور به حالت نیمه تعطیل درمی‌آید، در کرمانشاه می‌توان تنها با طی مسافتی کمتر از ۲ ساعت، در یک روز آب و هوای بهاری و زمستانی را تجربه کرد. این ویژگی استان را به مقصدی خاص برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل کرده است.
وجود ۷۴ سراب در این استان، لقب «سرزمین سراب‌ها» را برای کرمانشاه به ارمغان آورده است. طهموری در این رابطه اظهار کرد: از جمله این سراب‌ها می‌توان به سراب روانسر، نیلوفر، قنبر، صحنه و سراب هرسین و بسیاری دیگر اشاره کرد که هر یک، جذابیت‌های طبیعی ویژه‌ای دارند.
سراب نیلوفر کرمانشاه
این راهنمای گردشگری، تنوع فرهنگی و آیینی استان را از دیگر ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن دانست و افزود: در کرمانشاه، با طی تنها ۵۰ کیلومتر، شاهد تغییر گویش، اعتقادات و فرهنگ مردم خواهیم بود. همین ویژگی باعث شده که برخی کارشناسان این استان را هندوستان ایران بنامند.
وی افزود: در این منطقه، می‌توان کلیسا، کنیسه، مسجد اهل تشیع و تسنن و همچنین جم‌خانه آیین یارسان را در کنار هم مشاهده کرد. این تنوع بی‌نظیر، کرمانشاه را به مقصدی جذاب برای گردشگران مذهبی و فرهنگی تبدیل کرده است.
عضو هیات رییسه انجمن راهنمایان گردشگری استان کرمانشاه با اشاره به مجموعه تاق بستان گفت: تاق بستان یکی از مهمترین آثار تاریخی داخل شهر کرمانشاه، است که در ضلع شمالی شهر و دامنه کوه‌های طاق‌بستان قرار گرفته و مربوط به دوره ساسانیان است.
وی افزود: تاق بستان شامل سه سنگ‌نگاره است. شاخص‌ترین آنها، صحنه تاج‌گذاری خسرو پرویز، پادشاه ساسانی، است که اوج هنر سنگ‌تراشی آن دوره را نشان می‌دهد. همچنین صحنه تاج‌گذاری اردشیر دوم ساسانی و شاپور دوم نیز در این مکان وجود دارد. در کنار این آثار تاریخی، طبیعت این منطقه با دریاچه طاق‌بستان و درخت رحمت، جذابیت ویژه‌ای به این مجموعه داده است.
تاق بستان
طهموری در ادامه به مجموعه جهانی بیستون اشاره کرد و گفت: مجموعه جهانی بیستون، یکی دیگر از آثار شاخص استان کرمانشاه است که در ۳۰ کیلومتری شرق شهر کرمانشاه و در مسیر جاده کرمانشاه - همدان قرار دارد.
این راهنمای گردشگری در مورد این اثر گفت: قدمت آثار تاریخی بیستون از دوره نئاندرتال‌ها تا دوره معاصر را دربرمی‌گیرد. این مجموعه شامل ۲۷ اثر تاریخی است که برخی از آنها در محدوده میراث جهانی و برخی خارج از آن قرار دارند، از جمله پل خسرو، سنگ شیرین و پل صفوی.
کتیبه جهانی بیستون
وی در ادامه افزود: شاخص‌ترین اثر این مجموعه، کتیبه داریوش هخامنشی است که در ضلع شمالی سراب بیستون قرار دارد. معنی واژه بیستون، "بغستان" یا "سرزمین خدایان" است.
طهموری با اشاره به منظر فرهنگی هورامان نیز گفت: هورامان یکی دیگر از مناطق گردشگری کرمانشاه است که بخشی از آن در کردستان ایران و بخشی دیگر در کردستان عراق قرار دارد.
وی درباره این منطقه اظهار کرد: هور در زبان محلی به معنی ابر و هورامان به معنی "جایی که ابرها قرار دارند" است. این منطقه با بافت پلکانی خاص خود، یکی از زیباترین مناطق کوهستانی کشور محسوب می‌شود.
گیوه بافی
وی افزود: منظر فرهنگی هورامان در یونسکو ثبت جهانی شده که شامل گویش، پوشش، خوراک، زبان، رسوم و سایر جنبه‌های فرهنگی مردم این منطقه است. از روستاهای شاخص این منطقه می‌توان به ساتیاری، دودان، زردویی، تین، خانقاه، داریان، هجیج، سلین و نوین اشاره کرد.
وی با اشاره به گوردخمه‌های موجود در استان گفت: کرمانشاه با داشتن ۱۴ شهرستان، به همان تعداد گوردخمه تاریخی نیز دارد که به دوران مادها و هخامنشیان نسبت داده می‌شوند. کاربرد این گوردخمه‌ها برای دفن افراد بوده است. از معروف‌ترین آنها می‌توان به گوردخمه‌های اسحاق‌وند، برناج و روانسر اشاره کرد.
طهموری یکی دیگر از آثار باستانی مهم کرمانشاه، نقش آنوبانینی در شهرستان سرپل ذهاب دانست و گفت: این نقش مربوط به ۲۳۰۰ سال پیش از میلاد است و گفته می‌شود ایده نقش برجسته داریوش از آن گرفته شده است. آنوبانینی، پادشاه مقتدر دوره لولوبی‌ها بوده و این اثر اخیراً توسط یک تیم آلمانی مرمت شده است.
نقش آنوبانی نی
طهموری با اشاره به یکی از بلندترین آبشارهای ایران گفت: آبشار پیران با ارتفاع تقریبی ۱۵۰ تا ۱۸۰ متر، در منطقه ریژاو قرار دارد و یکی از زیباترین جلوه‌های طبیعی این استان به شمار می‌رود. روستای پیران نیز به عنوان نخستین منطقه نوبر گوجه‌سبز کشور شناخته می‌شود.
کرمانشاه آماده استقبال از مهمانان نوروزی است
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمانشاه نیز در نشست با خبرنگاران از آمادگی این استان برای استقبال از مهمانان نوروزی خبر داد و به برگزاری ۲۳ رویداد گردشگری ویژه نوروز در استان اشاره کرد و گفت: با توجه به تقارن این روزها با ماه مبارک رمضان، برنامه‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده که با رعایت شئونات دینی برگزار شود.
«داریوش فرمانی» اظهار کرد: در نوروز جشن‌های مختلفی برگزار خواهد شد که از جمله آنها می‌توان به جشن میلاد امام حسن مجتبی، برگزاری مراسم شب‌های قدر در اماکن تاریخی، جشن هلال نوروز در منطقه ثبت جهانی اورامانات، برپایی نوروزگاه‌ها در پیک دوم سفرهای نوروزی و اجرای تئاترهای خیابانی اشاره کرد.
وی همچنین از برپایی بازارچه‌های موقت صنایع‌دستی در همه شهرستان‌های استان خبر داد و گفت: در نوروز امسال ۱۰۰ غرفه صنایع‌دستی برای معرفی، عرضه و فروش محصولات هنرمندان استان برپا خواهد شد.
فرمانی در خصوص تأمین محل اقامت گردشگران نوروزی نیز گفت: با همکاری دستگاه‌های مختلف مانند شهرداری، آموزش‌وپرورش، هلال‌احمر و اداره کل ورزش و جوانان، ظرفیت اسکان روزانه ۲۰ هزار نفر در استان فراهم شده است.
شهر پلکانی باینگان در دل هورامان
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کرمانشاه به اقدامات صورت‌گرفته برای معرفی بهتر جاذبه‌های گردشگری استان اشاره کرد و گفت: علاوه بر سامانه کرمانشاه گشت که لینک آن پس از ورود هر گردشگر به استان برای او پیامک می‌شود، در ۲۰ نقطه تاریخی و گردشگری استان QR کدهایی نصب شده که امکان دریافت اطلاعات درباره این اماکن را برای گردشگران فراهم می‌کند.
بر اساس برخی برآوردها در تعطیلات نوروز سال گذشته حدود ۲ میلیون نفر گردشگر از جاذبه های طبیعی و تاریخی استان کرمانشاه دیدن کردند و مسوولان استان نیز با اعلام آمادگی برای استقبال از جمعیتی در همین حد برای نوروز امسال اعلام کردند.