داعش و مساله هولناک انعطاف‌پذیری
چرا گروههای تروریستی در حال احیای دوباره هستند؟
داعش پس از مدت‌ها سکوت، آماده است تا بار دیگر هراس را به خاورمیانه و جهان برگرداند.
به گزارش گروه رسانه ای شرق؛ طی سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷، زمانی که تروریست‌های داعش سرزمین‌های وسیعی از سوریه و عراق را به نیروهای دولتی باختند، تصور عمومی این بود که آنها دستکم یک دهه تا ظهور مجدد فاصله دارند. اما حالا فواد حسین وزیرخارجه عراق می‌گوید تعداد نیروهای داعشی در منطقه به‌طرز چشمگیری بار دیگر افزایش پیدا کرده است.
فرصت احیا برای تروریست‌ها
تروریست‌های داعش از اواسط سال ۲۰۲۴، فرصت را برای افزایش حملات و جذب نیروهای جدید مناسب ارزیابی کردند و دایره نفوذشان در مناطقی چون خاورمیانه، آفریقا و آسیای مرکزی، گسترش پیدا کرد.
تنها در همین سال، داعش در ۲۲ کشور جهان، دست به کشتار هزار و ۸۰۰ نفر زد.
داعش خشن‌ترین گروه تروریستی ۲۰۲۴
موسسه اقتصاد و صلح، داعش را در سال گذشته به‌عنوان مرگبار‌ترین گروه تروریستی در جهان نام‌گذاری کرد. اتفاقی که زنگ‌خطر را در مورد ظهور مجدد این گروه خشن به صدا درآورد. در همین گزارش که در ماه مارس سال ۲۰۲۵ منتشر شده، گفته می‌شود که داعش در سال ۲۰۲۴ توانسته نفوذ و فعالیت‌های خود را به ۳۰ کشور در جهان افزایش دهد که بخش عمده‌ای از آنها کشورهای فقیر آفریقایی هستند.
عراق؛ افزایش حضور تروریست‌ها در مناطق روستایی
در عراق داعش بعد از آنکه در سال ۲۰۱۷ تقریبا تمام متصرفات خود را از دست داد، به تاکتیک‌های چریکی روی آورد. آنها در نقاطی که جمعیت پراکنده‌ای در آن زندگی می‌کنند، دست به برخی از حملات زده‌اند. اما در سال گذشته این گروه تروریستی حملات خود را در مناطق روستایی و کوهستانی عراق، مثلا در نقاطی مانند کوه‌های حمرین افزایش داد.
فرماندهی مرکزی ایالات متحده می‌گوید که بین ۱۰ دسامبر ۲۰۲۴ تا شش ژانویه ۲۰۲۵، با کمک ارتش عراق عملیاتی را علیه مواضع داعش انجام داده است که نشان می‌دهد خطر ظهور مجدد تروریست‌های خطرناک داعش در عراق کاملا جدی گرفته می‌شود.
سوریه؛ استفاده داعش از هرج و مرج
سوری‌ها وضعیت دشوارتری دارند. با خروج بشار اسد از قدرت در اواخر سال ۲۰۲۴، آشوب در نقاط مهمی از کشور و ایجاد فضای مناسب برای گروههای تندرو و تروریستی، نگرانی‌ها در مورد ظهور پرقدرت داعش بالا گرفت.
یک فرمانده ارشد کرد سوریه، در دسامبر سال گذشته به رسانه‌ها هشدار داد خطر بازگشت داعش در مقایسه با گذشته دو برابر شده است. هرچند سنتکام در پایان سال ۲۰۲۴ و اوایل سال ۲۰۲۵ عملیات‌هایی را علیه داعش شکل داد و حتی محمود ابویوسف از فرماندهان ارشد این گروه را کشت؛ اما تحرکات داعشی‌ها کماکان ادامه دارد.
افغانستان؛ افزایش قدرت داعش خراسان
در افغانستان، اوضاع پیچیده است. داعش شاخه خراسان در این کشور مدت‌هاست که هر عملیات تروریستی را گردن می‌گیرد. طالبان، خود را در صف نخست مقابله با گروه تروریستی داعش می‌داند و البته از روزی که در کابل قدرت را به دست گرفته، توانسته تا از شدت و تعداد حملات خونبار داعش کم کند.
داعش خراسان اما طالبان را نمی‌بخشد و از این گروه انتقام می‌گیرد. طالبان می‌گوید رهبری این گروه و ترورهایش در خاک افغانستان، از بلوچستان پاکستان انجام می‌شود.
داعش خراسان در شهریورماه گذشته ۱۴ غیرنظامی شیعه را در ولایت دایکندی به قتل رساند و در فوریه ۲۰۲۵ عملیات‌هایی را علیه طالبان و غیرنظامیان در قندوز انجام داد.
داعشی‌ها در افغانستان در ولایاتی مانند ننگرهار در شرق این کشور فعالیت متمرکزی دارند. در حقیقت آنها در مناطقی که نارضایتی از طالبان بیشتر است دست به جذب نیرو می‌زنند.
آفریقا؛ مقصد تازه
بعد از آنکه داعش شانس خود را در سوریه و عراق از دست داد، تلاش‌هایش را به آفریقا معطوف کرد. آنها در کشوری مانند نیجریه، با بوکوحرام که یکی از خونریز‌ترین گروههای تروریستی در آفریقاست دست به یکی کردند و در کنگو و اوگاندا هم دست به جذب نیرو زده.
در آفریقا داعش تمرکز خود را بر روی مناطق روستایی و مرزی کشورهای فقیر و جنگ‌زده گذاشته است.
داعش خطرناک‌تر می‌شود؟
داعش بسیاری از رهبران ارشد خود را در طی سال‌های اخیر از دست داده است. در واقع قدرت مرکزی این گروه تروریستی به شدت تضعیف شده. اما شاخه‌های این گروه که به‌صورت خودمختار عمل می‌کنند، تبدیل به بحرانی برای دولت‌ها و کشورهای درگیر شده‌اند.
داعشی‌ها خود را مدام در رقابت با گروه‌هایی مانند القاعده و حتی طالبان می‌بینند. این رقابت برخی اوقات به درگیری‌های شدید انجامیده است.
خلا قدرت در مناطقی از سوریه، وضعیت را بحرانی‌تر کرده است. این اوضاع در وهله اول برای عراقی‌ها و همچنین برای ایران خطرناک ارزیابی می‌شود. البته از آنجایی که گروه داعش، تقریبا در سراسر جهان دست به عملیات ترور زده، نگرانی از بابت نفوذ و گسترش آن، جدی است.
از سوی دیگر جذب نیروی داعش در مناطقی که فقر غوغا می‌کند باعث شده تا تروریست‌ها مشکل چندانی برای جذب نیرو در کشوری مانند افغانستان یا کشورهای اروپایی نداشته باشند.
تاکتیک داعش در طول سال‌های گذشته تغییر کرده است. آنها دست از سازماندهی و عملیات‌های بزرگ برداشته و به‌عملیات‌های چریکی بسنده می‌کنند. واقعیت این است که مقابله با هسته‌های چریکی تروریست‌ها دشوار است. تجربه طالبان به داعش نشان داده که ادامه حیات یک گروه از هم‌پاشیده با چنین شیوه‌ای، آسان‌تر است و دیگران را در هول و هراسی دائمی نگه می‌دارد.
