شبح پوتین بر فراز پاریس

دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه امروز با رقابت امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فعلی و مارین لوپن رقیب راست‌گرای او برگزار می‌شود تا رقابت نهایی انتخابات سال 2017 تکرار شود. اما در پنج سال اخیر تغییرات زیادی در داخل و خارج فرانسه رخ داده تا نه مکرون خود را از قبل برنده بداند و نه لوپن امروز را با ناامیدی آغاز کند. در آخرین نظرسنجی‌ها میزان حمایت از امانوئل مکرون بین ۱۰ تا ۱۴ درصد بیشتر از میزان حمایت از مارین لوپن بود و اگر همه چیز طبق نظرسنجی‌ها پیش برود، او بین ۵۵.۵ تا ۵۷.۵ درصد آرا را به دست خواهد آورد. اما نکته مهم این است که حدود ۳۰ درصد از پاسخ‌دهندگان گفته‌اند هنوز تصمیم نهایی خود را برای شرکت در انتخابات نگرفته‌اند و همین موضوع باعث شده تا برخی ناظران با اشاره به همه‌پرسی برگزیت یا پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات 2016 آمریکا که کمتر کسی از قبل آن را پیش‌بینی می‌کرد، احتمال پیروزی شگفت‌انگیز مارین لوپن را دور از ذهن ندانند. در دور اول انتخابات که دو هفته قبل برگزار شد، مکرون با ۲۷.۸۵ درصد و مارین لوپن با ۲۳.۱۵ درصد آرا به دور دوم انتخابات راه یافتند. جالب اینکه در دو دهه گذشته، هیچ رئیس‌جمهوری در فرانسه نتوانسته دو دوره پیاپی در انتخابات پیروز شود.

‌مکرون هم با وجود پیشتازی در نظرسنجی‌ها می‌داند کار دشواری پیش‌رو دارد. او در جمع هوادارانش در ستاد انتخاباتی خود گفت: «اشتباه نکنید. هیچ چیزی تمام نشده است».

مکرون شیوه برخورد و لحن مغرورانه خود را کنار گذاشته و پذیرفته است که بخش قابل توجهی از مردم فرانسه از اصلاحات اقتصادی و اجتماعی در دوران ریاست‌جمهوری او ناراضی هستند. او با اشاره به نگرانی‌های اقشار کم‌درآمد و میانی در مورد کاهش سطح معیشت و بحث نظم و قانون گفت: «مارین لوپن روی کارهایی که ما نتوانسته‌ایم انجام دهیم و مشکلاتی که من نتوانسته‌ام حل کنم و باعث نارضایتی مردم شده، تمرکز کرده است». عامل دیگری که می‌تواند روی میزان رأی هر یک از دو نامزد تأثیر بگذارد، تصمیم طرفداران ژان لوک ملانشون، نامزد چپ رادیکال است که دور اول رقابت‌ها حدود ۲۰ درصد از آرا را به دست آورد. ملانشون تاکنون به هوادارانش نگفته است که به کدام یک از نامزدها رأی دهند و نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند بخشی از طرفداران او از مکرون و بخش دیگری از لوپن حمایت می‌کنند. رویترز در گزارشی نوشته است که «فرانسه یکی از سخاوتمندترین نظام‌های تأمین اجتماعی در جهان را دارد» و دولت مکرون برنامه‌هایی همچون کمک‌هزینه بی‌کاری و جلوگیری از افزایش قیمت سوخت را اجرائی کرد ولی افزایش هزینه‌های زندگی و تعطیلی صنایع در بحران همه‌گیری کرونا باعث افزایش نارضایتی‌های عمومی شده است. به همین دلیل، مارین لوپن در شهرهای کوچک در شمال و شمال غربی فرانسه که به دلیل تعطیلی صنایع در دهه‌های اخیر خود را در دستاوردهای اقتصاد جهانی‌شده سهیم نمی‌بینند، طرفداران فراوانی دارد. در کنار افزایش هزینه زندگی، مسئله جایگاه فرانسه در اروپا و جنگ اوکراین نیز اهمیت فراوانی دارد. مارین لوپن که از حامیان ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه و منتقد اتحادیه اروپا محسوب می‌شود، در کمپین انتخاباتی امسال تلاش کرده چهره ملایم‌تری نشان دهد و برخی از شعارهای ضداروپایی خود را تلطیف کرده است. با این حال بسیاری از رأی‌دهندگان فرانسوی می‌دانند که به قدرت رسیدن او می‌تواند برای یکپارچگی اروپا خطرناک باشد و جایگاه فرانسه در اتحادیه اروپا و جهان را تضعیف کند.

انتخابات سرنوشت‌ساز

فراتر از تأثیر انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه بر تحولات درونی این کشور، پیامدهای بسیار مهم آن را برای روابط بین‌المللی نیز باید در نظر گرفت؛ به‌ویژه در شرایطی که جامعه جهانی با چالش‌های بسیار خطرناکی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند که حمله روسیه به اوکراین آشکارترین و نگران‌کننده‌ترین آنهاست. نگاهی به اولویت‌های سیاست خارجی پیشنهادی مارین لوپن نشان می‌دهد تضعیف اتحادیه اروپا و تضعیف روابط فرانسه با ناتو و ایالات متحده دو هدف اصلی او را تشکیل می‌دهند. جالب اینکه هم اتحاد شوروی سابق و هم حکومت پوتین در مناسبات خود با کشورهای اروپایی درست همین اهداف را دنبال می‌کنند.

از دیدگاه مارین لوپن، رهبر حزب اجتماع ملی، حقوق ملی کشور فرانسه باید بر حقوق اتحادیه اروپا برتری داشته باشد. به بیان دیگر در صورت ایجاد تضاد میان فرانسه و اتحادیه اروپا، فرانسه حقوق ملی خود را اجرا خواهد کرد و به این ترتیب همه پیوندهایی که در چند دهه گذشته میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا به وجود آمده، زیر سؤال خواهد رفت و زمینه‌های لازم برای خروج فرانسه از اتحادیه اروپا فراهم می‌شود.

لوپن همچنین خواستار خروج کشورش از پیمان نظامی مشترک «ناتو» است. به بیان دیگر اگر نامزد حزب «اجتماع ملی» در انتخابات امروز به پیروزی برسد، فرانسه در ناتو می‌ماند، اما از فرماندهی نظامی مشترک آن خارج می‌شود. گرایش لوپن به مخالفت با پیمان آتلانتیک شمالی، در کنار گفتمان ضد آمریکایی او و هوادارانش، هدیه گرانبهایی به دیکتاتورهایی مانند ولادیمیر پوتین است و نشان می‌دهد که تلاش طولانی کرملین برای ایجاد شکاف در قلب اتحادیه اروپا می‌تواند به ثمر بنشیند. هم‌زمان با زیرسؤال‌بردن ناتو از سوی مارین لوپن، ترس از روسیه و دست‌اندازی‌ها و تجاوزهایش در بخش بسیار بزرگی از اروپا به اوج رسیده، تا جایی که حتی کشورهایی مانند فنلاند و سوئد برای پیوستن به ناتو تلاش می‌کنند. مارین لوپن، هم‌زمان با نگاه بدبینانه‌اش به اتحادیه اروپا و ناتو، به تحکیم همکاری میان فرانسه با روسیه ولادیمیر پوتین گرایش دارد و اروپای آینده را بر پایه این همکاری طرح‌ریزی می‌کند. بر همین اساس می‌توان گفت اهمیت انتخابات امروز ریاست‌جمهوری فرانسه، از نظر سیاسی و اقتصادی، از مرزهای این کشور فراتر می‌رود و پیامدهای ژئوپلیتیک آن در اتحادیه اروپا و همچنین در مقیاس جهانی، بسیار تأثیرگذار خواهد بود.