8 سال جنگ بیهوده در یمن

قرار بود «توفان قاطع» باشد. در سال 2015 ولیعهد عربستان سعودی، محمد بن‌‌سلمان که با دشواری به قدرت رسیده بود، ائتلاف نظامی گسترده‌ای را علیه حوثی‌ها در یمن راه‌اندازی کرد. این تشکیلات شیعه برخوردار از حمایت لجستیکی و ایدئولوژیک ایران که از زمان آغاز جنگ داخلی در سال 2014 با دولت مرکزی یمن درگیر بود، یک تهدید امنیتی در مرز جنوبی پادشاهی وهابی به شمار می‌رفت. مقامات واشنگتن بر این باور بودند که ریاض با توجه به در اختیار داشتن بهترین تسلیحات فرانسوی و آمریکایی، به‌سرعت قادر به غلبه بر شورشیان فقیرترین کشور جهان عرب خواهد بود.

هشت سال بعد، «توفان» هیچ تأثیر قاطعی بر جنبش قیام نداشت. با تجهیز نیروهای نیابتی محلی با موشک‌های بالستیک و هواپیماهای بدون سرنشین پیشرفته که می‌توانستند به‌راحتی زیرساخت‌های نفتی عربستان را در نزدیکی پایتخت مورد حمله قرار دهند، جنگ داخلی به یک درگیری منطقه‌ای تبدیل شد. این جنگ که هشت سال است بدون نتیجه ادامه دارد، باعث ویرانی نیمی از یمن و جدی‌ترین فاجعه انسانی در آغاز قرن شده است.

جای تعجب است که یکی از قدرت‌های اصلی جهان عرب‌‌- برای مدت طولانی از شبه‌نظامیانی که فاقد ابزارهای نظامی عربستان سعودی و امارات متحده عربی هستند، شکست خورده است.

طولانی‌شدن جنگ حاکی از استراتژی نظامی اشتباه عربستان است. سعودی‌ها بین حملات به مردم غیرنظامی و نیروهای نظامی تمایزی قائل نشدند و علاوه بر افزایش حملات علیه یمنی‌ها در طول زندگی روزمره از قبیل مراسم عروسی یا تشییع جنازه (مانند سال 2016 در صنعا) از محاصره اقتصادی و قتل‌عام کوتاهی نکردند. طبیعتا این موضوع باعث تقویت حضور حوثی‌ها و به‌کارگیری نیروهای داوطلب به عنوان نیروی مقاومت در کشوری که 23 میلیون نفر در آن از گرسنگی ناشی از جنگ رنج می‌برند، شده است. سعودی‌ها با این جنگ، خود را در صحنه بین‌المللی بدنام کردند. ایالات متحده نیز متهم به همدستی در جنایات جنگی است. جو بایدن که به دشواری انتخاب شد، حوثی‌ها را از فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا حذف و فروش تسلیحات به ریاض را متوقف کرد.

اگرچه عربستان سعودی در حوزه نظامی مجهزتر است، اما بی‌دقتی عمدی یا تصادفی در حملات آماتوری، منجر به مقاومت شدید یمن و طولانی‌شدن یک جنگ بسیار پرهزینه شده است. درگیری در یمن بین سال‌های 2015 تا 2019 بیش از 700 میلیارد دلار برای ریاض هزینه داشته که این بودجه برخلاف اهداف اقتصادی بن‌سلمان برای کشورش اختصاص یافته است. از دیگر اشتباهات بزرگ سعودی‌ها، حمله به تشکیلاتی است که از سوی ایران حمایت می‌شود و عملکرد آن از نظر جنگ‌های چریکی نیابتی بسیار کارآمدتر از نیروهای پادشاهی وهابی است. شکست واقعی ریاض در این است که طی هشت سال به یک تشکیلات شبه‌نظامی فرصت داد تا به یک نیروی نظامی واقعی و مؤثر برای دفاع از یمن تبدیل شود.

ترازنامه عربستان فاجعه‌آمیز و فاقد کمترین بهره است. برکناری رئیس‌جمهوری یمن، عبد ربه منصور هادی و تحویل قدرت به شورای ریاست‌جمهوری دو روز پس از اجرائی‌شدن آتش‌بس دو‌ماهه، به عنوان تلاش مذبوحانه عربستان سعودی برای مذاکره با حوثی‌ها و توقف چرخه خشونتی است که از سال 2015 آغاز شده است. در راستای دستیابی به راه‌حل سیاسی و نهایی، پادشاهی سعودی با همکاری امارات متحده عربی، قصد ارائه کمک سه میلیارد دلاری به دولت انتقالی را دارد که یک‌سوم آن به بانک مرکزی یمن اختصاص دارد. احتمالا این استراتژی در مواجهه با حوثی‌ها که شورای جدید را غیرقانونی می‌دانند و از شروع مذاکرات در ریاض خودداری کرده‌اند، باید تغییر کند. آیا آنها فقط خواهان صلح هستند؟ دلایلی برای تردید در این موضوع وجود دارد؛ زیرا ادامه درگیری آنها را قادر می‌‌کند با پیروی از اهداف ایران، قدرت را به دست گرفته و نفوذ عربستان در منطقه را کاهش دهند. علاوه‌ بر این، منافع متفاوت اعضای شورای رهبری که برخی آرمان‌های سعودی‌ستیزانه دارند و برخی دیگر رؤیای یمن جنوبی مستقل را در سر می‌پرورانند، ممکن است حل مناقشه را به خطر بیندازد. شاید همان بهتر که ایالات متحده در این میان حضور ندارد. فراتر از معدود بیانیه‌ها و اقدامات نمادین دولت بایدن در آغاز مأموریت خود، سیاست آمریکا در قبال یمن بسیار ناامیدکننده بوده است. حتی کمک‌های مادی آمریکا به عربستان، این کشور را قادر به تقویت امنیت دفاعی خود نکرد و همچنان شاهد حملات منظم حوثی‌ها به زیرساخت‌های آرامکو هستیم. عربستان که قربانی هشت سال رقابت با ایران شده است، تنها در صورت رضایت طرف مقابل می‌تواند شاهد پایان این درگیری باشد و این موضوع همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.