رقابت نزدیک حزب‌الله و «نیروهای لبنان»

براساس برخی گزارش‌ها و نتایج اولیه انتخابات پارلمانی لبنان که روز یکشنبه برگزار شد، حزب‌الله لبنان و برخی از اصلی‌ترین متحدانش در این دوره از انتخابات با ریزش آرا مواجه شده‌اند. این گزارش‌ها همچنین از اقبال گروه‌های وابسته به عربستان سعودی در این انتخابات حکایت دارد. گزارش‌های اولیه در حالی است که آرا در حال شمارش است و ترکیب نهایی ۱۲۸ کرسی مجلس لبنان هنوز مشخص نشده است. حزب‌الله و متحدانش در آخرین رأی‌گیری لبنان در سال ۲۰۱۸ با کسب ۷۱ کرسی، در هرم سیاسی لبنان دست بالا را داشتند.

انتخابات روز یکشنبه اولین انتخابات پس از فروپاشی بزرگ اقتصادی لبنان است که پس از انفجار بزرگ در بندر بیروت در سال ۲۰۲۰ برگزار شد. بانک جهانی سیاست‌مداران حاکم در لبنان را که ائتلافی از حزب‌الله و هم‌پیمانان شیعی و مسیحی‌اش است، مقصر وضعیت کنونی اقتصاد لبنان معرفی می‌کند. اینکه آیا حزب‌الله و متحدانش بتوانند همچنان اکثریت پارلمان را به خود اختصاص دهند، به نتایجی بستگی دارد که هنوز نهایی نشده‌اند؛ از‌جمله نتایج کرسی‌های مسلمانان سنی که از سوی متحدان و مخالفان جنبش شیعی به رقابت می‌پردازند. برخی از مطرح‌ترین چهره‌های این حزب مانند جبران باسیل، داماد میشل عون و وزیر خارجه سابق لبنان، کرسی خود در مجلس را از دست دادند.

برخی گزارش‌ها از موفقیت‌هایی از سوی «نیروهای لبنانی» خبر می‌دهد. «نیروهای لبنانی» حزب مسیحی مارونی به رهبری سمیر جعجع است که به مخالفت با حزب‌الله شناخته می‌شود. براساس این گزارش‌ها احتمالا «نیروهای لبنانی» کرسی‌های بیشتری نسبت به «جنبش آزاد میهنی» به دست بیاورند. جنبش آزاد میهنی نیز مانند نیروهای لبنانی از مسیحیان مارونی تشکیل شده، با این تفاوت که جنبش آزاد میهنی هم‌پیمان حزب‌الله و نیروهای لبنانی مخالف حزب‌الله است. آنتوان جعجع، رئیس دفتر مطبوعاتی نیروهای لبنانی، گفته است که این حزب حداقل ۲۰ کرسی در این انتخابات به دست آورده که به نسبت انتخابات پارلمانی ۲۰۱۸ پنج کرسی بیشتر را کسب کرده است.

سعید یونس، رئیس ستاد انتخاباتی جنبش میهنی آزاد (هم‌پیمان حزب‌الله) به رویترز گفته است که این حزب در این انتخابات ۱۶ کرسی کسب کرده که نسبت به انتخابات ۲۰۱۸ دو کرسی را از دست داده است.

در منطقه جنوب لبنان، که سال‌هاست حزب‌الله و جنبش امل، دیگر حزب شیعه نزدیک به آن، نقش اصلی را در این منطقه بازی می‌کنند، حداقل یکی از نامزدهای اپوزیسیون به پیروزی چشمگیری رسید: الیاس جراده، جراح چشم ۵۵‌ساله. جراده اولین نماینده مجلس مخالف حزب‌الله از جنوب از زمان پایان جنگ داخلی در سال ۱۹۹۰ تاکنون محسوب می‌شود. اولین نتایج نشان می‌دهد که جراده در منطقه «جنوب ۳» اول شده است و چهار برابر رقیبش، اسعد حردان، رأی آورده است. حردان رهبر «حزب سوسیال‌ناسیونالیست سوری» در لبنان است؛ گروهی با گرایش ناسیونالیسم عرب که به تشکیل «سوریه بزرگ» در سراسر منطقه اعتقاد دارد و از متحدان نزدیک حزب بعث خاندان اسد در سوریه است. به نوشته ایندیپندنت، «جنوب ۳» تنها حوزه انتخاباتی بود که در آن نیروهای اپوزیسیون با یکدیگر متحد شدند و فهرست‌های رقیب ارائه ندادند. با این حال بعید به نظر می‌رسد نامزدهای شیعه در «جنوب ۳» به پیروزی رسیده باشند. طبق اولین آمار، چهره‌های اصلی حزب‌الله و امل ازجمله محمد رعد، رئیس فراکسیون حزب‌الله در مجلس، بیشترین آرا را در این حوزه کسب کرد. یکی از شکست‌های حزب‌الله در میان مردم دروزه صورت گرفت. طلال ارسلان که مهم‌ترین متحد حزب‌الله در میان این اقلیت قومی-مذهبی محسوب می‌شود، پس از ۳۰ سال کرسی خود را از دست داد. یک مقام حزب‌الله و مدیر کارزار انتخاباتی نامزد اپوزیسیون هر دو این خبر را تأیید کرده‌اند. ارسلان ۶۵‌ساله روابط نزدیکی با حزب‌الله و دولت بشار اسد در سوریه دارد. او اولین بار در سال ۱۹۹۲ انتخاب شد و از آن پس چهار بار به مجلس راه یافت و بارها وزیر کابینه بوده است؛ اما او حالا از مارک ضوی تازه‌کار شکست خورده: استاد مطالعات رسانه در دانشگاه با سابقه کار در صنعت تبلیغات. نتایج اولیه نشان می‌دهد که فهرست «ما متحدین برای تغییر» در دو کرسی دیگر نیز پیروز شده است.

میشل عون، رئیس‌جمهور کنونی لبنان که رهبر جنبش آزاد میهنی است و سمیر جعجع، رهبر نیروهای لبنانی در سال‌های جنگ داخلی لبنان دشمن یکدیگر بودند و امروزه رقبای سرسخت یکدیگر هستند. نیروهای لبنانی به رهبری جعجع که به‌عنوان یک گروه شبه‌نظامی مسیحی در طول جنگ داخلی ۱۵‌ساله لبنان تأسیس شد، بارها از حزب‌الله خواسته است تا زرادخانه خود را کنار بگذارد.

نگاهی به نتایج و گزارش‌های اولیه از انتخابات نشان می‌دهد که در اردوگاه مسیحیان دست بالا با سمیر جعجع و حزبش «نیروهای لبنانی» است. این به معنای از‌دست‌دادن اکثریت برای میشل عون، رئیس‌جمهور کنونی لبنان و رهبر حزب جنبش آزاد میهنی است که با حزب‌الله لبنان ائتلاف دارد.

در صورت حفظ برتری سمیر جعجع، او در صحنه سیاسی لبنان نقشی پررنگ‌تر خواهد یافت؛ اما هنوز برای داوری زود است و همان‌گونه که رهبر حزب ابتکار اصلاح عربی می‌گوید، هنوز نتایج ۱۵ کرسی مشخص نیست و از اکنون نمی‌توان برکناری میشل عون را پیش‌بینی کرد. رقابت اصلی در لبنان میان حامیان حزب‌الله و مخالفان حزب‌الله است. در این دور از انتخابات سعد حریری، رهبر جریان المستقبل، بزرگ‌ترین حزب سنی‌مذهب انتخابات را تحریم کرد که از نظر ناظران انتخابات لبنان یک امتیاز مثبت به سود حزب‌الله لبنان بود؛ اما همچنان باید منتظر اعلام نهایی نتایج انتخابات ماند.

ساختار قدرت در لبنان

بر‌اساس توافقی که در سال ۱۹۴۳ میان رهبران لبنانی حاصل شد، نخست‌وزیر از جامعه سنی‌مذهب لبنان انتخاب می‌شود. رئیس‌جمهور لبنان از مسیحیان مارونی و رئیس پارلمان شیعه‌مذهب است. مارونی‌ها گروهی از مسیحیان هستند که عمدتا در دو کشور سوریه و لبنان زندگی می‌کنند و در لبنان بخش بزرگی از جامعه را تشکیل می‌دهند. ریاست پارلمان لبنان در یک قانون نانوشته و به طور سنتی در دست حزب شیعه «امل» است. رئیس‌جمهور برای یک دوره شش‌ساله‌ و از سوی پارلمان انتخاب ‌می‌شود و نمی‌توان او را تا پایان دوره تغییر داد. نخست‌وزیر که یک چهره سنی‌مذهب است، از سوی رئیس‌جمهور و با مشورت اعضای پارلمان انتخاب می‌شود.

لبنان ساختار سیاسی کاملا ویژه‌ای دارد. با آنکه این کشور دارای یک نظام پارلمانی است؛ اما اختیارات و قدرت رئیس‌جمهور نیز کم نیست. رئیس‌جمهور تنها کسی است که می‌تواند حکم نخست‌وزیر را تنفیذ کند و در انتخاب نخست‌وزیر هم دست بالایی دارد. هم‌زمان او بدون دخالت پارلمان می‌تواند نخست‌وزیر را برکنار کند. پس از توافق طائف در سال ۱۹۸۹، رئیس‌جمهور برخی از اختیارات خود را به سود شورای وزیران و کابینه دولت از دست داد؛ اما رئیس‌جمهور هنوز قدرت زیادی در ساختار سیاسی لبنان دارد.

کرسی‌های پارلمان لبنان هم بین اقلیت‌های مذهبی تقسیم شده است. از مجموع ۱۲۸ کرسی، مسیحیان ۶۴ کرسی و مسلمانان ۶۴ کرسی دیگر را از آن خود کرد‌ه‌اند؛ اما این تقسیمات باز هم ادامه دارد؛ به‌عنوان مثال از ۶۴ کرسی متعلق به مسیحیان، ۳۴ کرسی متعلق به مارونی‌ها، ۱۴ کرسی متعلق به ارتدکس‌ها، هشت کرسی به اعضای کلیسای یونانی، پنج کرسی به ارمنیان ارتدکس، یک کرسی به ارمنیان کاتولیک، یک کرسی به پروتستان‌ها و سایر اقلیت‌های مسیحی نیز یک کرسی می‌رسد. در اردوگاه مسلمانان نیز وضعیت همین‌گونه است. از ۶۴ کرسی، ۲۷ کرسی به شیعیان و ۲۷ کرسی به سنی‌ها، هشت کرسی به دروزی‌ها و دو کرسی نیز در اختیار علوی‌هاست. کرسی‌های مجلس لبنان از قبل برای گروه‌های مذهبی رزرو شده است و هر جریانی ‌می‌داند که چقدر کرسی در مجلس دارد.