کمین نتانیاهو برای بازگشت به قدرت

‌عمر کابینه ائتلافی اسرائیل بعد از حدود یک سال به پایان رسید و بر‌اساس توافق قبلی نفتالی بنت، نخست‌وزیر و یائیر لاپید، وزیر خارجه کنونی اسرائیل، لاپید تا زمان برگزاری انتخابات زودهنگام نخست‌وزیر می‌شود.

دفتر نفتالی بنت اعلام کرده که ائتلافی که از ژوئن 2021 تشکیل شده به کار خود پایان می‌دهد و اسرائیل به‌زودی انتخابات جدید پیش‌رو خواهد داشت. به‌این‌ترتیب این اولین بار در ۲۱ سال گذشته است که فردی از جریان چپ میانه اسرائیل به نخست‌وزیری می‌رسد. بنت و دو نخست‌وزیر قبلی، بنیامین نتانیاهو و ایهود اولمرت، هرچند با گرایش‌هایی بسیار متفاوت با یکدیگر، همه به جریان راست اسرائیل تعلق دارند.

ائتلاف هشت‌حزبی که بنت و لاپید تشکیل داده بودند، متشکل از احزابی بسیار متفاوت با نگرش‌هایی بعضا متضاد بود: از «یامینا»، حزب بنت که جزء جریان راست و حتی راست افراطی به شمار می‌رود، تا «مرتص»، حزب چپ سوسیالیست و حتی یک حزب نماینده شهروندان فلسطینی‌تبار اسرائیل که بنا به سنت تاریخی به جنبش «اخوان‌المسلمین» نزدیک بود. این ائتلاف حدود دو ماه است که اکثریت پارلمانی خود را از دست داده است.‌این اکثریت زمانی از دست رفت که در ماه آوریل «ایدیت سیلمن» نماینده حزب راست‌گرای «یامینا» و رئیس فراکسیون ائتلاف در پارلمان اسرائیل، استعفا داد. سیلمن در نامه‌ای به نفتالی بنت نخست‌وزیر و هم‌حزبی خود، نوشت: «ارزش‌های کلیدی جهان‌بینی من با واقعیت کنونی مغایر هستند. من دیگر نمی‌توانم شاهد تخریب ارزش‌هایی باشم که جوهره و حق ما هستند». اختلافی که منجر به استعفای خانم سیلمن شد به مسئله‌ای مذهبی باز‌می‌گردد؛ گرچه او در نامه خود به هیچ موضوع مشخصی اشاره نمی‌کند. او در روزهای گذشته با نیتزان هوروویتز، رهبر حزب چپ‌گرای «مرتص»، درگیر شده است؛ چرا‌که هوروویتز گفته بود بیماران باید اجازه داشته باشند در دوره عید پسح با خود نان به بیمارستان بیاورند. مطابق آیین یهود، مصرف محصولاتی که با مخمر درست شده‌اند (از‌جمله نان) در عید پسح مجاز نیست و این باعث اعتراض سیلمن شد که سابقه‌ای مذهبی و راست‌گرا دارد. سیلمن خواهان استعفای هوروویتز از مقام وزارت بهداشت شد. تصمیم وزیر بهداشت بر مبنای حکم دادگاه عالی اسرائیل بود که رأی داده بود بیمارستان‌ها حق ندارند به بیماران و بازدیدکنندگان در هفته تعطیلات پسح اجازه آوردن غذاهای غیرکوشر را ندهند.‌کارشناسان اما می‌گویند سیلمن از این قضیه استفاده تبلیغاتی کرده است و در واقع از پیش قصد داشته دست به این کار بزند. برخی حتی مدعی‌اند او وارد توافقی پنهانی با بنیامین نتانیاهو، رهبر اپوزیسیون و نخست‌وزیر پیشین، شده است که به او وعده داده در کابینه آینده وزیر بهداشت خواهد شد.‌دفتر بنت اعلام کرده که تصمیم به انحلال ائتلاف در مشورت او با لاپید صورت گرفته است و به‌زودی لایحه‌ای به این منظور به مجلس اسرائیل ارائه می‌شود. پیش‌بینی می‌شود که این لایحه در روزهای آینده ارائه شود و تصویب آن قطعی به نظر می‌رسد. انتخابات بعدی احتمالا در روز ۲۵ اکتبر برگزار می‌شود. این پنجمین انتخابات اسرائیل در سه‌سال‌و نیم گذشته خواهد بود. بنت و لاپید در بیانیه‌ای مشترک گفتند که «گزینه‌های ایجاد ثبات» در کابینه «به پایان رسیده‌ است».

در این دوران گذار، لاپید علاوه بر نخست‌وزیری، مسند وزارت خارجه را هم حفظ می‌کند و بنت عنوان معاون لاپید و «نخست‌وزیر علی‌البدل»‌ را در اختیار خواهد داشت. با این حال منابع نزدیک به بنت به روزنامه هاآرتص گفتند که او شاید کاملا از سیاست کناره‌گیری کند.

با این حال رسانه‌های اسرائیل اعلام کردند که نفتالی بنت پس از آغاز به کار لاپید به‌عنوان نخست‌وزیر دوران گذار، مسئول مستقیم پرونده ایران خواهد بود. بنت و لاپید با حضور در کنفرانس مشترک مطبوعاتی، کابینه ائتلافی یک‌ساله را ممکن‌شدن امری غیرممکن دانستند. بنت گفت: «سال گذشته کابینه ائتلافی که بسیاری آن را غیرممکن می‌دانستند، برای نجات اسرائیل از بی‌کاری گسترده و کسری بودجه -به دلیل محدودیت‌های کرونا- تشکیل شد. این کابینه نشان داد افراد با مواضع سیاسی بسیار متفاوت می‌توانند برای نجات با هم همکاری کنند». بنت گفت که در هفته‌های گذشته از هیچ تلاشی برای نجات کابینه ائتلافی فروگذار نکرده؛ اما این تلاش‌ها در نهایت شکست خورده‌اند. او همچنین ضمن حمله به اپوزیسیون کابینه از‌جمله شخص بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر سابق اسرائیل گفت: «برخلاف اپوزیسیون که امنیت اسرائیل را به کارت بازی سیاسی مبدل کرده‌ است، من امنیت را بر هر چیزی مقدم می‌دانم».

این لایحه قرار بود هفته آینده از سوی کابینه به کنست برده شود؛ اما رسانه‌های اسرائیلی می‌گویند نفتالی بنت و یائیر لاپید برای اینکه جلوی ارائه لایحه مشابه از سوی اپوزیسیون را بگیرند، ممکن است این لایحه را فورا در کنست مطرح کنند. از زمانی که کنست منحل شود، یائیر لاپید نخست‌وزیر خواهد شد. این تصمیم بنت و لاپید واکنش‌های بسیاری نیز در میان سیاست‌مداران اسرائیلی داشته است.

بنیامین نتانیاهو، رهبر اپوزیسیون پارلمانی اسرائیل، از این تصمیم ابراز خرسندی کرد و دوشنبه‌شب را شبی عالی برای میلیون‌ها اسرائیلی توصیف کرد. او کابینه بنت-لاپید را بدترین کابینه تاریخ اسرائیل خواند و وعده داد به همراه دوستانش، کابینه‌ای ملی به رهبری لیکود تشکیل دهد. دیگر نمایندگان راست‌گرا و راست‌گرای افراطی کنست نیز با خطرناک توصیف‌کردن کابینه کنونی، وعده دادند کابینه‌ای کاملا راست‌گرا و یهودی تشکیل خواهند داد. رهبران احزاب درون ائتلاف اما عمدتا از انحلال کابینه ابراز ناخرسندی کردند.

فرصت‌طلبی نتانیاهو

با وجود اینکه کابینه ائتلافی، اکثریت را از دست داده، اپوزیسیون هنوز اکثریت ندارد؛ چرا‌که یکی از فراکسیون‌های موجود در مجلس که نه به اردوی نتانیاهو تعلق دارد و نه به دولت ائتلافی، «فهرست مشترک» است که شش نماینده در مجلس دارد. این ائتلاف متشکل از چهار حزب است که عموما نماینده اقلیت فلسطینی‌تبار و عرب در اسرائیل هستند. مهم‌ترین این احزاب، حزب کمونیست اسرائیل است که اکثریت آن عرب هستند؛ اگرچه اعضای یهودی بسیاری نیز دارد و یک نماینده آن در مجلس هم یهودی است. از ۱۲۰ نماینده مجلس، ۶۰ نماینده متعلق به کابینه ائتلافی هستند، ۵۴ نماینده متعلق به اردوی نتانیاهو و شش نماینده متعلق به «فهرست مشترک». دیگر سناریوی ممکن این است که نتانیاهو موفق شود چهره‌های بیشتری را متقاعد کند به او بپیوندند و کابینه جدیدی تشکیل دهد. روزنامه «اورشلیم‌پست» یک سناریوی کمتر محتمل دیگر را نیز مطرح کرده: ائتلاف مجدد نتانیاهو و گانتس با شرط رسیدن نخست‌وزیری به وزیر دفاع کنونی که رابطه خوبی با بنت و لاپید ندارد.