کوچ اجباری عشایر؛ آسیب‌ها و الزامات
دو روز پیش جمعیت زیادی از عشایر ماکو در اول ماه تابستان بعد از ماه‌ها انتظار برای ییلاق ناگزیر شدند وسایلشان را جمع کنند و ییلاق را تخلیه کنند و هنوز نمی‌دانند امسال دام‌هایشان بدون ییلاق چه سرنوشتی خواهند داشت.
اعظم محبی: دو روز پیش جمعیت زیادی از عشایر ماکو در اول ماه تابستان بعد از ماه‌ها انتظار برای ییلاق ناگزیر شدند وسایلشان را جمع کنند و ییلاق را تخلیه کنند و هنوز نمی‌دانند امسال دام‌هایشان بدون ییلاق چه سرنوشتی خواهند داشت.
هرچند دلیل مشخص و رسمی برای تخلیه عشایر از محدوده ییلاق «نادو» و ییلاق «سنگ‌سفید» در ماکو اعلام نشده اما افراد محلی علت این تصمیم را به درگیری مسلحانه‌ای که میان قاچاقچی‌های انسان و دزدان رخ داده، مربوط می‌دانند. این در حالی است که در ییلاق ناحیه نادو و سنگ‌سفید هر‌ساله بیش از 120 خانوار عشایر و حدود 20 هزار دام اتراق می‌کردند و ادامه محدودیت‌ها در استفاده از ییلاق‌های منطقه خسارت‌های فراوانی به جمعیت عشایر شمال استان آذربایجان غربی وارد خواهد کرد.
احسان هوشمند، کارشناس و پژوهشگر استان‌های مرزی و اقوام ایرانی در گفت‌وگو با «شرق» معتقد است هرگونه تصمیم‌گیری در حوزه جمعیت محلی در هر نقطه کشور نیاز به بررسی و تحقیقات کارشناسی در جوانب امنیتی، جامعه‌شناسی و اقتصادی دارد و تأکید کرد باید جوانب مختلف و حساسیت‌های منطقه‌ای لحاظ شود تا این‌گونه تصمیمات سبب اختلافات قومی و مذهبی بین مردم منطقه نشود.
آسیب‌هایی که گذرگاه عبور پناهجوها و قاچاق انسان به ترکیب جمعیتی منطقه می‌زند، اختلافات قومیتی و ملاحظات امنیتی در پس تصمیم‌گیری حرکت عشایر از‌جمله مواردی بود که در گفت‌وگو با این کارشناس حوزه استان‌های مرزی و اقوام ایرانی می‌خوانید.
تخلیه عشایر از ییلاق‌های ماکو به خاطر مسائل امنیتی در سال‌های پیش هم به‌صورت محدود انجام شده اما در چند روز گذشته با حضور نیروهای امنیتی و با شدت بیشتری صورت گرفته است، از نظر شما چرا امسال محدوده ممنوع وسیع‌تر شده و عشایر بیشتری را شامل شده است؟
بله در سال‌های گذشته هم گاهی به خاطر مسائل امنیتی، محدودیت تردد در مناطق صفر مرزی برای عشایر وجود داشته و اتفاق امسال هم می‌تواند تا حدودی متأثر از همین علت باشد. پیش از این هم به عشایر گفته می‌شد در مناطق صفر مرزی تردد نکنند و در مناطق نزدیک‌تر حرکت کنند.
معمولا با تعامل بین نیروهای امنیتی و عشایر مسئله مدیریت و ساماندهی می‌شود و تردد عشایر در مناطقی که حساسیت امنیتی کمتری دارد، صورت می‌گیرد.
اما در مورد اخیر موضوعات دیگری هم دخیل بودند، از‌جمله اینکه درگیری مسلحانه‌ای بین قاچاقچی‌های انسان و گروهی زورگیر رخ داده و موجب ناآرامی و ناامنی منطقه شده و در نهایت منجر به تخلیه مناطق وسیعی از ییلاق‌های ماکو و چالدان شده است.
پس باید گفت عواملی مانند عبور پناهجوها و قاچاق انسان در منطقه سبب ناامنی و بی‌ثباتی شده است که زندگی بخش مهمی از مردم منطقه را که یکجانشین یا عشایر هستند، تحت تأثیر قرار داده است.
همین‌طور است. سال‌هاست این منطقه محل گذر پناه‌جوهای مختلف و به‌ویژه افغانستانی شده است که در پی کاهش ارزش پول ملی ما و همچنین تحولات و ناآرامی‌های در کشورهای اطراف از‌جمله افغانستان، موجب سیل پناهجوها به ایران شده است تا از مرزهای غربی به ترکیه و بعد به اروپا برسند. در این میان ترکیه هم با اقداماتی مانند کشیدن دیوار در محدوده مرزی خود و برخوردهای خشن با پناهجوها در حال مقابله با این پدیده است.
در‌واقع هزاران نفر در ماه از شرقی‌ترین نقطه کشور به غربی‌ترین نقطه حرکت می‌کنند و معضلات بسیاری برای کشور به وجود می‌آورند و البته پول بسیاری هم در این تجارت رد‌وبدل می‌شود و افراد بسیاری را درگیر می‌کند. افراد محلی، حتی خود عشایر، روستایی و حتی عادی‌ترین افراد شهر هم در این مسئله درگیر شدند. ساماندهی این وضعیت واقعا نیاز ضروری است، ضمن اینکه ترکیه با امکانات پیشرفته‌ای که در پاسگاه‌های مرزی خودش گذاشته، کنترل مرزهایش را بیشتر کرده است و بیشتر پناهجوها را بدون رویه قانونی به مرزهای کشور ما برمی‌گرداند که این مسئله خود معضل دیگری برای کشور به وجود می‌آورد؛ چراکه پناه‌جوهای برگرداننده‌شده اغلب در دام قاچاقچی‌های دزد می‌افتند و مورد استفاده و شکنجه قرار می‌گیرند و در مجموع این منطقه خطرناک و ناآرام می‌شود.
اما دومین نکته در مورد این حادثه اینکه در درگیری پیش‌آمده میان قاچاق‌برها و افراد زورگیر، از سلاح گرم استفاده شده است. وجود و استفاده از سلاح‌های گرم در این منطقه خود معضل دیگری است که باید بررسی شود و اینکه افراد مسلح از کجا اسلحه تهیه کرده‌اند.
البته باید گفت طایفه‌ای پیش از این حوادث هم با محدودیت بسیاری برای تردد مواجه بودند و از سال‌ها پیش به آنها فشار می‌آوردند که از ییلاق محدود ماکو استفاده نکنند.
ببینید اگر قرار است تصمیمی درست و ماندگار گرفته شود، باید توسط نهادهای مرتبط کارشناسی صورت بگیرد و در این پژوهش و تحقیقات تمامی افراد مطلع مانند مرزبانی، استانداری، سازمان برنامه‌و‌بودجه فرمانداری و معتمدان محلی مشارکت داشته باشند و در نهایت تصمیم‌گیری شود. مگر می‌شود در کل کشور یک تصمیم گرفته شود و در یک منطقه به خاطر فشار وارد‌کردن فلان نماینده یا مسئول تصمیم دیگری
گرفته شود؟
در‌واقع برخی از تصمیمات مقطعی و کارشناسی‌نشده به اختلافات قومیتی در منطقه دامن می‌زند و مسئولان محلی به‌ویژه نمایندگان مجلس باید در نظر داشته باشند که نماینده منطقه و شهر خود نیستند و منافع کل استان خود و مهم‌تر از آن منافع ملی را در نظر بگیرند، اما متأسفانه شاهد هستیم که برخی از مسئولان با تصمیم‌گیرهای اشتباه به اختلافات دامن می‌زنند.
به موضوع اختلافات قومی اشاره کردید، اتفاقا اولین واکنش‌ها در منطقه به کوچ اجباری عشایر، مسائل و اختلافات قدیمی قومیتی بود. به نظر می‌رسد همراهی برخی از مسئولان از‌جمله یکی از نمایندگان این استان با موافقان تخلیه ییلاق، نامشخص‌بودن زمان این محدودیت و عدم اطلاع‌رسانی از دلایل این تصمیم سبب بروز این اختلافات شده است؛ موضوع این است که چرا زمینه لازم برای این تصمیمات از قبل به وجود نمی‌آید؟
اتفاقا این مسئله است که بیشتر باید مورد توجه قرار بگیرد. ما در این منطقه نباید تحرکات مخالفان و دشمنان کشور را نادیده بگیریم؛ رقبای منطقه‌ای ایران، افراد مخالف و افراطی درون کشور به دنبال فرصتی برای ایجاد اختلاف در کشور هستند. در خارج و درون کشور نیروهایی در تلاش هستند تا با ایجاد اختلاف میان کرد و ترک و شیعه و سنی ناآرامی و ناامنی به وجود بیاورند، پس باید هوشیارانه‌تر عمل کنیم.
یک مسئول یا نماینده مجلس که نباید خود را در یک طرف درگیری قرار دهد و در جریان اختلاف یارگیری کند، بلکه انتظار می‌رود منافع کل مردم منطقه و منافع ملی را در نظر بگیرد و در جهتی حرکت کند که موجب سوء‌استفاده مخالفان کشور نشود.
در این میان رسانه‌ها نیز باید هوشیار و دقیق باشند و با بررسی جزئیات مسئله، جلوی هرگونه سوء‌استفاده و تبلیغ سوئی را بگیرند.
بسیار زیبا نوشتید
با عرض سلام
نمیخوام هیچ توضیح اضافی بدم فقط میخوام بگم به داد مردم عشایر ماکو برسین نماینده محترم ماکو باهاشون چیکار کرده
افسوس میخورم برای نماینده ماکو…
تقدیر تشکر میکنم از روزنامه شرق . بابت مشکل عشایر ماکو .پایدار موفق باشید