جداسازی به اتوبوس‌های فرسوده رسید

‌نورا حسینی: قرار است از ناوگان اندک و فرسوده اتوبوس‌رانی 17 اتوبوس در خطوط پرمسافر BRT تنها زنان را جابه‌جا کنند. مدیران شهری مدعی هستند این تفکیک جنسیتی برای آسایش بیشتر زنان و امنیت آنهاست. ایرج لطفی‌زاده درباره جزئیات اجرای طرح اتوبوس وی‍ژه زنان به همشهری‌آنلاین گفته است:‌ با توجه به اینکه با فرسودگی ناوگان مواجهیم و اتوبوس‌های دوکابین به دلیل خرابی‌ در حال تعمیر و مرمت هستند و از تعدادشان در خطوط شهری کم شد، تصمیم گرفتیم تا از اتوبوس‌های تک‌‌کابین در خط اتوبوس‌های BRT استفاده کنیم.‌سرپرست بهره‌برداری شرکت اتوبوس‌رانی تهران با تأکید به اینکه طرح اتوبوس‌های وی‍ژه زنان در دوره مدیریت قبلی شهری اجرا شده بود، توضیح داد: در بعضی از ساعت‌ها و مناسبت‌ها نسبت عرضه و تقاضای سفر زنان و مردان در استفاده از ناوگان عمومی با هم متفاوت می‌شود و تعداد مسافران زن نسبت به مردان بیشتر می‌شود و همین دلیلی شده بود تا در سال‌های ۱۳۹۹ و پیش‌از‌آن، این طرح چند بار به صورت آزمایشی اجرا شود و تعدادی از اتوبوس‌ها را در شهر برای رفاه حال زنان و بهترشدن کیفیت سرویس‌دهی به آنها اختصاص دهند.

او افزود: در ادامه شیوع ویروس کرونا و  به دلیل دورکاری کارمندان، تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها باعث شد این طرح به صورت موقت مسکوت بماند؛ اما دوباره با بازگشت وضعیت به شرایط عادی و افزایش حجم مسافران در ساعت‌های پیک مسافر این طرح اجرا شد. اکنون این اتوبوس‌ها در دو خط ۲ و ۷ (BRT) شهر با ۱۷ دستگاه اتوبوس در دو نوبت در ساعت‌های ۷ تا ۱۰ صبح و ۱۶ تا ۲۰ عصر فعال هستند و روزانه به طور میانگین حدود ۳۰۰ مسافر زن با آنها در شهر جابه‌جا می‌شوند. با توجه به شرایط و حجم مسافر در خط ۲ (پایانه خاوران به پایانه آزادی) حدود ۷ دستگاه و در خط ۷ (پایانه راه‌آهن تا پایانه پارک‌وی) حدود ۱۰ دستگاه اتوبوس اختصاص داده شده است.

مسافران زن چندان هم از جداسازی‌ها ناراضی نیستند، پاییز سال ۹۸، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، پژوهشی با جامعه آماری هشت‌هزار‌و ۱۳۴ نفری به سفارش معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران انجام داد، پژوهشی که نتایج آن تأکید می‌کرد تهران شهری امن برای زنان نیست. نتایج این پیمایش درباره «جداسازی زنان و مردان در شهر و مشخصا وسایل نقلیه عمومی» نشان می‌داد که حدود ۶۶ درصد از پاسخ‌گویان از تفکیک رضایت دارند و حدود ۱۵ درصد نیز از آن ناراضی هستند. نتایجی که به نظر می‌رسد در فضاهای عمومی شهر قدری متفاوت است.

اما جامعه‌شناسان معتقدند که این جداسازی‌ها نه‌تنها به امنیت زنان ختم نمی‌شود بلکه می‌تواند زمینه‌ساز حذف آنها از فضاهای عمومی شهر باشد.‌به اعتقاد آنها دیگر فقط این فضاهاست که برای زنان امن است و این موضوع زنانه- مردانه‌شدن را تشدید می‌کند. این جامعه‌شناس معتقد است که اقدامات تازه مدیریت شهری می‌تواند در کوتاه‌مدت فضایی امن برای زنان ایجاد کند؛ اما در درازمدت همیشه امنیت زنان منوط می‌شود به اینکه در فضای زنانه باشند؛ دقیقا شبیه همین اتفاقی که این روزها در مترو و اتوبوس می‌افتد. امنیت برای زنان همیشه در بخش زنانه‌ است و در بخش عمومی میزان امنیت آن پایین می‌آید.

پیش‌بینی این گروه از جامعه‌شناسان این است که در نهایت به موقعیتی می‌رسیم که همه فضاها تفکیک شده است؛ چون یک‌سری تصور می‌کنند که این فضاها بهتر است؛ در‌عین‌حال با این اقدام به دیگران مجوز می‌دهیم که در فضاهای دیگر امنیت را سلب کنند و باید نگران حذف زنان بود.

زهرا نژادبهرام، عضو سابق شورای شهر تهران، در این زمینه گفت: توزیع جنسیتی منابع محدود اشتباه است. وقتی ما در شهر تهران با کمبود اتوبوس روبه‌رو هستیم، بر‌اساس چه منطقی بخشی از این اتوبوس‌ها را هم به زنان اختصاص می‌دهیم. ما در اتوبوس‌های درون‌شهری جداسازی بخش زنان و مردان را داریم، این نوع جداسازی‌ها شهروندانی را که از تجهیزات عمومی شهر محروم شده‌اند، ناراحت می‌کند. شما تصور کنید یک مسافر سالمند آقا هستید یا خانمی که با پسر 15ساله‌اش می‌خواهد از اتوبوس استفاده کند. اتوبوس خلوتی می‌آید که تنها خانم‌ها را سوار می‌کند، حتما در شلوغی‌های این روزهای ناوگان حمل‌ونقل عمومی شما ناراضی و عصبانی خواهید شد.

نژادبهرام اضافه کرد: نباید با تصمیم‌گیری‌های‌مان مسئله‌سازی کنیم، به جای این نوع تفکیک‌ها باید تلاش کرد ناوگان اتوبوس‌رانی را تقویت کرد. در این حوزه نیاز به بازنگری‌های فرهنگی و اجتماعی داریم. باید چشم‌های‌شان به دیدن زنان عادت کند، با حذف زنان و جداسازی آنها اتفاقی نمی‌افتد و چنین موضوعی هم امکان‌پذیر نیست. در جامعه رو به رشد ما نمی‌توان با حضور زنان مقابله کرد. زنان ما که در همه عرصه‌های اجتماعی حضور دارند، با جداسازی‌ها نه به امنیت می‌رسند و نه از فضاهای عمومی شهر حذف می‌شوند.

مردانه و زنانه‌کردن فضاهای شهری یکی از علاقه‌مندی‌های مدیران جدید شهر است. مدتی پیش ممنوعیت ورود مردان به برخی از پارک‌های محلی حاشیه‌ساز شد. پارک‌هایی که از گذشته در اختیار عموم مردم بودند؛ اما ناگهان تنها زنان و کودکان اجازه ورود به این پارک‌های محلی را پیدا کردند. در واگن‌های مترو نیز به جز واگن‌های مخصوص زنان واگن‌هایی را رنگ صورتی زدند و عنوان واگن مادران و کودکان را بر آن گذاشته و دوباره برای آن مراسم بهره‌برداری گرفتند. حالا هم 17 اتوبوس از اتوبوس‌هایی را که پیش‌از‌این هم در تهران تردد می‌کردند، به زنان اختصاص داده‌اند تا مسافران زن در راحتی بیشتری تردد کنند.