فرهنگ در اغما

نزدیک یک سال است که دولت سیزدهم بر رأس امور اجرائی کشور قرار گرفته و در این میان اتفاقات ریز و درشت سیاسی و اقتصادی رخ داده است. همین روزها درگیر برجام هستیم. به نظر می‌رسد برخی از سیاست‌گذاران دولت جایگاهی برای فرهنگ قائل نیستند. از نظر آنان تا وقتی مسئله نان و اقتصاد مطرح است دلیلی برای توجه به این حوزه وجود ندارد. این دیدگاه سبب حضور افراد ناوارد در حوزه‌های تخصصی شده است. با مرور رفتارهای این چند وقت اخیر برخی مسئولان می‌توان دریافت که چند سال بعد چه میزان خسارت و آسیب در حوزه‌های مختلف پدید می‌آید. این سؤال مطرح است که در دهه چهارم انقلاب آیا به اندازه کافی افراد متخصص و متعهد تربیت نشده‌اند که از فرهنگ ایران پاسداری کنند؟

سوسک در موزه‌ هنرهای معاصر

چند روز پیش فیلمی از جولان سوسک‌ها و حشرات موذی در موزه هنرهای معاصر منتشر شده است. این فیلم سبب شد «عبادرضا اسلامی‌کولایی»، مدیر این موزه، ضمن ابراز تأسف از بروز چنین اتفاقی، خبر از پیگیری بدهد. او گفت: «همکاران من تا صبح در موزه بودند و بررسی‌های لازم را انجام دادند. بررسی میدانی صورت گرفته و ۲۴ مرداد کارشناس بیرونی برای بررسی‌های بیشتر به موزه خواهد آمد». او یک جمله قابل توجه را بیان کرد: «نگرانی‌ای وجود ندارد». اما هرکسی که کوچک‌ترین اطلاعی از نحوه مدیریت موزه‌ها داشته باشد می‌داند که این جمله در این شرایط چقدر اسباب نگرانی را فراهم می‌کند. او بلافاصله بعد از حاشیه اجرای یک پرفرمنس برای این مسند انتخاب شد و سعی کرد از 23 اسفند 1400 هیچ حاشیه‌ای از موزه به بیرون منتشر نشود، از دیدگاه‌های او درباره مسئولیتی که بر عهده گرفته نکات زیادی مطرح نشده و هنوز دستاوردی درباره اهداف اشاره‌شده در حکمش مشاهده نشده است. در حکمش تأکید شده است که با «مدیریت تخصصی موزه و نمایش و معرفی هدفمند و پژوهش‌‌محور آثار گنجینه و توجه به حفاظت و حراست از این میراث گران‌بها با استفاده از نظریات تخصصی هنرمندان و صاحب‌نظران، ظرفیت‌‌های موزه هنرهای معاصر تهران در گستره ملی و بین‌المللی بیش از پیش به منصه ظهور برسد». به هرحال عبادرضا اسلامی‌کولایی پیش‌تر معاون اداری، مالی ارشاد زنجان، معاونت گردشگری و صنایع دستی کانون جهانگردی و اتومبیل‌‌رانی، معاونت فرهنگی و هنری هرمزگان و همچنین رئیس فرهنگسرای نیاوران بوده و اکنون درگیر حشرات موذی شده است.

موزه فرش و تهویه نامناسب

کمی بالاتر از موزه هنرهای معاصر، موزه فرش قرار دارد که البته زیرمجموعه میراث فرهنگی است نه معاونت فرهنگی. اما این موزه نیز دستخوش اتفاقات دردناکی شده است، از تبدیل‌شدن هفت‌حوض جلوی آن به باغچه، تا سالن‌های سرد و خاموش و بی‌برق تا عدم حضور کارشناسان و بی‌تفاوتی به فرش‌هایی که در آن از سالیان قبل نگهداری می‌شود.

در این مدت چند گزارش از وضعیت موزه فرش منتشر شده و آخرین آن هم برگزاری نمایشگاه یا فروشگاهی نزدیک به موزه است، اما این انتقادها با بی‌اعتنایی مسئولان ذی‌ربط روبه‌رو شده است. ایسنا در 28 خرداد در گزارشی شرایط موزه را از قول یکی از راهنمایان گردشگری چنین تشریح کرده است: «در اولین بازدید زمستان سال گذشته وقتی به موزه فرش رفتم شاهد دمای به‌شدت پایین موزه بودم و همچنان سیستم تهویه کار نمی‌کرد و در لابی موزه تمام فرش‌های بزرگ را جمع کرده بودند، ‌علت را که پرسیدم گفتند سلیقه مدیر جدید موزه است که گفته «باید تغییری در موزه ایجاد شود». در چند بازدید بعدی از موزه، ‌سیستم تهویه همچنان کار نمی‌کرد». 21 مهر 1400 بود که اعلام شد: «سجاد نوروزیان» به عنوان مدیر جدید موزه فرش ایران منصوب شد. مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران با اعلام این انتصاب در گفت‌وگو با ایرنا، اظهار امیدواری کرده بود که با تغییر مدیریت در این موزه بتوان شاهد افزایش تعداد بازدیدکنندگان، افزایش سمینارهای تخصصی و برنامه متنوع باشیم. درباره سوابق نوروزیان زیاد اطلاعی در دست نیست جز اینکه سال‌ها با نام چلمن سیزدهم عضو انجمن پیپ بوده و توسط عزت‌الله ضرغامی در ستاد انتخاباتی به عنوان دستیار در حوزه کسب‌و‌کار در فضای مجازی معرفی شده بود. موزه فرش، یکی از موزه‌های استان تهران و طراح بنای آن، عبدالعزیز فرمانفرمائیان است که در تاریخ ۲۲ بهمن ۱۳۵۶ با هدف پژوهش در سوابق، تحصیلات و کیفیت تاریخی هنر و صنعت فرش به‌ویژه فرش ایرانی آغازبه‌کار کرد. در این موزه، فرش‌های بسیار نفیس از سراسر ایران که حاصل کار هنرمندان مشهور از قرن نهم هجری تا دوره معاصر است به نمایش گذاشته شده‌ است.

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

یکی از مکان‌های بسیار مهم برای آموزش فرهنگی کودکان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است که در چند سال اخیر هویت آن تغییر کرده است و به نظر می‌رسد با انتخاب مدیر جدید این سیر رو به افول ادامه داشته باشد. این سازمان در سال 44 با هدف ارائه آموزش‌های هنری و فرهنگی رایگان به کودکان شکل گرفته و دارای گسترده‌ترین شبکه کتابخانه‌های کودکان و نوجوانان است و امروزه بیش از هزار مرکز فرهنگی ثابت، سیار شهری، سیار روستایی و پستی در سراسر ایران دارد و بر مبنای ارتباط چهره به چهره پیش می‌رود. بسیاری از چهره‌های هنری و فرهنگی مطرح از عباس کیارستمی تا احمدرضا احمدی زمانی در آن حضور داشتند و فعالیت می‌کردند. بسیاری از برنامه‌سازان نظیر جبلی و برومند کودکی خود را در کتابخانه‌های کانون گذرانده‌اند و این فهرست افتخارات تا چند سال پیش هر روز پربارتر می‌شد. این سازمان بعد از انقلاب زیر نظر آموزش و پرورش قرار گرفته است. در چند سال گذشته رویکرد مدیریتی با هدف اقتصادی شکل گرفت، به طوری که اجاره کتابفروشی‌ها بخشی از این سیاست بود. پس از تغییر دولت ابتدا «مهدی علی‌اکبرزاده» بر این صندلی ریاست نشست که بیشتر فعالیت‌هایش بر مبنای رفتارهای ارشادی بر مربیان کانون بود. از چند هفته پیش نیز «حامد علامتی» با حکم وزیر آموزش و پرورش برای این سمت انتخاب شده است که به نظر می‌رسد جز جوانی سرمایه دیگری ندارد، اما مسئولیت‌های زیادی بر عهده او قرار گرفته است، از جمله اجرای سیاست‌های دولت در تحقق برنامه‌های وزارت آموزش و پرورش دولت سیزدهم در کانون، بر رعایت اصول «عدالت‌محوری»، «انقلابی‌گری»، «مردم‌داری»، «پاکدستی و فسادستیزی» و «قانون‌مداری». در این مسیر مدنظر قراردادن مفاد بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، تقویت نهاد مدرسه، تمرکز ویژه بر دوره پیش از دبستان و مهدکودک‌ها، زمینه‌سازی، تقویت ساحت زیبایی‌شناختی و هنری کودکان از طریق تولید و عرضه محصولات چندرسانه‌ای، بازی‌های متناسب، تربیت نسلی جدید از هنرمندان و نویسندگان انقلابی در عرصه هنر و ادبیات کودک و نوجوان، جذب، تربیت و توانمندسازی نیروی انسانی متخصص، کارآمد و انقلابی و واسپاری مسئولیت‌ها به نیروهای جوان متخصص انقلابی در تمام واحدها و مراکز وابسته به کانون و افزایش محسوس تعداد آثار فاخر مبتنی بر ایرانی - اسلامی و انقلاب اسلامی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان از دیگر مسئولیت‌های اوست. مدیرعامل جدید کانون دارای دکترای رشته جامعه‌شناسی گرایش اقتصاد و توسعه است و عضو هیئت امنای مدارس علوم و معارف اسلامی صدرا، دبیر کل اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان، عضو شورای تشکل‌های دانش‌آموزی کشور، عضو هیئت امنای سازمان دانش‌آموزی، عضویت در شورای پشتیبانی اردوهای راهیان نور دانش‌آموزی، عضویت در شورای ترویج قرآن وزارت آموزش و پرورش و... را در کارنامه خود دارد.

تعطیلی تألیف لغت‌نامه دهخدا

16 تیر امسال خبر رسید رئیس دانشگاه تهران با صدور حکمی «حمیرا زمردی» را به عنوان رئیس مؤسسه لغت‌نامه دهخدا و مرکز آموزش بین‌المللی زبان فارسی منصوب کرد. در کمتر از یک ماه و با روند مدیریتی او، خبر تعطیلی بخش تألیف لغت‌نامه دهخدا منتشر شد. هیئت مؤلفان لغت‌نامه دهخدا در بیانیه خود که تسنیم منتشر کرده، نوشته بودند: «پیرو اقدام شتاب‌زده و غیرکارشناسانه خانم دکتر حمیرا زمردی، رئیس جدید مؤسسه لغت‌نامه دهخدا، مبنی بر صدور حکم غیرضروری‌بودن حضور خانم اکرم سلطانی، سرپرست بخش تألیف در مؤسسه لغت‌نامه دهخدا و بی‌توجهی به درخواست مکتوب مؤلفان و بی‌حرمتی به دکتر حسن انوری، ‌ما، هیئت مؤلفان لغت‌نامه بزرگ فارسی ضمن نگرانی از سرنوشت این مؤسسه که نام بزرگانی چون علامه علی‌اکبر دهخدا، دکتر محمد معین، دکتر سیدجعفر شهیدی، دکتر سیدمحمد دبیرسیاقی بر پیشانی آن می‌درخشد، موقتا همکاری خود را با این مؤسسه قطع می‌کنیم». هفته گذشته در پی تصمیم ریاست جدید مؤسسه لغت‌نامه دهخدا مبنی بر اعمال تغییرات در بخش تألیف این مؤسسه، دکتر حسن انوری پس از 60 سال از این نهاد فرهنگی خداحافظی کرد. او در گفت‌وگویی با تسنیم ضمن اشاره به اینکه ریاست جدید نامه و درخواست آنها برای گفت‌وگو درباره اعمال تغییرات در بخش تألیف را بی‌پاسخ گذاشته است، گفت: «دیگر ماندنم در مؤسسه فایده‌ای ندارد».

حمیرا زمردی، رئیس جدید مؤسسه لغت‌نامه دهخدا نیز اخبار منتشر‌شده را تخریب شخصیت خود خوانده است. در چند روز گذشته بسیاری از استادان از اتفاقی که افتاده ابراز نگرانی کرده‌اند و از اینکه لغت‌نامه دهخدا تعطیل شود، دچار تأسف فراوان شده‌اند. البته مراسم معارفه دکتر زمردی حاشیه غم‌انگیزی هم داشت که نشان از شرایط کنونی دانشگاه تهران دارد؛ در این مراسم دکتر عبدالرضا سیف، رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، از دکتر سعید نجفی‌اسداللهی، مؤلف لغت‌نامه دهخدا، بابت نگارش کتاب غلط ننویسیم (نوشته مرحوم ابوالحسن نجفی) تشکر کرده و گفته بود: «ما ادبیاتی‌ها از این کتاب بسیار استفاده می‌کنیم!».