کمک چین به ونزوئلا برای دورزدن تحریم‌ها
یکه‌تازی پکن در حیاط خلوت آمریکا
در‌حالی‌که جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، مشغول اوکراین و توافق هسته‌ای با ایران است و چین را در تایوان تحت فشار قرار داده، پکن در حیاط خلوت آمریکا در‌حال گسترش جای پای خود است
زینب همتی- در‌حالی‌که جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، مشغول اوکراین و توافق هسته‌ای با ایران است و چین را در تایوان تحت فشار قرار داده، پکن در حیاط خلوت آمریکا در‌حال گسترش جای پای خود است. بر اساس تازه‌ترین آمار، چین با حجم تجارت ۲۴۷ میلیارد دلاری با آمریکای لاتین، از آمریکا به‌عنوان نخستین شریک تجاری کشورهای این منطقه پیشی گرفته و عنوان نخستین شریک تجاری کشورهای آمریکای جنوبی را از آن خود کرده است. در این میان، ونزوئلا که رابطه پرتنشی با غرب دارد، از جایگاهی ویژه برای چین برخوردار است. رویترز به نقل از منابع و داده‌های ردیابی نفتکش‌ها اعلام کرده چین در چند سال اخیر میلیون‌ها بشکه نفت ونزوئلا را باوجود تحریم‌های ایالات متحده برای جبران میلیاردها دلار بدهی کاراکاس به پکن منتقل کرده است. شرکت ملی نفت چین، در آگوست ۲۰۱۹ پس از تشدید تحریم‌های واشنگتن علیه ونزوئلا، حمل نفت این کشور را متوقف کرد. با‌این‌حال، طبق گزارش رویترز، معامله این سوخت در دوره‌ای تحت عنوان سوخت مالزی راه خود را به چین باز کرده بود.
اما ماجرا یک سال پس از تحریم‌ها تغییر کرد و شرکت علوم و صنعت هوافضای چین طبق گفته برخی منابع از نوامبر ۲۰۲۰ نفت خام ونزوئلا را با سه نفتکشی که از پتروچاینا خریداری کرده بود، به کشور حمل می‌کند. این منابع گفتند نفت در پایانه نفتی که شرکت علوم و صنعت هوافضای چین آن را نیز از پتروچاینا گرفته است، ذخیره می‌شود. داده‌های شرکت ایکون (فعال در زمینه ردیابی کشتی‌ها) نشان می‌دهد سه تانکر شرکت علوم و صنعت هوافضای چین در ونزوئلا با فرستنده‌های خود بارگیری می‌کنند که امکان ردیابی شخص ثالث را فراهم می‌کند.
طبق برنامه بارگیری شرکت نفت دولتی ونزوئلا (پترولئوس دی ونزوئلا) و داده‌های ردیابی نفتکش‌ها، شرکت چینی تاکنون ۱۳ محموله شامل حدود ۲۵ میلیون بشکه نفت از‌جمله دو کشتی را که در سپتامبر 2022 به چین می‌رسد، منتقل کرده است.
یکی از منابع گفته است «۱۳ محموله به ارزش حدود ۱.۵ میلیارد دلار به قیمت نفت خام ونزوئلا بدون مشخص‌کردن مبدأ در گمرکات چین تنها «نفت خام» اعلام شده‌اند. این محموله‌ها به‌طور کامل تحت کنترل دولت هستند و شرکت علوم و صنعت هوافضای چین از طرف پکن برای انتقال نفت به‌عنوان پرداخت برای جبران بدهی ونزوئلا تعیین شده است». هر سه منبع به دلیل حساسیت موضوع به شرط ناشناس‌ماندن صحبت کرده‌اند.
منبع دوم گفت اگرچه با بخشی از هر محموله، بدهی‌ها پرداخت می‌شود، اما در‌عین‌حال کالاهای دیگر مانند واکسن‌های کووید۱۹ نیز از فروش خام کم می‌شود. او افزود: «تمام پول حاصل از فروش نفت در چین باقی می‌ماند و وزارت امور خارجه ونزوئلا مسئول مصالحه و پاسخ‌گویی است». چین به‌طور رسمی از اکتبر ۲۰۱۹ هیچگونه واردات نفت خام از ونزوئلا را گزارش نکرده است. بدهی ونزوئلا به سال ۲۰۰۷ یعنی زمان ریاستجمهوری هوگو چاوز برمی‌گردد که این کشور بیش از ۵۰ میلیارد دلار از پکن تحت قراردادهای وام در ازای انتقال نفت گرفت. با‌این‌حال، هنوز مشخص نیست چه میزان از بدهی ونزوئلا معوق مانده است. پکن در آگوست ۲۰۲۰ موافقت کرد دوره مهلت برای ۱۹ میلیارد دلار از وام‌ها را تمدید کند. اما چین و ونزوئلا نگفته‌اند آیا این دوره به پایان رسیده است یا خیر. چین به‌عنوان بزرگ‌ترین خریدار نفت جهان در چند سال گذشته از عرضه نفت ارزان ایران و ونزوئلا بهره برده و در ماه‌های اخیر واردات از روسیه را در بحبوحه تیرگی روابط با واشنگتن افزایش داده است.
گسترش در سراسر آمریکای لاتین
علاوه بر ونزوئلا، دیگر کشورهای آمریکای لاتین نیز شاهد بوده‌اند که این کشور آسیایی چگونه سطح روابط اقتصادی و تجاری خود را با کشورهای این منطقه دو‌برابر کرده است. چین نه‌تنها از آمریکا به‌عنوان نخستین شریک تجاری آمریکای لاتین پیشی گرفته بلکه شکافی را که پیش از دوره ریاستجمهوری بایدن ایجاد شده بود، عمیق‌تر نیز کرده است. فرصت‌های اقتصادی کشورهای آمریکای لاتین به دلیل منابع طبیعی گسترده، چین به ریاستجمهوری «شی جین‌پینگ» در سال ۲۰۰۰ را بر آن داشت تا بهمنظور تقویت موتور اقتصادی این پرجمعیت‌ترین کشور جهان، به این گستره جغرافیایی نگاه ویژه‌ای بیندازد. حضور چین به‌ویژه در پرو، برزیل، شیلی و ونزوئلا مستحکم شده؛ اگرچه کلمبیا نیز یکی از گزینه‌های مهم چین از منظر تجارت است. چنانچه مکزیک به‌عنوان شریک کلیدی آمریکای شمالی در این منطقه را نادیده بگیریم، در‌حال‌حاضر جریان‌های تجاری چین و آمریکای لاتین از مبادله‌های تجاری آمریکا با این منطقه فراتر رفته است. بر اساس آخرین اطلاعات منتشر‌شده از سوی سازمان ملل متحد، واردات و صادرات این منطقه با غول آسیایی بالغ بر ۲۴۷ میلیارد دلار بوده است. این رقم در مورد آمریکا ۱۷۴ میلیارد دلار است. برزیل یکی از اصلی‌ترین مراکز توجه چین در آمریکای لاتین است. بر اساس آخرین داده‌ها، میزان خرید چین از برزیل به ۶۷میلیارد‌و ۹۰۰ میلیون دلار و خرید برزیل از چین به ۳۶میلیارد‌و ۴۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۲۰ میلادی رسید. به‌این‌ترتیب تجارت میان دو کشور از ۱۰۴میلیارد‌و ۳۰۰ میلیون دلار فراتر رفت.
این در حالی است که حجم تجارت برزیل و آمریکا به ۵۱میلیارد‌و ۲۰۰ میلیون دلار می‌رسد؛ اختلاف درخور توجهی که با امضای پیمان تجارت آزاد میان برازیلیا- پکن در سال ۲۰۱۹ آشکارتر شد. چین بهمنظور تأمین سویا، آهن، گوشت و مواد شیمیایی مختلف که برای صنعت برق این کشور ضروری است، به روابط با برزیل علاقه خاصی دارد.
در پرو نیز وضعیت مشابهی وجود دارد. صادرات این کشور آمریکای لاتین به این کشور آسیایی بیش از ۱۱میلیارد‌و ۳۰۰ میلیون دلار بود. مجموع جریان تجارت بیش از ۲۰ میلیارد دلار برآورد شده است. «پدرو کاستیو» که در سال ۲۰۲۱ ریاستجمهوری پرو را بر عهده گرفت، مدت کوتاهی پس از به قدرت رسیدن تأکید کرد «چین شریک اصلی و استراتژیک برای تجارت و سرمایه‌گذاری ماست». شیلی نیز با بیش از ۲۸میلیارد‌و ۶۰۰ میلیون یورو خرید سالانه در وضعیت مشابهی قرار دارد و همه جریان‌های تجاری بین دو کشور به ۴۵ میلیارد یورو می‌رسد. پکن، شیلی را به‌عنوان یکی از تأمین‌کنندگان اصلی مس برگزیده است. «پائولو استیواله»، سفیر برزیل در چین، در مصاحبه با «تایم» تأکید کرد: «چین از هر‌جای دیگری در جهان سودآورتر است».
شیوع بیماری کووید۱۹ اگرچه زمینه را برای حضور هر‌چه بیشتر چین در آمریکای لاتین از محل ارسال ماسک، تجهیزات بهداشتی و واکسن فراهم کرد اما جنگ اوکراین، نگرانی‌ها از کمبود مواد غذایی و آسیب جدی احتمالی به صنعت کلیدی کشاورزی در کشورهای آمریکای لاتین سبب شده است سرمایه‌گذاری شرکت چینی برای تولید کود در آرژانتین به تازه‌ترین خبرها از تقویت حضور این غول آسیایی در آمریکای لاتین تبدیل شود. آرژانتین در کنار برزیل از‌جمله کشورهایی بوده‌اند که از روز نخست جنگ اوکراین، مخالفت خود را با تحریم روسیه اعلام کرده‌اند. ابراز این نگرانی از طرف آرژانتین و شناسایی ظرفیت همکاری در این حوزه از طرف پکن سبب شد تا شرکت فعال در زمینه تولید کود و زغال‌سنگ چینی از سرمایه‌گذاری یک‌میلیارد‌و ۲۵۰ میلیون دلاری در شهر «تیِرا دِ فوئگو» در جنوب آرژانتین و تأسیس کارخانه تولید کود خبر دهد. این شرکت چینی متعهد شد تا در توسعه پروژه‌ای با ظرفیت تولید سالانه ۶۰۰ هزار تن آمونیاک مصنوعی و ۹۰۰ هزار تن اوره در کنار سایر کودها سرمایه‌گذاری کند. جنگ اوکراین، صنعت کشاورزی و مواد غذایی را با مشکل مواجه کرده است و برای مقابله با افزایش شدید قیمت آفتابگردان، گندم، ذرت و جو و کمبود مواد اولیه، اکنون نگاه‌ها به کشورهایی مانند آمریکا، آرژانتین یا برزیل معطوف شده است که علاوه بر چین، تولیدکنندگان بزرگ محصولات کشاورزی هستند.
