عصر جدید بریتانیا

عصر ملکه الیزابت دوم عصر پنجشنبه با ثبت طولانی‌ترین دوره سلطنت در بریتانیا به پایان رسید؛ 70 سال و شش ماه و دو روز. حدود دو سال کمتر از لویی چهاردهم پادشاه فرانسه در قرون هفدهم و هجدهم که طولانی‌ترین دوران سلطنت در اروپا را داشت. جالب اینکه در هنگام تولد الیزابت در سال 1926، هیچ‌کس پیش‌بینی نمی‌کرد تاج و تخت سلطنت به او برسد. دختر ارشد جورج ششم هنگام تولدش در سال ۱۹۲۶ قرار نبود به سلطنت برسد؛ زیرا پدرش پسر ارشد پادشاه وقت بریتانیا، جورج پنجم نبود. ادوارد هشتم، عموی الیزابت دوم و فرزند ارشد پادشاه وقت وارث تاج و تخت سلطنت و ولیعهد بریتانیا محسوب می‌شد. ادوارد هشتم همان‌طور که انتظار می‌رفت، پس از مرگ پدرش به سلطنت رسید؛ اما کمتر از یک سال بعد برای ازدواج با معشوقه‌اش مجبور به کناره‌گیری از سلطنت شد. رویدادی غیرمنتظره که باعث شد جورج ششم (پدر الیزابت دوم) در سال ۱۹۳۶ به سلطنت برسد و به‌این‌ترتیب سرنوشت الیزابت و مارگارت، خواهر کوچک‌ترش تغییر کند. شاهزاده الیزابت با آغاز جنگ جهانی دوم، حضور در مجامع عمومی به‌عنوان فرزند ارشد پادشاه را آغاز کرد. او همچنین در دوران جنگ جهانی دوم دوره سربازی ویژه زنان در بریتانیا را گذراند. وارث تاج و تخت سلطنت بریتانیا پس از پایان جنگ جهانی دوم و در ۲۱‌سالگی با فیلیپ مونباتن، شاهزاده پیشین یونان و دانمارک ازدواج کرد. ازدواجی که تا زمان مرگ شاهزاده فیلیپ در بهار سال ۲۰۲۱ یعنی به مدت ۷۳ سال ادامه یافت. الیزابت دوم از شاهزاده فیلیپ صاحب چهار فرزند (شاهزاده چارلز، شاهزاده ان، شاهزاده اندرو و شاهزاده ادوارد) شد. شاهزاده چارلز، فرزند اول آنها در سال ۱۹۴۸ یعنی یک سال پس از ازدواج والدینش به دنیا آمد. او پس از آغاز سلطنت مادرش در سال ۱۹۵۲ به‌عنوان ولیعهد بریتانیا شناخته شد.

‌در ژانویه ۱۹۵۲ الیزابت که آن موقع ۲۵‌ساله بود، همراه همسرش فیلیپ به جای پدرش دوک یورک که نام جورج ششم را برای خود برگزیده بود، برای بازدید از برخی کشورها به دور دنیا سفر کرد. شاه برخلاف نظر پزشکان برای بدرقه آنها به فرودگاه رفت. این آخرین باری بود که الیزابت پدرش را می‌دید. الیزابت در موقع شنیدن خبر مرگ پادشاه در میهمان‌سرایی در کنیا بود. او که حالا ملکه جدید بود، بلافاصله به لندن بازگشت.

توفیق ملکه الیزابت دوم در حفظ سلطنت و برقراری ثبات در بریتانیا در پرتلاطم‌ترین دوران با چالش‌های داخلی و خارجی فراوان و جهانی به‌سرعت در‌حال تغییر، از نقاط مثبت این سلطنت 70ساله محسوب می‌شود. با درگذشت ملکه الیزابت، چارلز پسر ارشدش که 73 سال دارد، امروز قرار است رسما عنوان پادشاهی به او اعطا می‌شود.

شاهزاده چارلز در روزهای اخیر با ملکه الیزابت در قلعه بالمورال اسکاتلند بود؛ اما مرگ مادرش به بزرگ‌ترین تغییر زندگی او منجر شد: از وارث تاج و تخت به مقام پادشاهی رسید و نام چارلز سوم برای او انتخاب شد.

چارلز هفت دهه در صف تاج و تخت قرار داشت. نه او و نه درباریان هرگز مایل نبودند که درباره این لحظه خاص به‌طور علنی صحبت کنند. چشم‌انداز مرگ ملکه همیشه برای آنها یک موضوع خصوصی غم‌انگیز در نظر گرفته می‌شد؛ اما با ابراز نگرانی پزشکان ملکه از وضعیت سلامتی الیزابت دوم، به تغییر در وضعیت نقش وارثی که زندگی چارلز را از سه‌سالگی یعنی از سال ۱۹۵۲ که مادرش به سلطنت رسیده بود، تحت تأثیر قرار داده بود، نزدیک شد. حال فصل جدید و ناگزیر کوتاه‌تر از زندگی چارلز آغاز خواهد شد. پادشاه‌شدن در بریتانیا و ۱۴ قلمرو مشترک‌المنافع از کانادا تا استرالیا به او این امکان را می‌دهد تا به سؤالی پاسخ دهد که دهه‌ها پشت‌سر او قرار داشته است: او چه نوع پادشاهی خواهد بود؟ با توجه به موروثی‌نبودن پادشاهی بر قلمروهای مشترک‌المنافع آیا همچنان قرار است پادشاهی بر قلمروهای مشترک‌المنافع ادامه داشته باشد؟

چارلز در روزهای آینده با چالش دوگانه سوگواری شخصی و رهبری ملتی در سوگ روبه‌رو می‌شود. آغاز عصر چارلز از نظر دیگری هم یگانه خواهد بود. آغاز پادشاهی چارلز سوم هم‌زمان با آغاز کار دولت جدید محافظه‌کار در بریتانیا به نخست‌وزیری لیز تراس است.

کامیلا همسر دوم چارلز، ملکه همسر خواهد شد، آرزویی که الیزابت دوم در فوریه گذشته بیان کرد. کامیلا پس از ازدواج با چارلز در سال ۲۰۰۵ تصمیم گرفت که عنوان پرنسس ولز را که زمانی متعلق به پرنسس دایانا همسر اول چارلز بود، نگیرد. چارلز در ۱۴ نوامبر ۱۹۴۸ متولد شد و در سه‌سال‌و سه‌ماهگی زمانی که شاهزاده الیزابت ۲۵‌ساله پس از مرگ پدرش ملکه شد، به‌عنوان پسر ارشد وارث تاج و تخت شد.

نقش شاهزاده ولز از زمان نخستین حضور رسمی‌اش در دهه ۱۹۷۰، حمایت از ملکه به‌عنوان نقطه مرکزی غرور ملی بوده است. بنابراین او از افراد برجسته در بریتانیا استقبال کرده‌، در ضیافت‌های شام دولتی شرکت داشته‌، به صدها کشور سفر کرده‌، هزاران جایزه را اعطا کرده‌، در مراسم تحلیف شرکت داشته‌ و پیام‌های تشویقی یا تبریک بی‌شماری نوشته یا ضبط کرده است.

اما این اشراف‌زاده شیک‌پوش محبوبیت کمتری نسبت به مادرش دارد. او در نظرسنجی اخیر مؤسسه YouGov در ماه می‌ تنها ۵۶ درصد محبوبیت داشت؛ در‌حالی‌که محبوبیت و مقبولیت ملکه در این نظر‌سنجی ۸۱ درصد بود و پسرش شاهزاده ویلیام ۷۷ درصد محبوبیت را کسب کرده بود. چارلز از زمان مرگ شاهزاده فیلیپ، پدرش، در بهار سال ۲۰۲۱ در‌حالی‌که ملکه کمتر در مراسم عمومی حضور داشت، حلقه سلطنتی در اطراف خود را تنگ‌تر کرده بود.

چارلز نقشی را بر عهده خواهد گرفت که قرار است در زمان تغییر و در زمان نوسانات سیاسی و اجتماعی، ثبات را نشان دهد؛ اما با چندین دهه فعالیت به‌عنوان شاهزاده ولز، امیدوار است این وظیفه را انجام دهد. او نماینده نسلی متفاوت از ملکه خواهد بود و در‌واقع نخستین پادشاه بریتانیایی است که به مدرسه رفته است.

انتخاب نام چارلز سوم، اولین تصمیم او به‌عنوان پادشاه جدید بریتانیا بود. او می‌توانست یکی از چهار نامی را که دارد، برگزیند؛ چارلز، فیلیپ، آرتور و جورج. نام پدربزرگ او جورج ششم، آلبرت بود ولی از یکی از اسامی میانی خود برای نام شاهی‌اش استفاده می‌کرد. او تنها کسی نیست که عنوانش تغییر می‌کند؛ شاهزاده ویلیام، هر‌چند وارث تخت و تاج است، ناگهان شاهزاده ولز نخواهد شد؛ اما او بلافاصله عنوان دیگر پدرش یعنی دوک کورنوال را به ارث می‌برد. همسرش کاترین نیز به نام دوشس کورنوال شناخته خواهد شد. همسر چارلز نیز عنوان تازه‌ای خواهد داشت و این عنوان «ملکه همسر یا همنشین» خواهد بود. ملکه همنشین یا ملکه همسر عنوانی است که برای همسر پادشاه به کار می‌رود.

مواضع جنجالی چارلز

چارلز برخلاف مادرش که تلاش می‌کرد وارد منازعات سیاسی نشود، بارها با موضع‌گیری‌های سیاسی جنجال‌ساز شده است و حمایت‌های او از سیاست‌های گروه‌های حامی محیط زیست می‌تواند باعث رویارویی مخالفان این سیاست‌ها با خاندان سلطنتی شود. رسانه‌ها نیز هشدار داده‌اند اصرار بر چنین مواضعی می‌تواند باعث بروز تنش‌هایی میان لندن و واشنگتن به‌عنوان مهم‌ترین متحد بریتانیا شود و در‌صورتی‌که خاندان سلطنتی خواستار کاهش رویارویی‌های سیاسی هستند، چارلز باید در موضع‌گیری‌های سیاسی خود تجدیدنظر کند. این مواضع بارها تکرار شده و تازه‌ترین موضع‌گیری چارلز به موضوع مهاجران باز‌می‌گردد. روزنامه تایمز گزارش داده بود که شاهزاده چارلز از طرح دولت بریتانیا برای آغاز اخراج برخی از پناه‌جویان به رواندا انتقاده کرده و آن را «وحشتناک» خوانده است. تایمز گزارش داد که شاهزاده چارلز با سیاست بوریس جانسون، نخست‌وزیر سابق بریتانیا، برای فرستادن مردم به این کشور آفریقای شرقی مخالف بوده و این را در محافل خصوصی و شخصی خود مطرح کرده است. بریتانیا از ماه‌ها قبل برنامه دارد برخی از مهاجرانی را که با قایق‌های کوچک به‌طور غیرقانونی وارد خاک این کشور شده‌اند، به رواندا بفرستد تا در آنجا به درخواست پناهندگی آنها رسیدگی شود. گروه‌های حقوق‌بشری این ایده را غیرقابل‌اجرا و غیرانسانی خوانده‌اند. دفتر شاهزاده ولز این گزارش را نه تأیید و نه تکذیب کرد.

اقامتگاه سلطنتی کلارنس هاوس هم در بیانیه‌ای گفت: «ما درباره مکالمات خصوصی ناشناس فرضی با شاهزاده ولز اظهار‌نظر نمی‌کنیم». این نهاد تأکید کرد که ولیعهد بریتانیا از نظر سیاسی بی‌طرف است. با‌این‌حال، روزنامه تایمز نوشته که طبق گفته منبعی، چارلز چندین بار مخالفت خود را با این سیاست ابراز کرده است. خانواده سلطنتی بریتانیا به‌طور‌سنتی در مسائل سیاسی دخالت نمی‌کنند.

دولت محافظه‌کار بریتانیا با اعزام پناه‌جویان به مکانی در شش‌هزار کیلومتری لندن، سیاست پیشین استرالیا در این زمینه را تقلید می‌کند. بیش از ۱۰ هزار مهاجر از آغاز سال جاری به‌طور غیرقانونی از کانال مانش عبور کرده‌اند تا با قایق‌های کوچک به سواحل بریتانیا برسند که نسبت به سال‌های گذشته افزایش درخور‌توجهی داشته است.

در جنجالی دیگر، روزنامه گاردین از دسترسی پرنس چارلز به برخی اسناد محرمانه دولتی در چند دهه اخیر خبر داده بود. این گزارش بار دیگر مسئله بی‌طرفی خانواده سلطنتی بریتانیا در امور سیاسی را در صدر توجه قرار می‌دهد. چارلز به این گزارش هم واکنشی نشان نداده است.

نشان‌های سلطنتی

با مرگ ملکه الیزابت دوم، بسیاری از اشیای نمادین، نشانه‌ها و عنوان‌ها باید عوض شود. سکه‌ها، تمبرها و مدال‌ها، دیگر با نیم‌رخ برجسته ملکه نخواهند بود، بلکه نقش پسر و وارث او، شاه چارلز سوم را بر خود خواهند داشت. پرچم و نشان خانوادگی جدیدی برای پادشاه جدید طراحی خواهد شد و البته معروف‌ترین سرود ملی نیز کمی تغییر می‌کند. سکه از نظر تاریخی در گسترش شهرت پادشاهان نقشی ویژه‌ داشت. به این دلیل که برای بسیاری از مردم، تصویر پادشاه روی سکه‌ها تنها مشابهتی بود به پادشاهی که احتمال داشت در طول عمرشان ببینند. در زمان سلطنت ملکه الیزابت دوم، پنج تصویر از ملکه روی سکه‌های رایج نقش بسته بود. به نوشته ایندیپندنت، چارلز با پیروی از مادرش، پس از نشستن بر تخت، پرتره جدیدی می‌گیرد تا روی تمام سکه‌ها، اسکناس‌ها و تمبرهای جدید نقش ببندد. سکه‌های حاوی تصویر ملکه احتمالا در آینده نزدیک همچنان ضرب می‌شود و تمام ارزهایی که پرتره ملکه روی آنها نقش بسته است، همچنان معتبر خواهد بود. تغییر به ارز و تمبر جدید فرایندی تدریجی است و بانک‌ها و دفاتر پست به‌تدریج طرح‌های قدیمی را جمع‌آوری می‌کنند. از دهه ۱۶۰۰، در دوران سلطنت چارلز دوم، به حکم سنت سلطنتی، تصویر پادشاهان باید در جهت خلاف سلفشان روی سکه نقش ببندد. این یعنی زمانی که چارلز پادشاه شود، پرتره او رو به سمت چپ خواهد بود، چون روی ملکه به سمت راست بود.

تاج‌گذاری

شورای جلوس امروز جلسه می‌گذارد و این‌بار شاه نیز در کنار شورای خصوصی در آن شرکت می‌کند. در آغاز حکمرانی پادشاه بریتانیا هیچ «سوگند»ی به شیوه سایر سران کشورها مثل رئیس‌جمهور ایالات متحده وجود ندارد. ولی اعلامیه‌ای را شاه جدید - در راستای سنتی که به قرن هجدهم برمی‌گردد - می‌خواند و در آن سوگند یاد می‌کند که حافظ کلیسای اسکاتلند باشد. پس از دمیده‌شدن در شیپورها، اعلامیه‌ای عمومی صادر می‌شود که چارلز را به‌عنوان شاه جدید اعلام می‌کند. این اعلامیه را از فراز بالکنِ کاخ سنت جیمز مسئولی موسوم به سلاح‌دار ارشد اعلام می‌کند. او بانگ برمی‌آورد: «خدا نگهدار شاه باد» و برای اولین بار از سال ۱۹۵۲، سرود ملی با کلمات «خدا نگهدار شاه باد» خوانده خواهد شد.

نقطه اوج نمادین تخت‌نشینی تاج‌گذاری است که در آن چارلز رسما تاج به سر می‌گذارد. به خاطر تمهیداتی که باید انجام شود، بعید است تاج‌گذاری به فاصله کوتاهی پس از تخت‌نشینی چارلز رخ بدهد - ملکه الیزابت در فوریه سال ۱۹۵۲ به تخت نشست ولی تاج‌گذاری‌اش در ژوئن سال ۱۹۵۳ انجام شد. در ۹۰۰ سال گذشته، تشریفات تاج‌گذاری در کلیسای وست‌مینستر انجام شده است - ویلیامِ فاتح نخستین پادشاهی بود که در آنجا تاج‌گذاری کرد و چارلز چهلمین پادشاهی است که در اینجا تاج به سر خواهد نهاد. ‌این تشریفاتی دینی در سنت کلیسای آنگلیکن (کلیسای رسمی انگلستان) است که اسقف اعظم کانتربری آن را انجام می‌دهد. در نقطه اوج مراسم، او تاج سنت ادوارد را بر سر چارلز می‌نهد - که تاجی از طلای خالص است که قدمتش به سال ۱۶۶۱ می‌رسد. این تاج، قطعه اصلی جواهرات برج لندن است و تنها پادشاهان در زمان تاج‌گذاری آن را به سر می‌گذارند. (حداقل به این دلیل که وزنش ۲.۲۳ کیلوگرم است). برخلاف عروسی‌های سلطنتی، تاج‌گذاری یک مناسبت حکومتی است، دولت هزینه‌اش را می‌پردازد و در نهایت دولت فهرست میهمانان را مشخص می‌کند.

چارلز رئیس کشورهای مشترک‌المنافع شده است که انجمنی متشکل از ۵۶ کشور مستقل با ۲.۴ میلیارد نفر جمعیت است. در ۱۴ کشور از این کشورها، به‌همراه بریتانیا، شاه رئیس حکومت است. این کشورها که موسوم‌اند به قلمروهای مشترک‌المنافع عبارت‌اند از: استرالیا، آنتیگا و باربودا، باهاما، بلیز، کانادا، گرنادا، جاماییکا، پاپوا گینه‌نو، سنت‌کریستوفر و نویس، سنت‌لوسیا، سنت‌وینسنت و گرنادین، نیوزیلند، جزایر سلیمان، تووالو.

تغییر ترتیب جانشینان خاندان سلطنتی بریتانیا

با پادشاه‌شدن چارلز، همسرش، دوشس کورنوال، ملکه همسر می‌شود. فرزند اول شاهزاده چارلز، دوک کمبریج و پس از او پسرش، شاهزاده جورج اکنون وارث مسلم‌ هستند. دیگر فرزندان شاهزاده ویلیام، شاهدخت شارلوت و شاهزاده لویی، اکنون در ردیف سوم و چهارم جانشینی‌اند؛ در‌حالی‌که شاهزاده هری و فرزندانش، آرچی و لیلیبت، به ترتیب پنجم، ششم و هفتم خواهند بود.

با‌این‌‌حال، شاهزاده اندرو با وجود اینکه سومین فرزند ملکه است، در ردیف بعدی قرار می‌گیرد‌ و دلیل این امر را می‌توان در یک قانون قدیمی جست‌وجو کرد. با اینکه «آن»، شاهدخت سلطنتی، دومین فرزند بزرگ ملکه است، اما در صف تاج‌وتخت در ردیف شانزدهم قرار می‌گیرد. این موضوع به این دلیل است که تا سال ۲۰۱۳، رسم سلطنتی حکم می‌کرد تولد یک نوزاد پسر سلطنتی، جای خواهر او را هرچند بزرگ‌تر از او باشد، در صف جانشینی تغییر می‌دهد.

به‌این‌ترتیب، دوک یورک و ارل وسکس و فرزندان بعدی آنها در صف تاج‌وتخت پیش از شاهدخت سلطنتی قرار دارند. قانون جانشینی در سال ۲۰۱۳ به تصویب پارلمان رسید. این قانون قبل از تولد اولین فرزند شاهزاده ویلیام و کیت میدلتون که بعد از ویلیام وارث تاج‌وتخت خواهد بود، وضع شد. این امر سنت را درباره خط جانشینی تغییر داد و مقرر کرد تولد پسر دیگر نمی‌تواند جای خواهر او را در صف تاج‌وتخت تغییر دهد. قانون قبلی در مورد پسر ارشد، درباره نوزادان سلطنتی که پس از ۲۸ اکتبر ۲۰۱۱ متولد شده‌اند، صدق نمی‌کند. این به آن معناست که شاهدخت شارلوت بالاتر از شاهزاده لویی در صف تاج‌وتخت باقی خواهد ماند. از آنجا که شاهدخت آن در سال ۱۹۵۰ به دنیا آمده است، این تغییر بر موقعیت او تأثیری نمی‌گذارد.