واکنش رشیدی‌کوچی، نماینده مخالف طرح صیانت از فضای مجازی، به مصوبه ابلاغی شورای عالی، در گفت‌وگو با «شرق»
در چارچوب اختیارات قانونی‌ام مانع نادیده‌گرفتن حقوق مردم می‌شوم
هفته گذشته خبر تصویب بخش‌های مهمی از طرح صیانت در شورای عالی فضای مجازی به ریاست رئیس‌جمهور منتشر شد که نشان از نهایی‌شدن این طرح این بار نه در مجلس بلکه در دولت داشت. طرح صیانت از فضای مجازی که اولین بار در مجلس با طرحی شتاب‌زده بر سر زبان‌ها افتاد، بارها تغییر شکل داد؛ اما هدف اصلی یعنی محدودسازی هوشمند اینترنت همچنان در روح محتوای آن باقی مانده و آنچه در شورای عالی فضای مجازی مصوب شده، نیز مؤید همین ماجراست.
هفته گذشته خبر تصویب بخش‌های مهمی از طرح صیانت در شورای عالی فضای مجازی به ریاست رئیس‌جمهور منتشر شد که نشان از نهایی‌شدن این طرح این بار نه در مجلس بلکه در دولت داشت. طرح صیانت از فضای مجازی که اولین بار در مجلس با طرحی شتاب‌زده بر سر زبان‌ها افتاد، بارها تغییر شکل داد؛ اما هدف اصلی یعنی محدودسازی هوشمند اینترنت همچنان در روح محتوای آن باقی مانده و آنچه در شورای عالی فضای مجازی مصوب شده، نیز مؤید همین ماجراست. نکته مهم در این مصوبه توجه به نسخه ۹ بهمن مجلس از طرح صیانت است که ماحصل کار مشترک تندروهای مجلس، متن پیشنهادی دولت و انتقادات مرکز پژوهش‌های مجلس بود. البته همه تلاش‌های تندروهای مجلس با اوج‌گیری اعتراض‌های گسترده افکار عمومی و کارشناسان و برخی از نمایندگان مجلس ناکام ماند؛ اما راهکار سپردن اختیار قانون‌گذاری برای فرار از مسئولیت نمایندگان کار‌ساز شد و شورای‌عالی فضای مجازی به‌راحتی و در سکوت صیانت را نهایی کرد. البته امکان درخواست ابطال این مصوبه در دیوان عدالت اداری وجود دارد؛ اما تا طی‌شدن این پروسه حقوقی در صورت اجرائی‌شدن صیانت، شانس داشتن اینترنت باکیفیت بسیار کم خواهد بود؛ بنابراین ممکن است به‌زودی بیش از چند ماه گذشته با اختلال‌های گاه‌و‌بی‌گاه اینترنت دست‌و‌پنجه نرم کنیم.جلال رشیدی‌کوچی، نماینده مردم مرودشت در مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگو با «شرق» درباره تصویب سه ماده از طرح صیانت از فضای مجازی در شورای عالی فضای مجازی به نکاتی مهم و کلیدی اشاره کرد و از تأثیرگذاری نمایندگان تندرو در تصویب این طرح در شورای عالی فضای مجازی گفت.
درباره چند‌وچون تصویب سه ماده از طرح ساماندهی فضای مجازی که پیش‌از‌این به طرح صیانت مشهور بود و اکنون به آن تنظیم‌گری گفته می‌شود، توضیح دهید؟
نکته ریز و کلیدی که در‌این‌باره وجود دارد، این است که تصویب سه ماده از طرح فوق درباره فضای مجازی ربطی به طرح صیانت از فضای مجازی مجلس ندارد. اصولا طرح در مجلس مطرح می‌شود؛ یعنی یک یا چند نفر نماینده موضوعی را در قالب طرح پیشنهاد می‌دهند و دیگران درباره آن نظر می‌دهند و طرح پیگیری می‌شود؛ بنابراین به هیچ عنوان طرح صیانت از فضای مجازی مجلس در شورای عالی فضای مجازی مطرح و پیگیری نشده است. اما برخی طراحان این طرح هم در مجلس تردد دارند هم در شورای عالی فضای مجازی. حالا دیگر توپ در زمین مجلس نیست و این مسئله از عهده نمایندگان خارج است.
طرح صیانت از فضای مجازی چیزی است که جامعه نسبت به آن واکنش منفی داشت؛ اما حالا با سپردن این اختیار از مجلس به شورای عالی فضای مجازی و اعلام آن از سوی قالیباف، رئیس مجلس، عملا اختیار را از نمایندگان گرفت و این چیزی است که خلاف خواست و مطالبه مردم است. حالا هم مصوبه شورای عالی باعث نگرانی افکار عمومی شده است. نظر شما در‌این‌باره چیست؟
متأسفانه تصویب و ابلاغ این مصوبه در شورای عالی فضای مجازی، بدون اقناع افکار عمومی انجام شده و مردم نسبت به آن واکنش دارند. قانون زمانی می‌تواند تأثیرگذار باشد که مورد اقبال عمومی قرار گیرد. ما قوانینی داریم مثل استفاده از ماهواره که طبق قانون جرم است. در شرایطی این قانون تصویب شد که دقت لازم وجود نداشت و در برهه‌ای از زمان، یک‌سری سخت‌گیری‌ها شده بود؛ اما اکنون عموم جامعه از ماهواره استفاده می‌کنند؛ در‌حالی‌که طبق قانون مصوب، جرم است و این یعنی شکسته‌شدن قبح قانون.وقتی قانون درست تصویب نشود و عموم مردم برای اجرای آن قانون همراهی نکنند و نسبت به آن اقناع نشده باشند، قانون ارزش خودش را در آن باره از دست می‌دهد؛ چرا‌که مردم آن را نادیده می‌گیرند؛ بنابراین فضای مجازی هم همین است و باید مراقب باشیم در قبال فضای مجازی سخت‌گیری‌های نامعقول به خرج ندهیم که قبح قانون شکسته نشود.
همان‌طور که گفتید، اقناع افکار عمومی درباره محدودیت استفاده از فضای مجازی یا همان طرح صیانت یا به عبارتی نظام تنظیم‌گری صورت نگرفته و مدتی است بدون مصوبه قانونی در حال اجرا و کاهش سرعت اینترنت بوده است. حتی صحبت از فیلترینگ هوشمند مطرح است. از طرفی بحث فروش فیلترشکن هم مطرح می‌شود. در‌این‌باره نظرتان چیست؟
اینکه بحث فیلترشکن و منافع مادی برخی در طرح‌های این‌چنینی مطرح می‌شود، حقیقت انکارناپذیری است که اثبات آن بحث دیگری می‌طلبد؛ ولی اینکه پشت پرده چه اتفاقی در حال وقوع است، جای بحث دارد. البته از روز اول معتقد بودم و هستم که فضای مجازی هم مثل فضای حقیقی باید قانونمند شود؛ اما قانونمند‌کردن با بستن و محدودکردن متفاوت است؛ پس باید با ظرافت درباره آن صحبت و تصمیم‌گیری شود. برخی سیاست‌های ما اعمالی و برخی سیاست‌ها اعلامی است؛ اما گاهی سیاست‌های اعمالی را اعلام و سیاست‌های اعلامی را اعمال می‌کنیم که نکته مهمی است و در حکمرانی باید این موارد مدنظر قرار گیرد.
در اینکه باید این فضا را قانونمند کنیم، شکی نیست؛ اما در این شرایط جامعه هر اتفاقی که در حوزه فضای مجازی و اینترنت بیفتد، با کلمه طرح صیانت عجین شده است. حتی اگر شورای عالی فضای مجازی به تکالیف و وظایفش عمل کند، مردم روی این کلمه و فرایند «صیانت» حساس شده‌اند؛ بنابراین مسئولان دست‌اندرکار باید خوش‌سلیقگی به خرج دهند تا مردم تصور نکنند با آنها لجبازی می‌شود.
گفته می‌شود شورای عالی فضای مجازی در‌این‌باره قانون‌گذاری کرده است. آیا این حرف صحیح است؟
شورای عالی فضای مجازی مثل برخی شوراهای عالی دیگر قانون‌گذاری نمی‌تواند انجام دهد؛ اما سیاست‌گذاری می‌کند. زمانی که طرح صیانت در مجلس مطرح بود، یکی از انتقادات ما این بود که باید مسئله فضای مجازی در اختیار شورای عالی فضای مجازی قرار بگیرد تا درباره فضای مجازی تصمیم‌گیری کند. این اتفاقی که افتاده، یکی از تصمیماتی است که در حوزه تنظیم‌گری بخشی از اینترنت کشور اتفاق افتاده است.
این حرف را قبول دارید که طرح صیانت از فضای مجازی همان تنظیم‌گری است و تنها اسمش عوض شده است؟
این حرف درستی است که ماهیت این دو فرقی ندارد. ممکن است عناوین تغییر کند؛ اما واقعیت همان است که گفتید؛ اما یکی از نگرانی‌هایی که در طرح اولیه صیانت درباره فیلترینگ و محدودسازی وجود داشت و در طرح‌های بعدی مجلس اصلاح شد، دیگر در این طرح شورای عالی به صورت لفظی و مشهود وجود ندارد و صراحتا درباره عبارت فیلترینگ صحبتی نشده است؛ ولی نکته این است که این قانون‌گذاری نیست و سیاست‌گذاری انجام شده و به دستگاه‌ها برای اجرا ابلاغ شده است.
فرق بین سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری را در‌این‌باره توضیح دهید. هر دو که قابل اجراست.
سیاست‌گذاری با قانون‌گذاری فرق دارد. سیاست‌گذاری، ریل‌گذاری است. به طور مثال می‌گویند این مسیر در حوزه فضای مجازی باید طی شود تا ما از نقطه A به نقطه B برسیم؛ اما قانون‌گذاری این نیست و می‌گوید این اتفاق در کشور رخ می‌دهد و هر کسی از آن سرپیچی کند، متخلف است و جرم مرتکب شده و دستگاه‌ها را ملزم به اجرای قانون می‌کند.
درباره کمیسیون عالی نظارت که در شورای عالی فضای مجازی ایجاد شده است، هم توضیح دهید که با آن موافق یا مخالفید؟
یکی از مواردی که بر آن تأکید داشتم و حائز اهمیت است و انتقاداتی هم درباره آن داشتم و دارم، همین تشکیل کمیسیون عالی نظارت است که زیر‌مجموعه شورای عالی فضای مجازی با این مصوبه تشکیل شده است. انتقادی که همان زمان هم به این کمیسیون عالی وارد بود و اکنون هم وارد است، این است که تا حدی اختیارات این کمیسیون زیاد و فراگیر است و نظارتی روی آن انجام نمی‌شود. شورای عالی فضای مجازی که قدرت بالادستی است، با‌وجود‌این کمیسیون دیگر قدرت اجرائی ندارد و همه اختیارات قانونی به این کمیسیون واگذار شده است. این نگاه، نگران‌کننده است. این دیگر طرح مجلس نیست و مجلس نمی‌تواند به موضوع ورود کند. شورای عالی فضای مجازی در حوزه اختیاراتش عمل کرده و در واقع اینجا شورای عالی قانون‌گذاری نکرده؛ بلکه سیاست‌گذاری کرده است و نمی‌توانیم نسبت به آن واکنشی داشته باشیم. افراد زیادی در‌این‌باره دغدغه‌مند بودند و به من پیام دادند و این دغدغه و نگرانی هم درست و بجاست؛ اما دیگر در حوزه اختیارات نمایندگی نیست و ما نمی‌توانیم به آن ورود کنیم؛ ولی تا حد امکان و در چارچوب اختیاراتم تلاش می‌کنیم از طریق راهکارهای قانونی، مانع نادیده‌گرفتن حقوق مردم در‌این‌باره شویم.
