تقابل نفتی

شرق: به دنبال تصمیم عربستان سعودی در همراهی با روسیه در اوپک‌پلاس برای کاهش تولید دو میلیون بشکه نفت در روز، آن هم در آغاز فصل سرما، شاهد شکاف در روابط ریاض – واشنگتن هستیم که در ادامه می‌تواند روی سیاست‌های منطقه‌ای ریاض هم اثرگذار باشد.

در تازه‌ترین مورد تبعات این شکاف سیاسی، واشنگتن اقدام به لغو نشست کارگروه آمریکا- شورای همکاری خلیج فارس درباره ایران کرد. وبگاه خبری میدل‌ایست‌آی دراین‌باره نوشت: «بر اساس نامه‌ای از سفارت آمریکا در ریاض که یک وبگاه خبری به نام سِمافور آن را رؤیت کرده، دولت بایدن برگزاری نشست واشنگتن و ریاض را که پیش‌تر در دستور کار قرار داشت، لغو کرد». به گزارش میدل‌ایست‌آی، نشستی که لغو شد، مربوط به کارگروه آمریکا - شورای همکاری خلیج فارس درباره ایران بود. آن‌گونه که مطرح است لغوشدن نشست مذکور در پی این انجام شده است که جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا، پس از تصمیم اوپک‌پلاس برای کاهش تولیدات نفت، اعلام کرد دولت جو بایدن بهبود مناسبات با عربستان سعودی را بررسی می‌کند. علاوه بر آن مسئولان آمریکایی گفتند دولت بایدن عدم مشارکت در همایش سرمایه‌گذاری پیشرو در طرح سرمایه‌گذاری آتیه در عربستان را بررسی خواهد کرد که قرار است در ماه میلادی جاری برگزار شود.

قانون‌گذاران آمریکایی هم لایحه‌ توقف تأمین سلاح به عربستان را در واکنش به تصمیم ریاض برای حمایت از اقدام اوپک‌پلاس در توقف تولید نفت ارائه کرده‌اند. به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، ریچارد بلومنتال، عضو مجلس سنای آمریکا و «رو کانا»، عضو مجلس نمایندگان این کشور گفتند: «عربستان تصمیم داشت به آمریکا ضربه‌ای شدید وارد کند، اما آمریکا نیز واکنش خودش را دارد؛ ما می‌توانیم فروش سلاح و فناوری تسلیحاتی به این کشور را متوقف کنیم». آنها همچنین گفتند آنچه واشنگتن به عنوان حمایت عربستان سعودی از روسیه درک می‌کند، نیازمند بازبینی گسترده روابط ایالات متحده و عربستان است. بلومنتال و کانا تأکید کردند: «ریاض به‌صورت گسترده‌ای به کمک‌های دفاعی آمریکا وابسته است و این مسئله مجبورش می‌کند تا اگر واشنگتن دیگر به عربستان سلاح ندهد، این ‌بار با حسن نیت بر سر میز مذاکره برگردد».

این قانون‌گذاران همچنین گفتند: «ما لایحه‌ای را در سنا و مجلس نمایندگان آمریکا ارائه کرده‌ایم که به سرعت فروش تمامی تسلیحات به عربستان را متوقف می‌کند. این توقف باید شامل تدارکات نظامی ایالات متحده ازجمله تأسیسات آزمایشی «رد سندز» در عربستان سعودی نیز باشد». این دو قانون‌گذار اعلام کردند اگر عربستان با ممنوعیت خرید سلاح از سوی آمریکا روبه‌رو شود، برای جایگزینی با مشکلات و چالش‌هایی مواجه می‌شود. البته این وضعیت موقتی است و تا زمانی ادامه دارد که عربستان حمایت از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه را بازبینی کند. پیش از این بلومنتال، کانا به همراه جفری سونِنفیلد، استاد دانشگاه ییل در گزارشی در روزنامه پولتیکو نوشتند: «آمریکا نباید تسلیحات دفاعی استراتژیک را به شکل نامحدود در اختیار کشوری قرار دهد که آشکارا از بزرگ‌ترین دشمن ما (ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه) حمایت می‌کند».

همچنین باب منندز، رئیس دموکرات کمیته روابط خارجی سنای آمریکا روز دوشنبه در بیانیه‌ای گفت: «ایالات متحده باید فورا تمام جنبه‌های همکاری خود با عربستان سعودی، ازجمله هرگونه همکاری در فروش تسلیحاتی و همکاری امنیتی فراتر از آنچه برای دفاع از پرسنل و منافع ایالات متحده ضروری است، متوقف کند». این سناتور آمریکایی پیش‌تر در روز شنبه نیز تصریح کرد: «اگر عربستان سعودی که یکی از بزرگ‌ترین نقض‌کنندگان حقوق بشر در جهان است، بخواهد با روسیه همراه شود تا قیمت گاز آمریکا را بالا ببرد، می‌تواند از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه بخواهد که از سلطنت در این کشور حفاظت کند! ما باید تمامی سربازان آمریکایی را از عربستان سعودی خارج کرده و فروش سلاح به ریاض را متوقف کنیم».

جو بایدن نیز سه‌شنبه جاری در مصاحبه با سی‌ان‌ان متعهد شد «عواقبی» را به عربستان سعودی بابت همکاری با روسیه برای کاهش تولید نفت تحمیل کند؛ این نشانه‌ای از گسست در روابط بین دو متحد دیرینه و معکوس‌شدن تلاش‌های او برای توسعه این پادشاهی غنی از انرژی است. رئیس‌جمهور آمریکا در مصاحبه با جیک تپر گفت: «عواقبی برای کارهایی که عربستان در کنار روسیه انجام داده‌ است، وجود خواهد داشت». بایدن که از گزینه‌های مورد نظرش یا جدول زمانی صحبتی به میان نیاورد و جزئیات را روشن نکرد، گفت: «قصد ندارم به آنچه در نظر دارم و آنچه در ذهن دارم، وارد شوم، اما یقین بدانید تبعاتی برای عربستان وجود خواهد داشت». این خبرها در صورت صحت می‌تواند نشانه‌ای از آغاز روابط سرد ریاض – واشنگتن باشد، کما‌اینکه ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا هم دراین‌باره گفت: «برنامه‌های سفر ما و شرایط عموما تغییر می‌کند و ما باید به آن واکنش داشته باشیم. به محض اینکه بدانیم چه چیزی در راستای منافع ملی ماست، تغییر پیدا می‌کنند».

 چرا  ریاض همراهی با مسکو را برگزید؟

رأی‌الیوم درباره چرایی همراهی عربستان با روسیه در اوپک‌پلاس می‌نویسد: «این‌گونه به نظر می‌رسد که اعراب حوزه خلیج فارس و در رأس آنها عربستان، امارات، کویت و عمان تصحیح یک اشتباه استراتژیک در برقراری روابط قوی، اما یک‌طرفه با آمریکا را در دستور کار خود قرار داده‌اند. به همین منظور درصدد ملحق‌شدن به نظم جهانی جدید به رهبری روسیه و چین هستند». رأی‌الیوم در ادامه یادداشت خود درباره تصمیم اخیر اوپک‌پلاس مبنی بر کاهش تولید نفت در مرحله آتی و موضع‌گیری آمریکا در قبال عربستان در پی این تصمیم نوشت: «این روزها روابط عربستان و آمریکا در آستانه فروپاشی است و ممکن است از حالت یک ائتلاف راهبردی و استراتژیک که نزدیک به 80 سال پابرجا بوده، به حالت خصومت و شاید به تقابل در بسیاری از عرصه‌ها تبدیل شود».

به موازات این تحلیل رأی‌الیوم، وال‌استریت‌ژورنال هم معتقد است دیگر بن‌سلمان نمی‌خواهد برای دولت بایدن بیش از این مایه بگذارد. به نوشته این روزنامه آمریکایی، سفر اخیر بایدن به عربستان و مواضع رئیس‌جمهور ایالات متحده، محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی را عصبانی کرده است. وی از اظهارات بایدن درباره مرگ جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار و منتقد سعودی ناراحت است و به مشاورانش گفته که «نمی‌خواهد بیشتر از این برای دولت بایدن مایه بگذارد». وال‌استریت‌ژورنال در ادامه نوشت که مسئولان آمریکایی از اقدام عربستان در اوپک‌پلاس و این میزان کاهش تولید نفت (دو میلیون بشکه در روز) غافلگیر شده‌اند و تصور می‌کردند که اوپک تولیدش را تنها یک میلیون بشکه در روز کاهش خواهد داد. مسئولان آمریکایی در واکنش به مخالفت سعودی‌ها با درخواست واشنگتن گفتند آرزوهای سعودی‌ها برای دستیابی به موشک‌های نقطه‌زن بیشتر از واشنگتن تقریبا به باد رفته است.

در طرف مقابل و به دنبال انتقادهای شدید آمریکا از عربستان در پی تصمیم اخیر اوپک‌پلاس مبنی بر کاهش تولید نفت، وزیر امور خارجه عربستان تأکید دارد که ریاض خواهان اختلاف با واشنگتن نیست و تصمیم عربستان در اوپک‌پلاس صرفا جنبه اقتصادی دارد نه سیاسی. به گزارش شبکه روسیا‌الیوم، فیصل بن‌فرحان، وزیر امور خارجه عربستان، در سخنانی اظهار کرد: «تصمیم اوپک‌پلاس صرفا اقتصادی است و با اتفاق نظر تمامی اعضا اتخاذ شده است».

‌وی همچنین تأکید کرد: «تصمیم کاهش تولید نفت هیچ‌گونه جنبه سیاسی ندارد». بن‌فرحان در ادامه افزود: «کشورهای عضو اوپک‌پلاس مسئولانه عمل کرده و تصمیم مناسب را اتخاذ کردند و به دنبال ایجاد ثبات در بازار و دستیابی به منافع تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان بودند». وی همچنین با اشاره به تهدیدهای اخیر برخی مقامات آمریکا به بازنگری در روابط با ریاض در پی تصمیم اوپک‌پلاس تأکید کرد: «روابط ما با واشنگتن راهبردی و تاریخی است».

با این حال آمریکا معتقد است عربستان سعودی با روسیه برای افزایش ساختگی قیمت‌ها تبانی کرده و از همین‌رو اوپک‌پلاس تصمیم به کاهش تولید نفت و در نتیجه افزایش قیمت جهانی نفت گرفته است. در این خصوص روزنامه لوفیگارو در یادداشتی نوشت: «تصمیم جدید اوپک‌پلاس که خشم واشنگتن را برانگیخت، سیلی واقعی محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، به متحدان غربی خود، به‌ویژه جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا و امانوئل مکرون، همتای فرانسوی وی است». این روزنامه معتقد است: «به‌جای کاهش دو میلیون بشکه‌ای تولید نفت که روز چهارشنبه گذشته در اوپک‌پلاس تصویب شد، واشنگتن و پاریس از عربستان سعودی خواسته بودند تولید خود را برای کاهش قیمت نفت خام و مهار تورم افزایش دهد و این تصمیم در فاصله یک ماه مانده به انتخابات حساس میان‌دوره‌ای در آمریکا، ضربه سختی به جو بایدن محسوب می‌شود».

لوفیگارو در ادامه با اشاره به اینکه مسکو برای تأمین مالی جنگ با اوکراین به ادامه روند صعودی بهای نفت نیاز دارد، نوشت: «طبق گزارش نهادهای مربوطه، روسیه از آغاز حمله به اوکراین 116 میلیارد یورو از صادرات نفت خود درآمد کسب کرده است. بنابراین تصمیم سازمان اوپک‌پلاس به رهبری ریاض نشان می‌دهد که کشورهای حوزه خلیج فارس در کنار مسکو ایستاده‌اند و از فاصله‌گرفتن از متحد روس خود که از سال 2016 به عضویت اوپک‌پلاس درآمده است، خودداری می‌کنند».

سردی روابط ریاض – واشنگتن لزوما به گرم‌شدن مناسبات عربستان با ایران منجر خواهد شد؟

حال که واشنگتن با مواضع و اقدامات خود به دنبال کاهش سطح همکاری‌ها با عربستان در پی تصمیم سعودی‌ها برای کاهش تولید در اوپک‌پلاس است، این سؤال بیشتر خودنمایی خواهد کرد که سردی روابط ریاض – واشنگتن لزوما به معنای گرم‌شدن مناسبات عربستان با ایران خواهد بود؟ در همین رابطه مقامات سعودی در تازه‌ترین اظهارنظر پس از اوج‌گیری تنش با واشنگتن، از آمادگی برای ازسرگیری گفت‌وگوها در بغداد برای احیای روابط با ایران گفتند. این موضع جدید ریاض می‌تواند پاسخ این سؤال را تا حدی روشن کند، با این حال نمی‌توان این اعلام آمادگی عربستان را مترادف آن دانست که عمیق‌شدن شکاف در روابط 

ریاض – واشنگتن، گرم‌شدن مناسبات عربستان با ایران را به دنبال داشته باشد. البته فیصل بن‌فرحان، وزیر امور خارجه عربستان، در گفت‌وگو با شبکه العربیه و در پاسخ به سؤالی درخصوص مذاکرات تهران و ریاض گفت: «مذاکرات با ایران هنوز به نتایج ملموسی نرسیده است، اما ما منتظر دور ششم مذاکرات هستیم».

مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق اخیرا در گفت‌وگو با روزنامه فرانسوی فیگارو در پاسخ به سؤالی درخصوص مذاکرات ایران و عربستان گفت: «عراق در حال تلاش برای برگزاری دیدار میان مسئولان دو کشور در سطح بالا در بغداد است و هر دو طرف ایرانی و عربستانی آماده پیشروی در مذاکرات و رسیدن به مراحل پیشرفته هستند». الکاظمی در ادامه گفت: «ما برای ایجاد زمینه و فضای مثبت در عراق برای میزبانی از دور بعدی مذاکرات تلاش می‌کنیم». نخست‌وزیر عراق تأکید کرد: «در دوره‌های گذشته مذاکرات عوامل اعتمادساز مهمی بین دو طرف ایجاد شد و مراحل و گام‌های بزرگی را پشت سر گذاشتند و به این نتیجه رسیدند که مشترکات زیادی با هم دارند». الکاظمی خاطرنشان کرد: «دو طرف باید در مورد مسائل مورد اختلاف مذاکره کنند و امیدواریم به توافق نهایی برسند و در آینده نزدیک ازسرگیری روابط به طور رسمی 

اعلام شود».

البته در آن سو ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز اخیرا در پاسخ به سؤالی در مورد اظهارات اخیر مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق که گفته بود بغداد در حال تدارک میزبانی دور جدید مذاکرات ایران و عربستان است، خاطرنشان کرد: «از تلاش‌های صمیمانه و توأم با حسن نیت دولت عراق استقبال و تشکر می‌کنیم و امیدواریم اتفاقات مثبتی رخ دهد». با این حال کنعانی پیش از این نیز گفته بود: «هنوز تصمیمی درباره دور بعدی مذاکرات بین ایران و عربستان گرفته نشده است. در پنج دور گفت‌وگویی که بین دو کشور انجام شد، توافقاتی بین طرفین انجام شد و توافق این بود که با اجرای توافقات صورت‌گرفته زمینه برداشتن گام‌های بعدی فراهم شود. ایران کماکان آماده است و از پیشرفت در روند گفت‌وگوها و هر تحولی که به روند بهبود مناسبات منجر شود، استقبال می‌کند، ولی باید زمینه‌ها برای برگزاری نشست بعدی فراهم شود و امیدواریم با اجرای توافقات قبلی این اتفاق بیفتد». سخنگوی دستگاه سیاست خارجی ایران بار دیگر تأکید کرد: «این یک مسیر دوطرفه است و باید به توافقات گذشته عمل شود که زمینه برای برگزاری نشست بعدی فراهم شود».

یک تمرین مرکب دریایی

در حالی که احتمال تشدید شکاف ایالات متحده با عربستان سعودی می‌تواند در حوزه نظامی، دفاعی و امنیتی خود را بیشتر از دیگر جنبه‌ها نمایان کند، اقداماتی مانند تمرین مشترک دریایی ایران با کشورهای حاشیه خلیج فارس اهمیت خاصی پیدا خواهد کرد. در همین راستا تمرین مرکب امنیت دریایی جمهوری اسلامی ایران و کشور عمان در شمال اقیانوس هند برگزار شد.

به گزارش روابط‌عمومی ارتش جمهوری اسلامی ایران، تمرین مرکب امنیت دریایی نیروهای دریایی جمهوری اسلامی ایران و نیروی دریایی عمان در محدوده شمال اقیانوس هند در آب‌های سرزمینی عمان برگزار شد. این تمرین با مشارکت ناوشکن البرز، ناو پشتیبانی تنب نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، ناو شهید ناظری و شناور شهید یحیایی نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و شناورهایی از نیروی دریایی سلطنتی عمان، با پشتیبانی تعدادی از بالگردهای دو کشور در حضور رؤسای کمیته مشترک دوستی نظامی دو کشور و اعضای آن برگزار شد.تقویت روابط و توسعه مناسبات و تعاملات نظامی در طراحی و اجرای تمرین مرکب دریایی، اشتراک اطلاعات در حوزه تقویت امنیت تجارب دریایی با کشور سلطنتی عمان، همتاسازی و انتقال تجربه به کارکنان جوان و همچنین افزایش میزان کارایی و مهارت کارکنان درگیر در عملیات، ازجمله مهم‌ترین اهداف این تمرین مرکب بود. در این تمرین سناریوهای مختلفی بین واحدهای شناوری و پروازی دو کشور طراحی و اجرائی شد که نشان‌دهنده توسعه برنامه‌های این تمرین نسبت به دوره‌های پیشین بود.

ارسال پیام صلح و دوستی به کشورهای حاشیه اقیانوس هند و حفظ ایمنی و اولویت‌دادن به مقوله محیط زیست دریایی از اهداف این تمرین دریایی عنوان شده است.