فشار بر تهران با چه هدفی؟

شرق: پنجشنبه‌شب گذشته و به درخواست مشترک آلمان و ایسلند جلسه ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل برای بررسی «وضعیت حقوق بشر» در ایران، ذیل آنچه برخورد خشونت‌آمیز با اعتراضات در دو ماه گذشته عنوان شده است، در ژنو، پایتخت سوئیس، تشکیل شد که در نهایت با صدور قطع‌نامه‌ای علیه ایران همراه شد. این قطع‌نامه شورای حقوق بشر سازمان ملل با ۲۵ رأی موافق، شش رأی مخالف و 16 رأی ممتنع به تصویب رسید. آرژانتین، بنین، جمهوری چک، فنلاند، فرانسه، گابن، گامبیا، آلمان، هندوراس، ژاپن، لیبی، لیتوانی، لوکزامبورگ، جزایر مارشال، مکزیک، مونته‌نگرو، نپال، هلند، پاراگوئه، لهستان، جمهوری کره، سومالی، اوکراین، انگلیس و آمریکا به قطع‌نامه ضدایرانی رأی مثبت دادند. کشورهای بولیوی، برزیل، کامرون، ساحل عاج، هند، اندونزی، قزاقستان، مالاوی، مالزی، موریتانی، نامبیا، قطر، سنگال، سودان، امارات متحده عربی و ازبکستان رأی ممتنع به این قطع‌نامه دادند و ارمنستان، چین، کوبا، اریتره، پاکستان و ونزوئلا مخالفت خود با این قطع‌نامه را ابراز کردند. در سایه صدور قطع‌نامه مذکور، شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد با تشکیل یک کمیته حقیقت‌یاب به منظور بررسی ادعاهای مرتبط با نقض حقوق بشر و خشونت علیه شرکت‌کنندگان در اعتراضات اخیر این کشور را تصویب کرد. البته چین قبل از رأی‌گیری متممی را برای اصلاح متن قطع‌نامه ضدایرانی شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد پیشنهاد کرد که رأی نیاورد. این متمم خواستار حذف بخشی از متن قطع‌نامه بود که خواستار تشکیل یک «کمیته حقیقت‌یاب» برای تحقیق درباره حوادث داخل ایران بود. در این میان آلمان اقدام چین برای مطرح‌کردن متمم را بدون هماهنگی با اعضا دانست و خواستار نادیده‌گرفتن آن شد.

مخالفان و موافقان چه گفتند؟

آنالنا بربوک، وزیر امور خارجه آلمان، پیش از آغاز این نشست با انتشار بیانیه‌ای ادعاهایی را علیه ایران درباره اتفاقات اخیر در ایران مطرح کرد و در این راستا عنوان کرد که رأی هریک از شرکت‌کنندگان برای تصویب قطع‌نامه‌ای علیه ایران حائز اهمیت است. به دنبال این موضع‌گیری بربوک افرادی ازجمله جاوید رحمان و نمایندگان کشورهایی ازجمله نیوزیلند، مولداوی، مالت، پرو و آلبانی نیز با ادعای حمایت از مردم ایران از مقام‌های جمهوری اسلامی توقف صدور حکم اعدام برای برخی از دستگیرشدگان اخیر در ایران را خواستار شدند. به نوشته یورونیوز، نماینده اتحادیه اروپا نیز در نشست پنجشنبه ضمن حمایت از اعتراضات در ایران، تأکید کرد که از قطع‌نامه پیشنهادی آلمان و ایسلند حمایت می‌کند. جاوید رحمان، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر ایران، در نشست ویژه شورای حقوق بشر ایران مدعی شد جان‌باختن مهسا امینی یک مورد «منحصربه‌فرد» در ایران نبود. او در سخنان خود همچنین به زندانی‌شدن نسرین ستوده و نرگس محمدی در ایران اشاره کرد. جاوید رحمان همچنین در ادعایی شرایط کنونی در شهر‌های کردنشین به‌ویژه جوانرود، مهاباد و پیرانشهر را «بحرانی» دانست. فولکر تورک، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد نیز مدعی شد معترضان در این ایران با استفاده «غیرضروری و نامتناسب» از زور روبه‌رو شده‌اند. او در ادامه ادعاهای خود علیه ایران افزود که وضعیت ایران هم‌اکنون «بحرانی تمام‌عیار» در زمینه نقض حقوق بشر است. کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد همچنین از مقامات ایران خواست تا صدای معترضان را بشنوند. او شرایط کنونی در ایران را نیز «غیرقابل دوام» توصیف کرد. این مقام سازمان ملل همچنین در ادعایی شمار بازداشت‌شدگان را «حدود ۱۴ هزار نفر» عنوان کرد. فولکر تورک خواستار انجام تحقیقات «مستقل و شفاف» درباره حوادث ایران شد.

در مقابل خدیجه کریمی، مدیرکل امور بین‌الملل معاونت زنان و خانواده ریاست‌جمهوری نیز در نشست ویژه شورای حقوق بشر گفت: «ادعاها و دلسوزی‌های آلمان که تأمین‌کننده سلاح‌های شیمیایی برای رژیم صدام جهت استفاده علیه مردم ایران بوده و موجب شهادت و مجروحیت بیش از صد هزار نفر ایرانی شده، غیرواقعی و ریاکارانه است». البته نمایندگان برخی از کشورهای حاضر در نشست نیز ضمن انتقاد از رویکرد تند حامیان صدور قطع‌نامه علیه ایران نسبت به استفاده ابزاری کشورها از حقوق‌ بشر برای اعمال فشار بر دیگران و مداخله در امور داخلی دیگر کشورها هشدار دادند. نماینده زیمبابوه در این نشست کشورهایی که پیش‌نویس قطع‌نامه درباره ایران را تهیه کرده‌اند، به استفاده از «زبان تند و غیرسازنده» متهم کرد. همچنین سفیر و نماینده دائم ونزوئلا در سخنانی در جریان نشست ویژه شورای حقوق بشر در مورد ایران، گفت: «برگزاری چنین نشستی هیچ توجیهی ندارد. ما در جریانات اخیر شاهد کمپین رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی علیه ایران بودیم». او در ادامه کشورهای غربی و سازوکارهای بین‌المللی حقوق‌بشری را به استفاده ابزاری و سیاسی از حقوق بشر متهم و با ایجاد هر سازوکار جدید دیگر حقوق‌بشری در مورد ایران مخالفت کرد. این مقام ونزوئلایی اقدام کشورهای غربی در برگزاری نشست ویژه شورای حقوق بشر در مورد ایران را در ادامه سیاسی‌کاری‌های این کشورها در سوءاستفاده از شورای حقوق بشر برای اهداف سیاسی‌شان دانست.

سفیر و نماینده چین نیز در نشست شورای حقوق بشر گفت: «شورای حقوق بشر شاهد افزایش سیاسی‌کاری‌ها و تنش‌هاست که موجب نگرانی شدید است». او با بیان اینکه پکن از برگزاری این نشست ویژه حمایت نمی‌کند، اظهار کرد: «ما توجه‌ها را به تحمیل تحریم‌ها علیه ایران جلب می‌کنیم. این تحریم‌ها که آسیب‌هایی جدی به مردم ایران وارد می‌کنند، باید متوقف شوند». سفیر و نماینده پاکستان هم درباره تحولات داخلی ایران گفت: «این شورا تاکنون 35 نشست ویژه برگزار کرده است که جز چند موردی که درباره اشغال سرزمین فلسطین از سوی اسرائیل بوده، مابقی علیه کشورهای در‌حال‌توسعه بوده است که صرفا بر روی حقوق محدودی از مردم این کشورها (سیاسی و مدنی) توجه کرده، اما حقوق اقتصادی مردم مورد توجه قرار نگرفته است». او تصریح کرد: «حمایت و ارتقای حقوق بشر صرفا از طریق گفت‌وگو حاصل می‌شود». سفیر و نماینده کشور کوبا در نشست ویژه شورای حقوق بشر در مورد ایران در اظهاراتی گفت: «ما مخالف برگزاری این نشست هستیم. ما مخالف تحمیل تحریم علیه ایران و دخالت در امور داخلی ایران و نقض حاکمیت ملی این کشور هستیم». او در ادامه برگزاری این نشست را نمونه دیگری از رفتار تبعیض‌آمیز دولت‌های غربی در شورای حقوق بشر دانست.

سفیر و نماینده کره‌شمالی از دیگر کسانی بود که در نشست روز پنجشنبه شورای حقوق بشر سازمان ملل نسبت به استفاده‌ ابزاری حقوق بشر برای دخالت در امور داخلی کشورهای مختلف ابراز نگرانی کرد. او بیان کرد: «ما کاملا و تماما با هرگونه قطع‌نامه احتمالی که پیامد آن نقض و تضعیف حاکمیت کشورها باشد، مخالفیم و استفاده از حقوق بشر به‌عنوان ابزار استاندارد دوگانه سیاسی را محکوم می‌کنیم». سفیر و نماینده روسیه نیز با اشاره به برگزاری جلسه ویژه شورای حقوق بشر درباره تحولات اخیر در ایران گفت: «چنین ابتکاراتی هیچ ربطی به حقوق بشر ندارد و تأثیر معکوس بر ارتقای حقوق بشر دارد». او افزود: «هدف برگزارکنندگان این نشست، برچسب‌زدن و تحت فشار قرار‌دادن دولت‌های مستقل به بهانه‌های حقوق بشر است. ایده ایجاد یک هیئت حقیقت‌یاب بدون رضایت مقامات ایرانی ذاتا نامشروع است و وظیفه شورای حقوق بشر و سازوکارهای آن کمک به کشورهاست، نه انجام تحقیقات». این مقام روس خاطرنشان کرد: «مسکو خواهان توقف مداخله در امور داخلی ایران و بی‌ثبات‌کردن اوضاع در آن کشور است. بانیان این اقدام علیه ایران بهتر است بر حل مشکلات خود در حوزه حقوق بشر تمرکز کنند که به اندازه کافی هست». مضافا سفیر و نماینده سوریه در اظهارات خود در نشست ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل گفت: «سوریه از اقدامات ایران برای ارتقای حقوق بشر و تعامل با سازوکارهای حقوق‌بشری تمجید می‌کند. سوریه نادیده‌گرفتن نقض حقوق بشر ایرانیان از سوی کشورهای غربی از طریق تحمیل تحریم‌ها و حمایت از فعالیت‌های تروریستی و اغتشاش در ایران را محکوم می‌کند». سفیر و نماینده دائم نیکاراگوئه نیز یادآور شد: «بر ‌اساس منشور ملل متحد نباید در امور داخلی کشورها دخالت شود. ایران به‌خوبی به حقوق بشر احترام می‌گذارد و اقداماتی که در شورای حقوق بشر انجام می‌شود، نباید حاکمیت ملی این کشور را نقض کند و موجب دخالت در امور داخلی آن شود».

واکنش‌ها به صدور قطع‌نامه

تصویب قطع‌نامه شورای حقوق بشر و تلاش برای تشکیل کمیته حقیقت‌یاب علیه ایران با واکنش‌هایی هم همراه بود. نماینده کشورمان در نشست ویژه شورای حقوق بشر در ژنو در سخنانی در واکنش به قطع‌نامه ضد ایرانی و سخنان سخیف وزیر امور خارجه آلمان در این نشست، گفت: «می‌خواهم به وزیر خارجه رژیم آلمان که امروز در نمایشی که خودشان علیه ایران طراحی کردند و سخنرانی طولانی علیه کشورم داشت، توصیه کنم که توجه خود را به هزاران معترض مسالمت‌آمیز در خیابان‌های آلمان معطوف کند که خواهان عدالت اجتماعی بیشتر هستند، ولی با خشونت پلیس و نیروهای امنیتی سرکوب می‌شوند». فروزنده، عضو هیئت ایرانی خطاب به وزیر امور خارجه آلمان همچنین بیان کرد: «خانم وزیر! همان زنان و دختران ایرانی که این روزها برای شما مهم‌تر از مردم خودتان شده‌اند، همچنان شاهد درد و رنج عزیزان خود هستند که قربانی سلاح‌های شیمیایی شما و تحریم‌های یک‌جانبه و تروریسم هستند. به دلیل سابقه وحشتناک حقوق بشر، از زمان جنگ جهانی دوم، آلمان صلاحیت صحبت در مورد حقوق زنان و دختران ایرانی را ندارد. زنان و دختران آلمانی، آمریکایی، فرانسوی و بریتانیایی سزاوار آزادی و زندگی شایسته و عاری از خشونت هستند». این دیپلمات ارشد ایرانی درخصوص قطع‌نامه ضد ایرانی ارائه‌شده از سوی آلمان به این نشست نیز گفت: «ایران قطع‌نامه این نشست را که مبتنی بر فریب و دروغ است، قویا رد می‌کند و آن را یک حرکت سیاسی می‌داند که مصداق صریح تلاش برای سوءاستفاده از شورای حقوق بشر به عنوان ابزاری برای دستیابی به اهداف کوته‌بینانه توسط برخی از مدعیان حقوق بشر است». وی افزود: «ایران معتقد است که این قطع‌نامه ماهیتی کاملا جانبدارانه دارد و منعکس‌کننده واقعیت‌های ایران نیست و به چندین حمله تروریستی علیه مردم ایران در جریان ناآرامی‌های اخیر اشاره نکرده و از محکوم‌کردن این حملات تروریستی خودداری کرده است و در واقع دارد از خشونت و نفرت حمایت می‌کند و به آن دامن می‌زند و جنایات و اعمال خرابکارانه توسط آشوبگران را به عنوان اقدامات صلح‌آمیز معرفی می‌کند».

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، به اظهارات آنالنا بربوک، همتای آلمانی خود در نشست ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل واکنش نشان داد. امیرعبداللهیان در صفحه توییتر خود در این زمینه نوشت: «رژیم برلین، به ‌عنوان تأمین‌کننده اصلی سلاح شیمیایی صدام علیه مردم ایران و دیگر فرصت‌طلبان، سال‌هاست با تحریم‌های ناعادلانه و غیرانسانی خود، نقض گسترده حقوق بشر را انجام داده‌اند. اکنون آنها ریاکارانه از سازوکارهای حقوق بشر سوء‌استفاده می‌کنند تا بیشتر از قبل اقدامات ضد حقوق‌بشری را علیه مردم ما انجام دهند و همه اینها به نام همبستگی دروغین با ایرانیان». وزارت امور خارجه هم درخصوص نشست ویژه شورای حقوق بشر بیانیه‌ای را منتشر کرد. به گزارش وزارت امور خارجه در متن این بیانیه آمده است: «وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران اقدام ضد ایرانی گروه معدودی از کشورهای غربی در تحمیل قطع‌نامه‌ای ضد ایرانی به شورای حقوق بشر را قویا محکوم می‌کند. مایه تأسف بسیار است که شورای حقوق بشر برای تأمین منافع کوتاه‌مدت تعداد معدودی از کشورها یک بار دیگر مورد سوءاستفاده قرار گرفته است». در ادامه این بیانیه آمده است: «قطع‌نامه‌ای که در ژنو علیه ایران به تصویب رسید، نتیجه مستقیم به‌کارگیری اطلاعات نادرست برای پیش‌بردن اهداف ضد ایرانی چند کشور معدود غربی در مجامع بین‌المللی است». در پایان بیانیه وزارت امور خارجه قید شده است: «جمهوری اسلامی ایران با توجه به وجود کمیته تخصصی تحقیق فوت خانم مهسا امینی و همچنین وجود کمیته ملی تحقیق متشکل از حقوق‌دانان و با مشارکت نمایندگان مستقل در ترکیب اصلی آن و در ارتباط با تحولات اخیر کشور، تشکیل هرگونه سازوکار جدید برای بررسی موضوعات دو ماه گذشته در ایران را غیرضروری و نقض حاکمیت ملی کشور دانسته و مأموریت محوله در این خصوص را به رسمیت نمی‌شناسد».

معاون امور بین‌الملل قوه قضائیه و دبیر ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران هم نسبت به برگزاری نشست ویژه شورای حقوق بشر در مورد ایران واکنش نشان داد. کاظم غریب‌آبادی در واکنش به اظهارات وزیر امور خارجه آلمان در نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل، با انتشار یک رشته توییت نوشت: «وزیر امور خارجه رژیم آلمان امروز (پنجشنبه) یک بیانیه فریبکارانه در شورای حقوق بشر ارائه کرد. آلمان، همان کشوری است که رژیم صدام را به سلاح شیمیایی مجهز کرد و موجب گردید ۱۳ هزار نفر، از‌جمله کودکان و زنان و از‌جمله در شهر کردنشین سردشت، جان خود را از دست بدهند و بیش از صد هزار نفر نیز مجروح شوند. رژیم آلمان که همچنان حقوق بشر ایرانیان را از طریق تحریم‌های غیرانسانی یک‌جانبه نقض می‌کند و با سابقه سیاه خود در همدستی برای ترور شهید سلیمانی، باید به سیاست فریبکارانه و مزورانه خود در حوزه حقوق بشر پایان دهد. در‌حالی‌که حقوق ایرانیان به‌طور گسترده توسط رژیم‌های آمریکا، انگلیس، آلمان و فرانسه از طریق تحمیل اقدامات قهری یک‌جانبه و حمایت و میزبانی از گروهک‌های تروریستی که جان 17 هزار ایرانی بی‌گناه را گرفته‌اند، نقض می‌شود، برگزاری نشست ویژه شورای حقوق بشر در مورد ایران یک اقدام مزورانه است». مضافا دستیار وزیر امور خارجه کشورمان تصویب قطع‌نامه ضد ایرانی شورای حقوق بشر سازمان ملل را تهدیدی دانست که باید به فرصت تبدیل شود. سیدرسول موسوی در توییتی نوشت: «این قطع‌نامه تهدیدی است برای ایران؛ هنر آن است تهدید را به فرصت تبدیل کنیم نه آنکه وقت خود را با به‌رخ‌کشیدن رفتارهای متضاد تصویب‌کنندگان هدر دهیم. تحقیق و تفحص بی‌طرفانه کمیته ملی رسیدگی به حوادث اخیر که در وزارت کشور تشکیل شده و ارائه صادقانه گزارش به مردم تهدیدات را به فرصت تبدیل می‌کند». در این میان یک کارشناس مسائل بین‌الملل نیز راهکاری را برای تقابل با قطع‌نامه شورای حقوق بشر مطرح کرد. رضا نصری در توییتی نوشت: «پاسخ به اقدام اخیر شورای حقوق بشر این نیست که بگوییم شما خودتان بدتر هستید! جریان ایران‌ستیز تشکیل هیئت حقیقت‌یاب را راه جدیدی به سوی شورای امنیت می‌داند و راه خنثی‌سازی آن -‌چه از نظر حقوقی، سیاسی و چه مردمی‌- تشکیل یک هیئت معتبر داخلی است با همان کارکرد، منهای مخاطرات متعاقب».

در مقابل نماینده ویژه آمریکا در امور ایران با مطرح‌کردن ادعاهایی از صدور قطع‌نامه‌ای علیه ایران در شورای حقوق بشر سازمان ملل استقبال کرد. رابرت مالی در صفحه توییترش نوشت: «شورای حقوق بشر سازمان ملل اولین جلسه ویژه‌اش را درباره ایران برای رسیدگی به وضعیت رو به وخامت حقوق بشر تشکیل داد. سرسختانه به تشکیل یک هیئت حقیقت‌یاب برای مستندسازی موارد نقض حقوق بشر و پیگیری پاسخ‌گوشدن مرتکبان آن رأی داد. ۲۵ کشور به تشکیل این هیئت رأی دادند که درباره عزم جامعه بین‌المللی برای جلب توجه به نقض جدی حقوق بشر و دیدن اینکه هیچ مصونیتی وجود ندارد، هیچ جای تردیدی باقی نمی‌گذارد». نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در ادامه اظهاراتش علیه ایران گفت: «همان‌طور که نماینده آمریکا در این کمیسیون بیان کرد، مقامات ایران قادر نخواهند بود بدون اینکه شناخته شوند، مرتکب این سرکوب خشونت‌بار شوند. جامعه بین‌المللی نظاره‌گر است». وزیر امور خارجه آمریکا نیز با اشاره به برگزاری جلسه ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل درخصوص ایران مدعی شد که واشنگتن به حمایت از مردم ایران ادامه خواهد داد. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا روز پنجشنبه در توییتی نوشت: «امروز شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد جلسه ویژه‌ای برای رسیدگی به آنچه وضعیت حقوق بشر در ایران خوانده برگزار کرد. ما به حمایت از مردم ایران ادامه می‌دهیم و کسانی که به سرکوب مردم می‌پردازند، مؤاخذه خواهند شد». وزیر امور خارجه آلمان هم به عنوان طراح صدور قطع‌نامه ضد ایرانی در توییتی نسبت به تصویب آن در شورای حقوق بشر سازمان ملل واکنش نشان داد. آنالنا بربوک روز پنجشنبه در توییتی با انتشار عکسی از کشورهایی که به قطع‌نامه ضد ایرانی در شورای حقوق بشر سازمان ملل رأی داده بودند، نوشت: «ما این محکومیت را در شورای حقوق بشر پیش‌ بردیم و حامیانی برای آن دست و پا کردیم؛ بدون آنکه مطمئن باشیم این قطع‌نامه به رأی اکثریت دست می‌یابد. حال نتیجه قطعی و مشخص است». وی مدعی شد «ما برای تحقق عدالت برای مردم ایران متحد هستیم».