هشدار رسمی برای گاز

شرق؛ نزدیک به ۲۴۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز است تا ایران در هشت سال آینده تبدیل به واردکننده گاز نشود. این واقعیت بغرنجی است که جواد اوجی، وزیر نفت هم به آن اشاره کرده است. مالک بزرگ‌ترین میدان گازی جهان حالا در روزگار سخت تحریم و در غیاب سرمایه‌گذاری و تکنولوژی روز دنیا به زحمت می‌تواند نیاز گازی بازار داخلی خود را تأمین کند.

کاهش روزانه ۲۸ میلیون مترمکعب گاز در میدان پارس جنوبی

پارس جنوبی، بزر‌گ‌ترین میدان گازی جهان نتوانسته است مانع کسری گاز در ایران شود. ایران از بزرگ‌ترین میدان گازی جهان چیزی حدود ۷۰۰ میلیون مترمکعب گاز برداشت می‌کند و این رقم کمتر از نیاز بازار داخلی است. نیازی که البته سال به سال تشدید می‌شود.

در سال ۹۹ وزارت نفت کسری گاز فصول سرد را حدود ۱۵۰ تا ۱۶۰ میلیون مترمکعب برآورد کرد که در سال ۱۴۰۰ به حدود ۲۰۰ میلیون مترمکعب رسید و حالا کسری گاز فصول سرد سال جاری بین ۲۳۰ تا ۲۵۰ میلیون مترمکعب تخمین زده می‌شود.

جواد اوجی، وزیر نفت سال گذشته درباره علت کسری گاز به رشد ۱۰‌درصدی مصرف و عقب‌ماندگی تولید از مصرف اشاره کرده بود. امسال هم کسری گاز تصاعدی بوده و بنا بر اعلام جلال نور‌موسوی، مدیر گازرسانی شرکت ملی گاز ایران، روزانه ۲۵۰ میلیون متر‌مکعب کسری گاز در کشور وجود دارد.

در حال حاضر ۷۵ درصد از انرژی مصرفی کشور از طریق گاز تأمین می‌شود. 

۳۷ درصد از متوسط سالانه گاز کشور در بخش خانگی و تجاری، ۳۳ درصد نیروگاهی و ۳۰ درصد باقی‌مانده در بخش صنایع و حمل‌ونقل مصرف می‌شود. از ۳۳ درصد گاز کشور که به مصرف بخش نیروگاهی می‌رسد، ۸۴ درصد برق کشور را تولید می‌کند و این به آن معناست که نه‌تنها گاز مهم‌ترین تأمین‌کننده انرژی در ایران است، بلکه برای تولید برق هم وابستگی بسیار زیادی به آن وجود دارد و کمبود گاز می‌تواند منجر به کمبود برق شود.

در این میان دولت برای قطع‌نشدن گاز خانگی ناچار شده است گاز صنایع را سهمیه‌بندی کند و به همین دلیل صنایع مجبور شده‌اند به جای گاز از مازوت آلاینده استفاده کنند و در مواقعی آلودگی هوا در ایران رکوردهای جهانی را شکسته است. ماجرا به همین جا ختم نمی‌شود و تولید گاز نه‌تنها از مصرف عقب مانده است، بلکه برای نگهداشت سطح فعلی تولید نیاز به سرمایه‌گذاری کلانی است.

هاشم اورعی، کارشناس انرژی و استاد دانشگاه شریف در همین زمینه به ایلنا توضیح داده است‌: «فقط در پارس‌ جنوبی روزانه ۲۸ میلیون مترمکعب کاهش تولید داریم و در سال ۱۴۱۰ ناترازی روزانه ۴۰۰ میلیون مترمکعب خواهد بود؛ یعنی بیش از ۵۰ درصد کل مصرف امروزمان کسری خواهیم داشت».

به گفته این استاد دانشگاه پیش از این در پژوهشی که ۱۳ سال پیش انجام شده بود، وضع کنونی به روشنی ترسیم شده بود ولی به آن توجهی نشد. اورعی توضیح می‌دهد:

طبق یک بررسی در سال ۸۸ هشدار داده شده بود که از سال ۱۴۰۰ به بعد به ناترازی فزاینده می‌رسیم و اکنون بعد از ۱۳ سال نه در وزارت نیرو و نفت بلکه در مجلس به‌تازگی به این موضوع پرداخته می‌شود.

هشدار مجلس نسبت به ناترازی گاز

در همین زمینه چندی پیش و در اواخر مهر امسال کمیسیون انرژی مجلس در گزارشی که در صحن علنی خوانده شد، نسبت به ناترازی انرژی در ایران هشدار داد. در این گزارش تأکید شده بود بر اساس گزارش اوپک تا پایان سال 2021 میلادی، ایران با حدود 34 تریلیون مترمکعب در مجموع حدود 16 درصد ذخایر اصلاح‌شده گاز طبیعی در جهان را در اختیار دارد و در حال حاضر 75 درصد از سبد انرژی کشور به گاز طبیعی اختصاص یافته و این مسئله امنیت راهبردی صنعت نفت و گاز را نشان می‌دهد.

در این گزارش همچنین آمده است: علی‌رغم آنکه ایران یکی از بزرگ‌ترین مالکان ذخایر گاز طبیعی در جهان است، اما با توجه به شروع افت فشار در مخازن گازی میدان پارس جنوبی و ادامه روند افزایشی مصرف، چالشی جدی برای تأمین گاز طبیعی در آینده بسیار نزدیک وجود خواهد داشت. این موضوع در سال‌های اخیر به‌خصوص در فصول سرد سال با افزایش تقاضای بخش خانگی برای گرمایش ایجاد می‌شود؛ به نحوی که تنها در سال 1398 حدود 12 میلیارد لیتر گازوئیل نفت کوره با ارزش پنج میلیارد دلار برای جبران کمبود گاز در نیروگاه‌ها سوزانده شده است. در حال حاضر نیز علی‌رغم کاهش و قطع گاز در بخش‌های مختلف صنعت، در مواقعی کاهش صادرات و مصرف مقادیر بیشتر نفت کوره در مقایسه با گذشته، خاموشی در صنایع و بخش‌های خانگی محتمل است.

نیاز ۲۴۰ میلیارد دلاری صنعت گاز  به سرمایه

کارشناسان انرژی می‌گویند ایران نه برای افزایش سطح تولید گاز بلکه برای نگهداشت سطح تولید فعلی نیاز به سرمایه‌گذاری کلانی دارد. پیش از این رضا پدیدار، رئیس کمیسیون انرژی اتاق تهران، به «شرق» گفته بود صنعت گاز ایران برای حفظ میزان فعلی تولید گاز در کوتاه‌مدت به حدود ۵۰ میلیارد دلار، در میان‌مدت به ۹۰ تا ۱۲۰ میلیارد دلار و در بلندمدت به حدود ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد.

نکته‌ای که حالا جواد اوجی، وزیر نفت هم به آن اشاره کرده و گفته است که «با توجه به بررسی‌ها در هشت سال آینده در چهار شرکت اصلی برای تکمیل پروژه‌ها به ۲۴۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است». او همچنین افزود: اگر در این صنعت سرمایه‌گذاری تداوم نداشته باشد، در آینده باید شاهد واردات گاز و فراورده‌های نفتی به کشور باشیم.

وزیر نفت در ادامه به تصویب تعرفه تازه مشترکان پرمصرف گاز در هیئت دولت اشاره کرده و گفته است «این تصمیم کلیدی می‌تواند به ما در مدیریت مصرف در فصل سرما کمک کند».

به گزارش ایسنا، وزیر نفت در همایش مدیران ارشد صنعت نفت گفته است: «در 

۱۶ ماه اخیر من و همکارانم تلاش کردیم از حداکثر توان سرمایه داخلی برای تأمین منابع مالی صنعت نفت استفاده کنیم و تا به امروز بیش از ۲۰ میلیارد دلار قرارداد و 

۸۰ میلیارد دلار تفاهم‌نامه با شرکت‌های داخلی و خارجی سرمایه‌گذار و بانک‌ها همچون مشارکت‌نامه توسعه یکپارچه میدان مشترک آزادگان امضا شده است».

او با اشاره به وجود ۴۸ پروژه نیمه‌تمام در چهار شرکت اصلی وزارت نفت به ارزش ۱۳ میلیارد دلار گفته است: «خوشبختانه با رایزنی‌های پرشمار توانستیم یخ‌های موجود در روابط با کشورهای همسایه به‌ویژه ترکمنستان را آب کنیم. با برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده موفق شدیم در همان ماه‌های نخست سوآپ گاز آغاز شود؛ ضمن آنکه تاکنون توانسته‌ایم نیمی از بدهکاری گازی سنگین به ترکمنستان به یادگار مانده از دولت گذشته را پرداخت کنیم».

هرچند وزارت نفت مدعی است توانسته تا حدودی بخشی از سرمایه مورد نیاز صنعت نفت را تأمین کند، اما کارشناسان می‌گویند چالش‌های صنعت گاز ایران به تأمین سرمایه محدود نمی‌شود و تکنولوژی لازم از‌جمله تکنولوژی حفاری افقی در دسترس صنعت گاز ایران نیست.