بررسی عملکرد مدیریت شهری پایتخت در مبارزه با فساد
مبارزه بیسروصدا با فساد
مبارزه با فساد و حرکت شهرداری به سمت شفافیت، یکی از پرتکرارترین وعد‌ه‌های مدیران شهری در دوران‌های مختلف مدیریت شهری است. وعده‌ای که میان جریان‌های سیاسی مختلف مشترک است. در دوره پنجم مدیریت شهری هر سه شهردار در صحن شورا سوگند خوردند که مبارزه با فساد را سرلوحه فعالیت‌های خود قرار دهند.
مبارزه با فساد و حرکت شهرداری به سمت شفافیت، یکی از پرتکرارترین وعد‌ه‌های مدیران شهری در دوران‌های مختلف مدیریت شهری است. وعده‌ای که میان جریان‌های سیاسی مختلف مشترک است. در دوره پنجم مدیریت شهری هر سه شهردار در صحن شورا سوگند خوردند که مبارزه با فساد را سرلوحه فعالیت‌های خود قرار دهند. در دوره ششم مدیریت شهری نیز یکی از اصلی‌ترین محورهای برنامه‌های شهردار تهران مبارزه با فساد بود. هرچند که مسیر مبارزه با فساد در مجموعه مدیریت شهری پایتخت، با دشواری‌ها و موانع زیادی مواجه است که پروسه مبارزه با آن را زمان‌بر و سخت‌تر کرده است. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان حوزه شهری، شهرداری‌ها یکی از مراکزی هستند که فساد در آن به خاطر نوع روابطی که وجود دارد و حجم عظیمی از مراودات مالی در آنجا به‌شدت بالاست و در‌عین‌حال به خاطر سرعت عمل، کمتر نظارت‌پذیر است.
فساد در تاروپود ما ریشه کرده است
محمدجواد حق‌شناس، عضو سابق شورای شهر تهران که بارها در صحن شورای پنجم با موضوع فساد نطق کرده و درباره رویه‌های فسادآمیز هشدار داده بود، درباره فساد در مدیریت شهری می‌گوید: فساد مانند سرطان در تاروپود سیستم‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ریشه می‌کند. این فساد مثل یک ریشه در حوزه‌های مختلف توانمند است، قدرت دارد و متأسفانه به سهولت تبدیل به یک فساد گسترده می‌شود. در این شرایط اجزای فساد همدیگر را حمایت و پشتیبانی می‌کنند و حاضر هستند که برای آن هزینه پرداخت کنند و در‌عین‌حال با عواملی که ضدفساد هستند، برخورد اجتماعی، فرهنگی یا اغلب حذفی کنند. در چنین شرایطی، کار کارگزارانی که بخواهند با فساد مقابله کنند یا نمایندگان مردمی که بخواهند در مقابل فساد بایستند، بسیار سخت است. رسانه‌ای که می‌خواهد با فساد مقابله کند، کارش آسان نیست و راه بسیار ناهموار و خطرناکی را پیش‌رو دارد. به نظر من ما برای اینکه جامعه پاک، سالم و با مشکلات کمتری داشته باشیم، هیچ راهی نداریم،جز اینکه همه اجزای جامعه را به این نقطه برسانیم که بتوانند با فساد ساختاری مقابله و پیچ و مهره‌های فساد را در مجموعه شُل کنند. طبیعتا یک جاهایی هم ممکن است هزینه‌بر باشد که لاجرم هزینه را باید پرداخت کرد.
او ادامه می‌دهد: یکی از مباحثی که در جامعه جا افتاده و تبدیل به یک گزاره شده، این است که شهرداری‌ها یکی از مراکزی هستند که متأسفانه فساد در آن به خاطر نوع روابطی که وجود دارد و حجم عظیمی از مراودات مالی در آنجا به‌شدت بالاست و در‌عین‌حال به خاطر سرعت عمل، کمتر نظارت‌پذیر است. چرا باید تلقی چنین باشد که شهرداری‌ها در کنار برخی از سازمان‌های مشهور دیگر مثل سازمان مالیاتی و گمرگ بیشتر در معرض فساد هستند؟ اینجاست که باید هوشیاری، دقت و نظارت بیشتر باشد.
حق‌شناس یادآوری می‌کند: من از روز اول که وارد شورا شدم، شعار محوری‌ام «شهر پاک» بود. وقتی راجع به شهر پاک صحبت می‌کنیم، باید به «شهرداری پاک» برسیم و وقتی درباره شهرداری پاک صحبت می‌کنیم، این به آن معنی است که «مدیریت شهری» اگر خودشان نخواهند پاک عمل کنند و اگر نخواهند منزه باشند، نمی‌توانند یک شهرداری پاک و درنتیجه یک شهر پاک را رقم بزنند. برای اینکه بدانیم استاندارد و شاخص ما چیست، باید به این توجه کنیم که باید قانون را رعایت کنیم و آن را دور نزنیم. مهم‌ترین شاخص عملکردی مدل شهری این است که شما در راستای منافع عموم جامعه حرکت کنید و منافع عموم جامعه را بر منافع حزبی، فردی و خانوادگی ارجح بدانید. شاید این تعریف برای ارائه به جامعه یک مقدار دقیق‌تر باشد. وقتی موضوع مبارزه با فساد را دنبال می‌کنیم، اینجا این در مرحله اول اولویت عمل قرار می‌گیرد؛ بنابراین فاز بعدی‌اش بحث برخورد با شخصیت‌های حقیقی و حقوقی است. اینجاست که وقتی شکل گرفت، ما دیگر نباید تبعیض‌آمیز برخورد کنیم. اینجاست که ما دیگر نباید بابت اینکه نسبت آدم‌ها با حوزه قدرت دور یا نزدیک است، از برخورد با افراد فاسد چشم‌پوشی کنیم. اینکه اگر عنصر مفسد و فاسد قدرتمندتر بود، توانمندتر بود و پشتوانه‌های بیشتری داشت، نباید از جلوی چشم‌مان دور شود. ما باید ساختار را به سمتی ببریم که این فساد در آن محقق نشود یا فساد را پس بزند یا اجازه رقم‌خوردن فساد را ندهد و اینکه نظارت‌پذیر و شفاف شود.
حق‌شناس معتقد است: سازمان شهرداری جزء سازمان‌هایی بوده که در افکار عمومی هم متأسفانه مشهور به فساد شده است. بخشی از آن به خاطر خود ساختار است که با عامه مردم سروکار دارد و مسائل روزمره مردم را مورد توجه قرار می‌دهد. به هر حال سکونتگاه مردم، محل زیست مردم، عبورو‌مرور مردم و... یعنی اولویت‌ها و بدیهیات زندگی مردم شهرنشین با مسائل شهر، شهرسازی و شهرداری مرتبط است. طبیعتا این حجم از مراودات و اتصالاتی که وجود دارد، اگر ما نتوانیم رابطه مردم و مدیریت شهری را ضابطه‌مند و ساختارمند ترسیم کنیم، این امکان و این باگ فراهم می‌شود که به خاطر حجم عظیمی از ثروتی که ممکن است بابت بی‌توجهی به منافع مردم یا شهر منتقل شود و به جیب فرد یا افرادی که به هر حال در این حوزه دارند کار می‌کنند، منتقل شود، اینها برای اینکه بتوانند به آن هدف برسند، مجبور باشند بخشی از مدیریت شهری را با خودشان همراه کنند و باید نسبت به منافع عمومی چشم‌پوشی کنند. ما از وجود یک قانون منظم، نظارت دقیق و شفافیت فضا در حوزه عمومی‌اش حرف می‌زنیم که جلوی این ماجرا را بگیرد.
مطالعات زیادی در شهرداری تهران در حوزه مبارزه با فساد انجام شده که در یکی از پژوهش‌های مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهرداری تهران نشان می‌دهد در ساختار و بدنه شهرداری تهران ۳۶ فرایند و گلوگاه اولویت‌دار از حیث «فسادزابودن» وجود دارد. این گلوگاه‌ها شامل فرایند تصمیم‌گیری در شورای معماری مناطق؛ فرایند تصمیم‌گیری در کمیسیون ماده پنج؛ خدمات‌رسانی دفاتر خدمات الکترونیک؛ فرایند تهاتر (هولوگرام، تراکم سیار و شرکت کارگزاری)؛ فرایند انتخاب و انتصاب مدیران؛ رسیدگی و تأیید صورت وضعیت پروژه‌ها به لحاظ حجم و کیفیت؛ فرایند تصمیم‌گیری در کمیسیون توافقات شهرداری مناطق؛ فرایند نظارت بر قراردادهای نگهداشت (نگهداری فضای سبز و رفت و روب)؛ فرایند تخصیص نقدینگی به قسمت‌ها و طلبکاران؛ تعیین تراکم و تعداد طبقات در پروانه ساختمانی؛ واگذاری قرارداد از طریق شرکت‌های وابسته و دولتی؛ فرایند صدور آرای تخلفات در کمیسیون ماده ۱۰۰؛ فرایند اجرای آرای کمیسیون ماده ۱۰۰ در مناطق؛ جذب نیروی انسانی در شهرداری؛ فرایند رفع سد معبر؛ اجرای بند ۲۰ ناظر بر اجرای پلمب و انتقال مشاغل مزاحم؛ فرایند قیمت‌گذاری املاک؛ فرایند صدور و تحویل چک مطالبات؛ انعقاد قراردادهای متوسط؛ فرایند تأیید اجرای ضوابط در صدور پایان کار؛ فرایند مدیریت سراهای محلات؛ معاملات خرد و فاکتوری در شهرداری؛ فرایند ارتقای نیروی انسانی؛ حسابرسی شهرداری در مناطق، سازمان‌ها، شرکت‌ها؛ برگزاری مراسم فرهنگی ورزشی در مناطق و محلات؛ واگذاری پروژه‌های مشارکتی به بخش خصوصی؛ فرایند برگزاری مزایده‌ها و مناقصات؛ فرایند تعامل شهرداری و شورایاری و نظارت بر آنها؛ تعریف پروژه؛ فرایند تأمین و تخصیص بودجه و اعتبار؛ تقسیط و بخشودگی عوارض و جریمه‌ها؛ فرایند تصمیم‌گیری در کمیسیون ماده هفت باغات و فضای سبز؛ تخصیص مزایای رفاهی به کارکنان و مدیران؛ ایجاد شغل مدیریتی و کارشناسی خارج از پست‌های مصوب؛ ارزیابی و کنترل پروژه و در نهایت واگذاری طرح ترافیک به ذی‌نفعان می‌شود.
در این میان الگوی جهانی مقابله با بروز فساد در ساختار شهرداری‌ها، استفاده از الگوی حکمرانی خوب با هدف ایجاد شفافیت و پاسخ‌گویی به مردم شناخته شده است.
محققان تأکید دارند اجرای شاخص‌های حکمرانی خوب که با مشارکت مؤثر شهروندان و بخش خصوصی فعال در اداره امور شهر محقق می‌شود، در ابتدا موجب ایجاد شفافیت و پاسخ‌گویی به شهروندان می‌شود و به تدریج همین شفافیت مانع از بروز فساد سیستمی در ساختار شهرداری خواهد شد.
مطالعه تطبیقی الگوهای مبارزه با فساد در کشورهای مختلف نشان می‌دهد اگر شهرداری می‌خواهد با بروز فساد در سیستم مبارزه کند و میزان رضایتمندی شهروندان از مدل اداره شهر را افزایش دهد، نیاز است شاخص‌های حکمرانی خوب را برای «اجرای محکم قوانین به جای اراده شخصی افراد» و «مشارکت شهروندان در اجرای قوانین به جهت افزایش کنترل و نظارت اجتماعی» تقویت کند. در الگوی حکمرانی خوب، به جای آنکه تمامی امور اداره شهر توسط شهرداری انجام شود، امور مختلف توسط سه جزء بخش خصوصی فعال، شهروندان و خود شهرداری پیگیری می‌شود. این روند باعث می‌شود شهروندان در یک پروسه زمانی به تدریج به محیط اطراف و الگوهای اداره شهر توسط شهرداری حساس شوند و از آنها بابت چگونگی اداره شهر سؤال کنند.
آنچه در مسیر مبارزه با فساد و تبدیل شهرداری به یک سازمان خوب مؤثر است، نحوه تعامل شهرداری با ساختار‌های زیرمجموعه خود است. سازوکار اجتماعی برای مبارزه با فساد در کشورهای مختلف در سه مؤلفه اجبار، تبادل و متقاعدسازی انجام می‌شود. در مؤلفه اجبار، وقتی کنترل اجتماعی از جنس اجبار باشد، سلطه و قوانین در سازمان حرف آخر را می‌زند. در این زمینه به‌عنوان مثال شهرداری تهران تعداد زیادی سازمان و شرکت زیرمجموعه دارد که در ابتدا با هدف درآمدزایی شکل گرفته‌اند، اما در سال‌های گذشته نه‌تنها از این هدف فاصله گرفته‌اند بلکه به سازمانی هزینه‌زا برای ساختار شهرداری تهران تبدیل شده‌اند. در این زمینه شهرداری برای تغییر رویه و حرکت به سمت یک سازمان خوب می‌تواند قاعده‌ای برای تغییر رفتار سازمان زیرمجموعه از طریق اعمال اجبار و زور ایجاد کند؛ برای مثال با تعیین ضرب‌الاجل زمانی، درصورتی‌که تغییر رویه‌ای در سازمان ایجاد نشود، می‌تواند به برون‌سپاری یا تعدیل نیروهای مازاد اقدام کند. نکته مهم آن است که استفاده از هریک از مؤلفه‌های تبادل، اجبار یا متقاعدسازی با توجه به نوع سازمان یا معاونت زیرمجموعه باید صورت گیرد؛ برای مثال در مدل تبادل از محرک‌های انگیزشی و تشویقی برای تغییر رویه استفاده می‌شود.
اما شهرداری تهران برای مبارزه با فساد چه کرده است؟ علیرضا زاکانی، شهردار تهران، بارها در برابر این پرسش که برخورد با فساد در شهرداری تهران به چه صورت خواهد بود، به رسانه‌ها گفته است: در شهرداری با چند مورد از جمله اصلاح رویه‌ها، هوشمندکردن فرایندها و همچنین مسئولیت‌پذیری خود پرسنل این کار را دنبال می‌کنیم. پرسنل ما خیلی خوب هستند و وقتی با مسئولیت‌پذیری صیانت را به دست بگیرند، بسیاری از مشکلات رفع می‌شود. به‌علاوه، با تشدید نظارت تخصصی، برخورد با فساد را دنبال می‌کنیم. در واقع، با این موارد امکانی برای ما فراهم می‌شود که بتوانیم با شفافیت بالا مسیر کار خودمان را همراه با تلاش و کوشش در جهت پیشرفت و آبادانی شهر دنبال کنیم و هم در این مسیر شاهد پاکی و خدمت شایسته باشیم.
او در برنامه‌های خود در بخش واقعیت‌های شهر و شهرداری به 12 چالش اشاره کرده که یکی از آنها رانت‌خواری، فساد و عدم شفافیت کافی اداری بود.
حوزه شهرسازی فسادخیزترین حوزه
بررسی‌ها نشان می‌دهد در حال‌حاضر اولین گام‌ها در شهرداری تهران برای مبارزه با فساد سیستمی برداشته شده است.
داوود گودرزی، رئیس سازمان بازرسی شهرداری تهران، درباره اقداماتی که در این مدت برای اصلاح روندها با هدف کاهش فساد در شهرداری تهران انجام شده می‌گوید: در راستای اجرای سیاست‌های کلی نظام اداری ابلاغی رهبر معظم انقلاب حول موضوعات عدالت‌محوری، مبارزه با فساد، شایسته‌سالاری، کارآمدی و تحول سازمانی و همچنین تکالیف مندرج در برنامه پنج‌ساله سوم توسعه شهر تهران و قانون ارتقای سلامت اداری و مقابله با فساد و دیگر قوانین و به‌منظور صیانت از حقوق عمومی و بیت‌المال، ریشه‌کن‌کردن سیستماتیک فساد، بهینه‌سازی عملکرد و ارتقای کارآمدی شهرداری تهران و تحول سازمانی و خدمت‌رسانی، «دستورالعمل تشکیل ستاد ارتقای سلامت اداری و مبارزه با فساد شهرداری تهران» در پاییز سال ۱۴۰۱ به همه واحدهای تابعه شهرداری ابلاغ شد که در گام نخست احصا و شناسایی گلوگاه‌های مستعد فساد در شهرداری تهران و تدوین نقشه راه اصلاح آنها با نگاه فرایندمحور و سیستماتیک براساس مطالعه اسناد و برنامه‌های بالادستی شهرداری، پروژه‌ها و پژوهش‌های انجام‌شده در ۱۰ سال گذشته، مصاحبه خبرگانی از صاحب‌نظران حوزه سلامت اداری و بررسی میدانی گزارش‌های دستگاه‌های نظارتی در دستور این ستاد قرار گرفت.
برای مثال درباره اقدامات صورت‌گرفته درخصوص مبارزه با فساد در حوزه مدیریت پسماند می‌توان به آسیب‌شناسی و احصای همه اشکالات، ایرادات، گلوگاه فساد، تخلفات موجود و... در ارگان‌های مختلف مدیریت پسماند، تشکیل کارگروه و برگزاری جلسات کارشناسی و مدیریتی در سطح معاون شهردار، رئیس سازمان بازرسی، رئیس مرکز نوسازی و تحول اداری، مدیرعامل پسماند و... و مباحثه درباره گزارش احصا‌شده، بررسی تک‌تک موارد و آسیب‌های موجود در وضعیت فعلی و ارائه راه‌حل‌های برون‌رفت از وضعیت‌های فعلی (وضع موجود، پیشنهادها و الزامات مورد نیاز) و تلاش در جهت ارتقای سطح خدمات‌رسانی به مردم، کاهش فساد و تخلفات، اصلاح فرایندها و وضعیت معیوب فعلی، سعی در افزایش درآمدها و کاهش هزینه‌ها، رعایت مسائل زیست‌محیطی، حفظ زیبایی بصری و... اشاره کرد.
او معتقد است بخش عمده‌ای از گلوگاه‌های فساد در فرایند شهرسازی است. از لحظه‌ای که کسی درخواست پروانه برای ساخت‌وساز می‌دهد تا مراحل بعدی‌اش که طی می‌شود مثل کمیسیون‌هایی که باید برود، ما بتوانیم روی موضوع صدور پروانه کار کنیم، هم رضایتمندی شهروندان را بالا ببریم، هم سرعت کار افزایش داشته باشد و هم فساد را کم کنیم. وعده‌هایی که در شهرداری داده شد در حال تحقق است و این فرایندی را که بالای یک سال زمان می‌برد، به کمتر از دو ماه کاهش داده‌ایم و تقریبا در جاهایی به حدود دو هفته هم رسیده و اتفاقات خوبی در مقوله بحث صدور پروانه صورت می‌گیرد. کل این فرایند را شفاف، سبک و چابک می‌کنیم به‌طوری‌که هم رضایتمندی بیشتر شود و هم فساد آن کم شود. کوتاه‌کردن فراینده‌ها در کنار هوشمندسازی و شفاف‌سازی و کاهش مراجعه حضوری و حذف مبادلات کاغذی می‌تواند در کاهش رویه فسادآمیز کمک کند. موضوع مناقصات، مزایده‌ها، واگذاری‌ها، صورت‌وضعیت‌های الکترونیک و مسئله خرید نیز در اولویت قرار گرفت. یک بحث عمومی هم که متأسفانه وجود داشته، موضوع رشوه بود. آن را هم دنبال کردیم که به چندین راهکار رسیدیم. یکی از راه‌هایمان بحث نظارت مردمی است؛ برای موضوع نظارت مردمی و استفاده از ظرفیت مردم بسیار وقت گذاشتیم. هم سامانه 137 پلاس را وسعت دادیم و هم بحث QR Code برای افراد، کارمندان شهرداری، تجهیزات و اموال شهرداری در حال بارگذاری است تا وقتی شهروندی رجوع می‌کند با اسکن این نشانه بتواند راجع به آن فرد با ما حرف بزند بدون اینکه کسی بخواهد متوجه شود یا تبعاتی برای آن فرد داشته باشد.
رئیس سازمان بازرسی شهرداری تهران درباره تهیه فهرست اولیه برای گلوگاه‌های فساد در شهرداری نیز توضیح می‌دهد: با بررسی تخصصی در حوزه‌های متناظر، به جمع‌بندی ۱۱۳ گلوگاه رسیدیم که با تشکیل کارگروه تخصصی به‌عنوان رکن تصمیم‌ساز، به منظور پیشبرد سیاست‌های ستاد در بخش‌های مختلف و ارائه راهکار اجرائی برای چالش‌های احصا‌شده، اقدامات لازم انجام شد و هفت کارگروه هماهنگی و نظارت، رفع تعارض و شفافیت، اصلاح نظام اداری و جمع‌سپاری، انضباط مالی، اصلاح الگوی مصرف و منابع، هوشمندسازی، شهرسازی و خدمات شهری برای حل این چالش‌های شناسایی‌شده تشکیل شد.
گودرزی درباره لایحه اصلاح مصوبه حمایت از گزارشگران فساد هم می‌گوید: لایحه اصلاحی پیشنهادی به شورا ارسال شده و در این زمینه در حال حاضر دستورالعمل اجرائی و شیوه‌نامه حمایت و صیانت از گزارشگران فساد و تخلف در شهرداری تهران تدوین شده است. زیرساخت‌های فنی مورد نیاز برای گزارشگری فساد آماده شده و به‌زودی مردم و کارکنان در فضایی امن، امکان گزارش فساد را خواهند داشت.
رئیس سازمان بازرسی شهرداری تهران با تأکید بر اینکه هیئت‌های تخلفات شهرداری بازآرایی شده‌اند، توضیح می‌دهد: هم تلاش کردیم تا جایی که ممکن است صحت و سقم گزارش‌ها با دقت بیشتری بررسی شود که خدای ناکرده حق کسی ضایع نشود و هم اینکه به دنبال این هستیم تا صیانت از بیت‌المال، از کارمندان، از حق و حقوق شهر و شهرداری با هم انجام شود؛ یعنی هم آبروی افراد برای ما مهم است، هم حق و حقوق شهروندان دارای اهمیت است و در نهایت حمایت از مدیران سالم و پاکدست نیز برای ما مهم است. بنابراین جمع اینها کار راحتی نیست، ولی تلاش می‌کنیم بتوانیم انجام دهیم.
پرهیز از شعارزدگی در مبارزه با فساد
علیرضا نادعلی، سخنگوی شورای شهر تهران، معتقد است شورا در حوزه مبارزه با فساد دچار شعارزدگی نشده و روی اصلاح رویه‌ها تأکید می‌کند. او ادامه می‌دهد: نگاهمان مبارزه همه‌جانبه و عمیق با فساد است. می‌توان مبارزه سطحی در این زمینه داشت و فسادپذیری دوباره اتفاق بیفتد. ما معتقدیم اصلاح رویه‌ها مهم‌تر از برخورد آنی با یک فساد است. البته به این معنا نیست که اجازه بدهیم هر فسادی هم رخ دهد. هم در توصیه‌ها و سیاست‌گذاری‌‌ای که در شورا درباره مبارزه با فساد بوده و هم اتفاقی که در شهرداری تهران افتاده، سعی شده از شعارزدگی در این حوزه پرهیز شود و تأکید بر اصلاح رویه‌ها باشد.
نادعلی با اشاره به تأکید بر اصلاح رویه‌ها برای کاهش زمینه فسادپذیری در شهرداری نیز می‌گوید: شهرداری به دلیل آنکه حجم تبادل مالی و بحث‌های اقتصادی در آن بالاست، با خیلی از دستگاه‌های دیگر فرق می‌کند؛ پس فسادپذیری آن هم بیشتر می‌شود. البته اشتباه است که ما همه را به چشم فاسد ببینیم و همچنین اشتباه است که بخواهیم رویه‌ها را تحمل کنیم و در این یک سالی که پشت سر گذاشتیم، اقدامات مثبتی در این حوزه شده و دچار شعارزدگی هم نشدیم.
تصویر واقعی فساد
مهدی اقراریان، عضو کمیسیون نظارت و حقوقی شورای شهر تهران نیز با اشاره به اقداماتی که در این دوره مدیریت شهری در حوزه فسادستیزی شده است، می‌گوید: در کمیسیون حقوقی و نظارت شورا از بازرسی شهرداری تهران دعوت کردیم تا اقداماتی را که انجام شده است، گزارش کنند. برای کاهش فساد، نیاز به اصلاح فرایندها، حرکت به سوی شفافیت و توسعه هوشمندسازی و قطع ارباب‌رجوع با مؤدیان یا کسانی که کار را انجام می‌دهند، وجود دارد. پیرو پیگیری‌هایی که انجام شد و تذکراتی که در این مدت داده شد، شاهد این بودیم که سامانه‌های شفافیت مرکز توجه قرار گرفت.
اقراریان با تأکید بر اینکه چه در دوره قبل و چه در این دوره نسبت به به‌روزرسانی سامانه شفافیت عقب هستیم، توضیح می‌دهد: اصلاح فرایندها را در دستور کار گذاشتیم و مرکز تحول و نوسازی موظف است اصلاح فرایندها را انجام دهد که در حال انجام است. مجموعه بازرسی و حراست شهرداری هم بر روی اصلاح فرایندها فعالیت‌هایی انجام می‌دهد.
این عضو کمیسیون نظارت و حقوقی شورای شهر تهران تأکید می‌کند: تصوری که از فساد به صورت عمومی در کشور و در شهرداری وجود دارد، با واقعیت فاصله بسیار زیادی دارد و فکر می‌کنم این موضوع بیش از اندازه پررنگ می‌شود و واقعیت موجود این نیست و در شهرداری تهران، چه در دوره گذشته و چه در این دوره، اقدامات خوبی برای مبارزه با فساد انجام شده است.
پرویز سروری، نایب‌رئیس شورای شهر تهران هم معتقد است برخورد با فساد با شعار حل نمی‌شود. او ادامه می‌دهد: برخورد با فساد با اعمال نظارت‌های پیشینی و پسینی صورت می‌گیرد. ما باید فرایندها را اصلاح کنیم؛ مثلا اگر در دادن پروانه شهرداری، ما نقش مداخله حضوری انسان‌ها را کاهش دهیم، به‌طور طبیعی قسمت درخورتوجهی از فساد حل می‌شود.
اتفاقا آقای زاکانی هم در برنامه‌هایش بیشتر بر نظارت‌های پیشینی تأکید داشت و معتقد بود باید زمینه تولید فساد را از بین ببریم که مفسده‌ای به وجود نیاید که ما بخواهیم با او برخورد کنیم.
او مثال می‌زند که در بحث چک هم همین اتفاق افتاد. با وجود اینکه شرایط اقتصادی مردم بدتر شده و باید افزایش چک‌های برگشتی داشته باشیم، اما به دلیل اقدامات پیشگیری‌کننده، این رقم به چهار درصد کاهش پیدا کرده است. در شهرداری نیز این نظارت پیشینی شکل می‌گیرد و فرایندها اصلاح می‌شود. باید نسبت جرم و جریمه آن‌قدر سنگین و پرهزینه باشد که کسی اقدام به جرم نکند.
سروری تأکید می‌کند: این نگاه که فقط برویم با مفسد برخورد کنیم و با معلول برخورد کنیم، اشتباه است و ما در شورای شهر به دنبال پیشگیری هستیم و برای همین تأکید ما بر روی هوشمندسازی است. هوشمندسازی یعنی اصلاح فرایندها و کاهش مداخله نیروی انسانی در مواجهه‌های حضوری.
تغییری رخ نداده، شاید بیسروصدا کار می‌کنند
ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران نیز معتقد است: در تمام دنیا برای مبارزه با فساد راهکارهای علمی داریم که جز شفاف‌سازی در شهرداری و هوشمندسازی و الکترونیکی‌کردن فعالیت‌ها در شهرداری، هیچ راهکار دیگری ندارد. تا زمانی که ما به‌طور کامل شهر هوشمند نداشته باشیم و تمام روندها در شهرداری به صورت الکترونیکی انجام نشود، امکان ندارد بتوانیم جلوی گلوگاه‌های فساد را بگیریم.
او معتقد است: گلوگاه‌های فساد نیاز به شناسایی ندارد. کاملا روشن است که چه نقاط فسادخیزی در شهرداری وجود دارد. هرکجا که محل تبادل امتیاز، پول، ملک و تسهیلات است، در تمام حوزه‌ها، چه شهرسازی، چه مالی، اقتصادی و خدمات شهری می‌تواند گلوگاه‌های فساد باشد. وقتی فرایندها شفاف و شیشه‌ای باشد، هر اثر انگشتی در این فرایند مشخص می‌شود. انسان‌ها ممکن‌الخطا در فساد هستند اما باید با راهکارهای علمی و منطقی این امکان را به حداقل برسانیم. شهرداری‌ها در این سال‌ها بسیار بزرگ و گسترده شدند. یکی از راه‌های مقابله با فساد، کوچک‌سازی شهرداری‌هاست، اما نباید با توجه به شرایط جامعه، این کوچک‌سازی در اولویت باشد؛ زیرا ممکن است کارمندان شهرداری را از لحاظ شغلی دچار چالش کند.
این عضو شورای شهر تهران درباره عملکرد شهرداری در یک سال گذشته در حوزه مبارزه با فساد می‌گوید: تغییر عمده‌ای را حس نمی‌کنیم و همان روال عادی گذشته است. البته خوش‌بینیم و بدبینانه قضاوت نمی‌کنیم که فساد در شهرداری جاری و ساری است. درباره شناسایی گلوگاه‌های فساد چندین مورد گفتند و قرار است از طریق لایحه سوت‌زنی و تشویق کسانی که گزارش فساد می‌دهند، به شورا بیاورند؛ اما چون هنوز نیاورده‌اند، اطلاعات دقیقی نداریم و نمی‌توانیم اظهارنظر کنیم. ان‌شاءالله عزمی جدی برای مبارزه با فساد در شهرداری وجود دارد. سازمان‌های نظارتی مثل بازرسی و حراست شهرداری جزء وظایف ذاتی‌شان است که این کار را انجام دهند و ممکن است کار کنند ولی سر‌و‌صدا نکنند.
