ماجرای کشف 2 سکه خاتون ایرانی در پشت سد «چم‌شیر»
دو سکه مسی آبش‌خاتون، از‌جمله شاخص‌ترین آثار تاریخی شناسایی‌شده از سوی باستان‌شناسانی است که ۴۰ روز حوضه آبگیر سد چم‌شیر را کاوش کرده‌اند. این سکه‌ها از محوطه ۰۷۵ سد چم‌شیر به دست آمده‌اند؛ جایی در پای کوه «چم‌چرو» که با آب‌گیری سد چم‌شیر زیر آب خواهد رفت.
ایسنا: دو سکه مسی آبش‌خاتون، از‌جمله شاخص‌ترین آثار تاریخی شناسایی‌شده از سوی باستان‌شناسانی است که ۴۰ روز حوضه آبگیر سد چم‌شیر را کاوش کرده‌اند. این سکه‌ها از محوطه ۰۷۵ سد چم‌شیر به دست آمده‌اند؛ جایی در پای کوه «چم‌چرو» که با آب‌گیری سد چم‌شیر زیر آب خواهد رفت. سکه‌ها به مسئولان میراث فرهنگی استان کهگیلویه‌و‌بویراحمد تحویل داده شده‌اند. محوطه ۰۷۵ به سرپرستی علی سجادی کاوش شده که علی هژبری، باستان‌شناس، درباره آن توضیح داد: این محوطه در بررسی سال ۹۸ از سوی حسن عطایی انجام شد و قدمت آن به دوره میانه اسلامی تاریخ‌گذاری شده که به نظرم این بررسی تقریبا درست است. در کاوش‌های علی سجادی نیز دو دوره معماری تاریخی در آن مشخص شد که یکی از این دوره‌ها، سلجوقی است و به نظر می‌رسد بنا در این دوره در زلزله سال‌های ۴۴۸ و ۴۷۸ هجری قمری به همراه بیشتر بناهای این منطقه تخریب شده است. پس از آن، یک استقرار موقت روی آثار باقی‌مانده شکل گرفته که آثاری از دوره اتابکان لر و دوره آبش‌خاتون از آن به دست آمده است. این باستان‌شناس درباره کشف دو سکه مسی آبش‌خاتون در همین سازه، گفت: این دو سکه در دوره آبش‌خاتون از آخرین اتابکان لر ضرب شده که از استقرار دوم در دوره ایلخانی کشف شده است؛ درحالی‌که استقرار اصلی دوره سلجوقی است، اما در زلزله تخریب شده است. در منابع تاریخی آمده است: آبش‌خاتون دختر اتابک سعد بن ابوبکر بن سعد بن زنگی و ترکان خاتون، ملکه ایران در قرن هفتم قمری، تنها فرمانروای زن استان فارس بود که از سوی ایلخان مغول، اتابک فارس معرفی شده بود. هژبری درباره کاربری این بنا که به نظر برخی باستان‌شناسان آتشکده بوده، بیان کرد: هنوز مشخص نیست کاربری بنا دقیقا چیست، ولی از‌جمله بناهای متفاوت در مقایسه با دیگر سازه‌های یافته‌شده در چم‌شیر است؛ در این سازه از ملاط و روکش گچ استفاده شده است. در دوره سلجوقی، هسته اصلی بنا یک ایوان با اتاق پشتی و اصلی است که در اتاق اصلی دو ستون در گوشه‌های بنا قرار دارد و در هر طرف دو اتاق جانبی ایجاد شده است. او اضافه کرد: در همین بنا پس از دوره ایلخانی، استقرارهای موقتی شکل گرفته که آثاری مانند اجاق و تنور در کف آن پیدا شده است، برای تاریخ‌گذاری قطعی نیز یک‌سری مواد مانند زغال و سفال جمع‌آوری شده است که اگر پژوهشکده باستان‌شناسی همکاری کند می‌توان تاریخ‌گذاری دقیق بنا را مشخص کرد. این باستان‌شناس با اشاره به اختلاف‌نظرهایی که درباره کاربری این بنا وجود دارد، گفت: آقای سجادی از این سازه به‌عنوان «مطبخ» اسم برده است. درباره کاربری آتشکده که برخی مطرح کرده‌اند نیز باید گفت نقشه آتشکده کاملا متفاوت است. نقشه این بنا خلاف آنچه است که ما از آتشکده‌ها می‌شناسیم. البته شناخت ما عموما از آتشکده‌های دوره ساسانی است و این بنا به دوره سلجوقی تعلق دارد. در این دوره تاریخی زرتشتیان در تنگنا قرار داشتند و آتشکده‌ها درون‌گرا بودند، درحالی‌که معماری این سازه برون‌گرا است. بنابراین نمی‌توان خیلی دقیق درباره کاربری آتشکده در این بنا نظر داد، ولی مطالعات بعدی کمک می‌کند. هژبری همچنین بیان کرد: این بنا با توجه به نوع مصالح ساختمانی به کار رفته در آن از‌جمله گچ، اهمیت بیشتری داشته و به دلیل نوع معماری، به نسبت دیگر بناهای موجود در چم‌شیر بیشتر سالم مانده است که البته پس از آب‌گیری سد چم‌شیر این سازه هم زیر آب خواهد رفت.
