اولین حرف‌های سارا پس از مهاجرت

سارا خادم‌الشریعه پدیده شطرنج زنان ایران این روزها نه به خاطر کسب عنوان قهرمانی یا مدالی جدید بلکه به دلیل مهاجرتش به اسپانیا به صدر اخبار رسیده است. او چندی پیش به‌عنوان نماینده ایران در رقابت‌های شطرنج آلماتی قزاقستان حاضر شد و در میان بهت مسئولان شطرنج، با برداشتن روسری در همه دورهای این تورنمنت حاضر شد. از همان روز نخست که او چنین کرد، شایعه شد که دیگر قرار نیست به ایران برگردد و می‌خواهد به کشور دیگری مهاجرت کند. چند روز بعد، رسانه‌های اسپانیایی خبر دادند که برترین دختر شطرنج‌باز ایران راهی اسپانیا شده؛ ولی اسم شهری را که او و همسرش قرار شده در آنجا ساکن شوند مطرح نکردند. یکی، دو روز بعد هم سارا با انتشار متنی در صفحه اینستاگرامش، مهاجرتش از ایران را تأیید کرد؛ ولی شایعه پناهندگی‌اش را تکذیب کرد. او گفت که مهاجرتش سیاسی نیست و تصمیمی خانوادگی بوده و همچنین عنوان کرد که حتما یک روز به ایران برمی‌گردد. با‌این‌حال از همان زمان تا به الان دیگر خبری از فعالیت‌های سارا خادم‌الشریعه نبود تا اینکه روز گذشته، عکس او روی جلد روزنامه مطرح «ال‌پائیس» اسپانیا رفت. سارا در گفت‌وگوی به نسبت بلندی که با این روزنامه اسپانیایی داشته، برای اولین بار بعد از مهاجرتش از ایران صحبت کرده و درباره دلیلش برای مهاجرت، انتخاب اسپانیا، ادامه دوران حرفه‌ای‌اش، زندگی زنان در ایران و البته آینده ایران حرف زده است. او در همین گفت‌وگو هم سعی کرده به گواه پرسشگر محافظه‌کار باشد. سارا ابتدا درباره مهاجرتش از ایران می‌گوید: «اگر بخواهم به بهترین شکل احساس کنونی‌ام را توضیح دهم، باید بگویم حس مبهمی دارم. راستش قبل از تولد پسرم، هرگز به مهاجرت فکر نکرده بودیم. به‌واسطه شطرنج، من سفرهای زیادی کرده بودم. واقعیت این است که در خاورمیانه ثباتی وجود ندارد و خیلی از مردم یک پلن B‌ در سر دارند تا اگر شرایط خوب پیش نرفت، مهاجرت کنند. من هرگز از این بابت نگرانی نداشتم؛ چون با توجه به اینکه ورزشکار حرفه‌ای بودم، می‌دانستم که هرگز مشکلی برای دریافت ویزا نخواهم داشت. با‌وجود‌این وقتی پسرم سام به دنیا آمد، همه‌چیز تغییر کرد. رفته‌رفته موافق این نظریه شدم که باید جایی زندگی کنیم که سام بتواند بدون نگرانی و مسائلی از این قبیل بیرون برود و بازی کند. این‌طور شد که با درنظر‌گرفتن شرایط سام، به نظرم اسپانیا بهترین گزینه بود. خوشحالی او خوشحالی ما است. از طرفی، شخصیت مردم اسپانیا هم شبیه به ایرانی‌ها است. آنها بسیار خونگرم هستند و همه با ما با مهربانی رفتار می‌کنند».

آیا سارا بعد از مهاجرت نگران افراد نزدیکش در ایران است؟ خودش می‌گوید: «امیدوارم برایشان مشکلی پیش نیاید؛ چون اگر قرار باشد کسی درباره اقدام من توضیح بدهد، آن شخص خودم هستم؛ چون چنین تصمیمی را به‌تنهایی گرفتم». سارا خادم‌الشریعه در شرایطی با برداشتن روسری در رقابت‌های آلماتی حضور پیدا کرد که کمی قبل از آن یکی، دو ورزشکار ایرانی هم چنین کرده بودند؛ ولی آنها بعدا گفتند که آن اقدام‌شان سهوی بوده و مشکلی با حجاب نداشته‌اند. سارا ولی در گفت‌وگوی اخیرش درباره برداشتن حجابش در رقابت‌های قزاقستان می‌گوید: «اینجا دیگر می‌خواهم با خودم روراست باشم. قبل از بازی‌های جهانی، به هر تورنمنتی که می‌رفتم، فقط جلوی دوربین حجاب می‌گذاشتم؛ چون نماینده ایران بودم. احساس خوبی نداشتم و تصمیم گرفتم به این شرایط پایان بدهم».

سارا در زمره شطرنج‌بازان پرافتخار ایران است. او از رقابت‌های زیر 12 سال گرفته تا همین حالا که 25‌ساله است کلی عنوان و مدال دارد. خودش از خاطراتی می‌گوید که بعد از سفر به چین درحالی‌که هنوز 12 سالش نبوده، مدال‌آوری کرده است. «وقتی به مدرسه‌ام در تهران برگشتم، معلمم به جای اینکه به من تبریک بگوید گفت به جای این همه وقت گذاشتن برای شطرنج، زمانت را صرف ریاضی و چیزهای به‌دردبخور کن. هیچ‌گونه مهربانی با من نداشت؛ ولی من تصمیم درستی گرفتم و به شطرنج ادامه دادم». قبل از اینکه مهاجرت سارا به اسپانیا شکل بگیرد، او در یک برهه قریب به یک سال از تیم ملی شطرنج ایران خداحافظی کرد. آن زمان هم شایعاتی درباره مهاجرت و پناهندگی او به گوش رسید؛ ولی سارا در ایران ماند. از طرفی او مدتی هم به خاطر دفاع از علیرضا فیروزجا، نابغه استثنائی شطرنج ایران، سختی کشید. او در یک ویدئو از تصمیم علیرضا که به‌واسطه مسابقه‌ندادن با شطرنج‌بازان اسرائیلی مجبور به مهاجرت به همراه خانواده‌اش شد دفاع کرد. البته مسابقه‌ندادن با رقبای اسرائیلی فقط برای علیرضا نبود و سایر شطرنج‌بازان ایرانی هم چنین موردی را تجربه کرده‌اند. سارا هم در پاسخ به این سؤال که می‌خواهد با اسرائیلی‌ها مسابقه دهد یا خیر محافظه‌کار می‌شود: «ببینید، وقتی قرار است با رقیبی از اسرائیل روبه‌رو شویم، چه بازی کنیم چه نکنیم برایمان مشکل‌ساز می‌شود. پاسخ‌دادن به این سؤال هم دقیقا شبیه به همان شرایط است. هر جوابی بدهم، ممکن است مشکلاتی ایجاد شود. خوب ترجیح می‌دهم پاسخی به این سؤال ندهم».

با‌این‌حال او درباره علیرضا فیروزجا و حمایتی که از او داشته کمی حرف می‌زند و می‌گوید: «من از او حمایت کردم و فکر می‌کنم نتایجی که او بعد از مهاجرتش به فرانسه گرفته نشان می‌دهد کار درستی انجام داده است». شایعات قدیمی همچنان پابرجا هستند. اینکه سارا بعد از حمایت از علیرضا فیروزجا تنبیه شده است. موردی که در پاسخش می‌گوید: «اینکه می‌گویند به خاطر چنین موضوعی تنبیه شدم کمی زیاده‌روی است؛ ولی به‌هر‌حال دوست نداشتند من چنین حرف‌هایی بزنم». سارا در‌حالی ماجرای علیرضا را عنوان می‌کند که همین روزنامه «ال‌پائیس» در ادامه مطلبش نوشته که این شطرنج‌باز را نگذاشتند در تورنمنت‌های مهم شرکت کند و برای چند وقتی هم پاسپورتش ضبط شده بود. سارا خادم‌الشریعه در ادامه درباره تصمیم به خداحافظی‌اش از تیم ملی شطرنج ایران که مربوط به سه سال قبل است هم حرف زده است. آن زمان سارا گفته بود تصمیمش به دلیل مشکل‌داشتن با مسئولان فدراسیون شطرنج است؛ ولی در گفت‌وگو با این روزنامه اسپانیایی گفته به دلیل شلیک به هواپیمای اوکراینی در ایران تصمیم گرفت از تیم ملی شطرنج ایران خداحافظی کند. «وقتی آن اتفاق افتاد قلب همه مردم ایران از‌جمله من شکست. آن موقع تصمیم گرفتم به همین دلیل از تیم ملی ایران خداحافظی کنم و تا مدتی اصلا شطرنج بازی نکنم».

خادم‌الشریعه درباره ادامه دوران حرفه‌ای‌اش در شطرنج هم می‌گوید کار را از همین اسپانیا ادامه می‌دهد؛ ولی می‌گوید می‌خواهد همچنان با پرچم ایران مسابقه دهد. «به بازی‌کردن با پرچم ایران ادامه می‌دهم. هدف کوتاه‌مدتم این است که بین 10 شطرنج باز برتر دنیا قرار بگیرم (او در‌حال‌‌حاضر در رده هفدهم است)».

سارا تقریبا در انتهای مصاحبه‌اش هم از شرایط جوانان و زنان ایران حرف زده است: «خیلی از ایرانی‌ها به دلیل آشنایی با فضای مجازی می‌توانند ببیند که در بقیه کشورهای دنیا چه ارزشی برای حقوق بشر قائل هستند». سارا درباره تناقض موجود در جامعه ایران هم حرف می‌زند؛ اینکه 60 درصد دانشجویان ایرانی زن هستند؛ ولی در سوی مقابل فقط 16 صندلی از 290 صندلی نمایندگان مجلس به زنان اختصاص یافته است. «متأسفانه تعدادی از مسئولان تصور می‌کنند زنان قادر به اداره امور سیاسی و مواردی این‌چنینی نیستند». سارا درباره نقش دولت در برآورده‌کردن خواسته جوانان هم می‌گوید: «وقتی جوانان هر کشوری در دنیا برای داشتن زندگی بهتر مبارزه کنند، دولت‌ها باید تغییراتی به وجود بیاورند تا آنها زندگی بهتری داشته باشند». خادم‌الشریعه درباره اینکه فکر می‌کند ایران 10 سال آینده چه شکلی است هم می‌گوید: «فکر می‌کنم دنیا تمایل به بهترشدن دارد. ایران هم استثنا نیست. ما در زمینه‌های زیادی پیشرفت داشته‌ایم: حقوق بشر، محیط زیست و بقیه موارد».

سارا از اینکه اسم ایران هر‌جای دنیا سرتیتر اخبار شده به خاطر مسائل سیاسی است، شاکی هم شده و می‌گوید: «وقتی در اخبار و مسائل دیگر درباره ایران حرف زده می‌شود، درباره مسائل سیاسی است؛ ولی بدون‌تردید پارس یکی از قدیمی‌ترین و غنی‌ترین فرهنگ‌های دنیا را دارند. در طول قرن‌ها، دانشمندان زیادی در بهبود شرایط بشری از همین سرزمین ایفای نقش کردند. در ادبیات و به‌ویژه در شعر هم شرایط به همین گونه است. به‌طور‌کلی در هنر، وضعیت درخشان است. در سینما، ما کیارستمی، فرهادی و بسیاری دیگر را داریم که کلی جایزه برده‌اند. البته همسر من هم کارگردان است و من هم در این عرصه به‌عنوان یک تازه‌کار استارت زده‌ام. دوست دارم اطلاعات بیشتری از این دنیای جدید داشته باشم».