افزایش آمار مهاجرت نیروهای فناوری اطلاعات کشور

شرق: طبق اعلام رصدخانه مهاجرت از آمار مهاجرت ایرانیان در سال ۱۴۰۱، در سه سال اخیر ایرانیان برای دریافت ویزای بریتانیا و کانادا بیشترین تلاش را داشته‌اند و بیشتر آنها ویزای استارت‌آپی، سرمایه‌گذاری یا خود‌اشتغالی بوده است‌. همچنین از شش‌هزار کسب‌وکار کشور در پژوهش اردیبهشت ۱۴۰۱ جاب‌ویژن پیمایشی و رصدخانه مهاجرت ایران، مجموعا ۷۷ درصد اعلام کرده‌اند تمایل خیلی زیاد به مهاجرت دارند.

در این شرایط بسیاری از شرکت‌ها در‌حال ازدست‌دادن نیروی انسانی خود هستند. برای مثال در روزهای گذشته مدیر ارشد منابع انسانی دیجی‌کالا با شش‌هزار نیروی کار گفته بود: از ابتدای سال ۱۴۰۱، ۲۵ درصد نیروهای ما به دلیل مهاجرت از دیجی‌کالا جدا شدند که بالاترین نرخ مهاجرت برای تکنولوژی و فناوری ماست.

حامد بیدی، کارشناس فناوری نیز در ماه‌های اخیر و بعد از قطعی‌های اینترنت گفته بود: فیلترینگ گسترده و قطعی‌های مکرر اینترنت دست به دست هم دادند تا بخش مهمی از استارت‌آپ‌ها در آستانه ورشکستگی قرار بگیرند یا با تعدیل نیروی فراگیر مواجه شوند. طبیعتا در چنین شرایطی راهکار کوتاه‌مدت صاحبان کسب‌وکارها و متخصصان این حوزه، مهاجرت موقت به کشورهایی است که بتوانند حداقل‌هایی مانند امنیت زیرساختی اینترنت و فیلتر‌نبودن شبکه‌های اجتماعی و امکان برقراری ارتباط با سایر اکوسیستم‌های استارت‌آپی دنیا را داشته باشند. رصدخانه مهاجرت ایران نیز اخیرا اعلام کرده خیل عظیم مهاجرت استارت‌آپی‌ها به کشور ترکیه به شکل بی‌سابقه‌ای شروع شده است.

 بیشتر استارت‌آپ‌ها به دنبال این هستند که به طرق مختلف، به‌خصوص از طریق استارت‌آپ‌ویزا، مجوز مهاجرت به کشورهایی را بگیرند که از شرکت‌ها حمایت‌های ویژه‌ای می‌کنند تا با کمک شرکت‌های سرمایه‌گذار خطرپذیر بین‌المللی بتوانند از ظرفیت و توانمندی‌هایشان به‌درستی استفاده کنند. کشورهای اروپایی مختلف از‌جمله پرتغال، استونی، انگلیس و فرانسه و برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند امارات شرایط خوبی را برای استارت‌آپ‌ها ایجاد کردند تا بتوانند شرکت‌های VC را مجاب به سرمایه‌گذاری (معمولا این سرمایه‌گذاری‌ها با رقم‌های بالا صورت می‌گیرد) و گرفتن اقامت آن  کشور کنند.

 در این صورت، مدیرعاملان می‌توانند به همراه تیم همراه به کشور مربوطه مهاجرت کنند. معمولا ترکیه‌ را به دلیل راحتی مهاجرت به‌عنوان راهکاری کوتاه‌مدت برای برقرای ارتباطات بین‌المللی تلقی می‌کنند. از طرفی هم ممکن است بعضی زندگی دائمی در ترکیه را انتخاب کنند؛ زیرا ما حداقل مواردی را که برای تنفس یک استارت‌آپ نیاز است، در ایران نداریم. اگرچه شرایط ترکیه با اکوسیستم‌های استارت‌آپی اروپا فاصله زیادی دارد اما به دلیل وجود مواردی مانند توانایی انتقال وجوه و برقراری ارتباطات بین‌المللی که امکان آن به‌واسطه تحریم‌ها در ایران وجود ندارد و از طرفی اوضاع پایدار شرایط اینترنت، مهاجرت به این کشور منطقی به نظر می‌آید. 

با توجه به ادعاهای فعالان و متخصصان اکوسیستم استارت‌آپی، این اکوسیستم در ایران در آستانه مرگ دائمی است؛ به‌ویژه استارت‌آپ‌هایی که تعداد کارکنانشان زیر ۵۰ نفر است. این استارت‌آپ‌ها وابسته به درآمد روزانه و ماهانه هستند و احتمالا در چنین شرایطی نتوانند از راندهای جذب سرمایه خطرپذیر استفاده کنند. اینها شواهدی بر آن است که ما در ایران در‌حال نزدیک‌شدن به پایان اکوسیستم استارت‌آپی هستیم. با وجود چنین شبکه ناپایداری، کسی حاضر به صرف وقت و انرژی و البته سرمایه‌گذاری در این اکوسیستم نمی‌شود. خیلی از شرکت‌های استارت‌آپی که سال‌ها طول کشید تا تیم خودشان را تشکیل دهند، در این شرایط ناچار به تعدیل نیرو شدند. 

بنابراین برای شکل‌گیری دوباره این تیم‌ها زمان زیادی لازم است. ما به شرایط پیش از این هم برنمی‌گردیم، اگرچه آن‌هم شرایط مطلوبی نبود. با وجود ناامیدی‌ها و مهاجرت‌هایی که صورت می‌گرفت، همچنان تلاش زیادی برای زنده‌نگه‌داشتن این اکوسیستم در ایران انجام می‌شد‌ اما درحال‌حاضر به‌واسطه تجربه تلخ کنونی کسی حاضر به ریسک نیست.