تولید و مصرف مسئولانه

آرش رضایی:* در ابتدا می‌خواهم به دو عبارت از ادبیات انگلیسی ارجاع بدهم. مسئله‌ای که در مدیریت پسماند در ایران هم باید مدنظر همه ما باشد. نخست اینکه  «actions are louder than words» به این معنی که اقدامات بعضا خیلی بهتر از سخنرانی بدون عمل است. دیگر این مسئله مهم که شعار همه فعالان عرصه پسماند است و آن هم اینکه Lets Recycle Together: «بیایید همگی با هم بازیافت کنیم». با اشاره به این دو عبارت تلاش شد در دانشگاه تربیت مدرس اقداماتی در جهت مدیریت پسماند انجام شود که نتایج آن در این گزارش بیان می‌شود. یک تعریف ساده از پسماند می‌گوید چیزی که به عنوان محصول فرعی از فعالیت‌های انسان تولید می‌شود یا هر آن چیزی را که از لحاظ تولیدکننده‌اش فاقد ارزش باشد ولی ممکن است برای دیگری صاحب ارزش باشد، پسماند می‌نامیم. در تعریفی که بانک جهانی از پسماند انجام داده هم به مؤلفه sorting اشاره شده است. به این معنی که ویژگی‌های پسماند را حتما باید بشناسیم تا بتوانیم برای آن یک برنامه خیلی خوب پیاده‌سازی کنیم. با یک دسته‌بندی درست از پسماندهای موجود در فضای دانشگاه تلاش کردیم تا زیرساختی را فراهم کنیم که به شعار Let’s recycle together جامه عمل بپوشانیم. به این ترتیب که پسماند از سطح دانشگاه جمع‌آوری و در یک منطقه دپو می‌شد. همچنین تلاش کردیم تا با برگزاری دوره‌های آموزشی، استادان، کارمندان و دانشجویان را با جزئیات ماجرا آشنا کنیم. آموزش هم به صورت تئوریک و بحث‌های عملی بود و چندین و چند بار از محل دپوی پسماند بازدید کردیم. اما همان‌طور که می‌دانید یکی از مهم‌ترین موضوعات در مدیریت پسماند مسئله تفکیک از مبدأ است. برای انجام این بخش از مدیریت پسماند دانشگاهی طبق دستورالعمل وزارت علوم کار کردیم. به این ترتیب که شش سطل برای تفکیک زباله‌ در سالن‌ها قرار دادیم. همچنین بخش‌هایی در دانشگاه‌ برای جمع‌آوری لباس و کفش با هدف recycling و برای کمک به خیریه‌ها راه‌اندازی شد. مسئله‌ای که به نظر من یک اتفاق برد-برد در این راستاست. تجربه من نشان می‌دهد که هرجا موضوع مدیریت پسماند را به مسئله کمک‌های خیریه پیوند بزنیم نتایج فوق‌العاده‌ای حاصل می‌شود. برای نمونه در مدت یک هفته در دانشگاه‌ توانستیم ۷۰ کیلو عروسک پارچه‌ای جمع‌آوری و به خیریه‌ها اهدا کنیم. بخشی از این عروسک‌ها نه عروسک مستعمل که ساخته‌شده از مواد بازیافتی بود که ممکن بود به عنوان زباله دور ریخته شود ولی تبدیل به عروسک شده بود. در مجموع در دانشگاه بیش از ۱۰ جایگاه برای دپوی زباله‌ها تدارک دیدیم که نتایج قابل توجهی داشت. برای نمونه از سال ۱۳۹۷ تاکنون از سطح دانشگاه سه تن لامپ جمع‌آوری کردیم که بخش قابل توجهی از آن لامپ‌های فلورسنت است که حاوی جیوه است. یا بخشی را برای جمع‌آوری پسماند عفونی مرکز بهداشت دانشگاه تدارک دیدیم که کاملا منطبق بر استانداردهای WhO طراحی شده بود. در زمینه پایش و گزارش‌دهی یک سامانه ثبت درخواست help desl در دانشگاه برای مدیریت سبز راه‌اندازی شده است. به این ترتیب که پیامکی برای مرکز ارسال می‌شود که حاوی درخواستی در زمینه مدیریت پسماند است و به آن پاسخ داده می‌شود. حتی در زمینه جمع‌آوری پسماندی چون فیلتر سیگار هم اگرچه مخالفت‌هایی می‌شد اما با اشاره به اینکه نباید صورت‌مسئله را پاک کرد، جایگاهی را در نظر گرفتیم که به درستی این پسماند هم از پسماندهای دیگر تفکیک شد. از‌جمله اقدامات دیگری که در این راستا انجام دادیم، جاانداختن فرهنگ دفاع سبز بود. به این ترتیب که در جلسه‌های دفاع دانشجویان استفاده از ماگ‌های شخصی باب شد و دیگر خبری از لیوان و ظرف‌های یک‌بارمصرف نبود. این تنها جلسات دفاع نبود که مشمول طرح حذف single use یا پلاستیک‌های یک‌بارمصرف شده بود؛ حتی میوه‌فروشی دانشگاه هم در جریان این برنامه‌ها قرار گرفته بود و بخش زیادی از مصرف پلاستیک در این واحد هم کاهش یافته بود.

*عضو شورای راهبری مدیریت سبز دانشگاه تربیت مدرس