اولویت خانه سینما چیست؟

شرق: مرضه برومند، کارگردان صاحب‌نام سینما و تلویزیون ایران، بر صندلی مدیرعاملی خانه سینما تکیه زد. سرانجام پس از گذشت شش ماه از برگزاری انتخابات هیئت‌مدیره خانه سینما، سیزدهمین مدیرعامل این نهاد صنفی معرفی شد و برومند مدیریت این نهاد صنفی را عهده‌دار شد. مردادماه سال جاری چند ساعت مانده به شروع مجمع عمومی خانه سینما، با ارسال نامه‌ای از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای بررسی صلاحیت نامزدها این مجمع لغو و به زمانی دیگر موکول شد. منوچهر شاهسواری، مدیرعامل و محمدعلی نجفی، رئیس هیئت‌مدیره پیشین خانه سینما، از سمت خود استعفا دادند و در کنار تمام حواشی ایجادشده بر سر چرایی این کناره‌گیری‌ها، انتخابات به زمان دیگری موکول شد و تمام توجهات را به برگزاری انتخابات هیئت‌مدیره جدید خانه سینما جلب کرد. در نهایت شهریورماه انتخابات خانه سینما برپا شد و هفت عضو اصلی و دو عضو علی‌البدل این هیئت براساس تعداد آرای کسب‌شده مشخص شدند. از بین نامزدهای این دوره از انتخابات هیئت‌مدیره، علی لقمانی، رسول صدرعاملی، محمدمهدی عسگرپور، مسعود امیری‌تیرانی، علی دهکردی، حبیب اسماعیلی و علیرضا حسینی به عنوان اعضای هیئت‌مدیره، همچنین جابر قاسمعلی و امیرحسین اثباتی اعضای علی‌البدل انتخاب شدند. فاطمه زیوری، روح‌انگیز شمس و عبدالله اسکندری نیز به عنوان اعضای شورای صیانت برگزیده شدند. سینماگرانی به‌جز محمدمهدی عسگرپور که در دوران پرتنش خانه سینما، مدیرعامل و عضو هیئت‌مدیره خانه سینما بود، بقیه اعضای اصلی منتخب این دوره، تاکنون سابقه حضور در هیئت‌مدیره خانه سینما را نداشتند. اما در اولین جلسه هیئت‌مدیره خانه سینما که در تاریخ 17 شهریور 1401 برگزار شد، اعضای هیئت‌مدیره پس از بحث و گفت‌وگو درباره اولویت‌ها، نیازها و برنامه‌های پیش‌بینی‌شده، به اتفاق آرا محمدمهدی عسگرپور را به‌عنوان رئیس هیئت‌مدیره دوره شانزدهم خانه سینما انتخاب کردند. انتخاب مدیرعامل خانه سینما پس از گذشت مدت‌زمانی طولانی از انتخابات هیئت‌مدیره این نهاد صنفی به یکی از موضوعات چالشی تبدیل شده بود، چراکه طبق اساسنامه حدود ۹۰ روز برای انتخاب مدیرعامل زمان در نظر گرفته شده است و طی چند ماه گذشته این امر مهم به دلایل گوناگون به تعویق افتاد. بسیاری پذیرفتن این مسئولیت در شرایط بحرانی سینما را دلیل عدم استقبال اهالی سینما از این منصب می‌دانستند.

اعلام رسمی نام مدیرعامل خانه سینما

شنبه 13 مرداد هیئت‌مدیره خانه سینمای ایران مرضیه برومند فیلم‌ساز پیش‌کسوت سینمای ایران را به عنوان مدیرعامل خانه سینمای ایران انتخاب کرد. در متن خانه سینما پس از معرفی او به عنوان مدیرعامل جدید خانه سینما آمده: «مرضیه برومند با بیش از 40 سال سابقه فعالیت در تئاتر، تلویزیون و سینمای ایران یکی از مهم‌ترین زنان تأثیرگذار ایرانی است. هیئت‌مدیره خانه سینمای ایران به نمایندگی از جامعه اصناف سینمایی با ابراز خشنودی از پذیرش این پیشنهاد از سوی خانم مرضیه برومند، امیدوار است این انتخاب زمینه بهبود وضعیت جامعه سینماگران ایران را فراهم سازد». مرضیه برومند پس از منوچهر عسگری‌نسب، محمد آقاجانی، تورج منصوری، احمدرضا درویش، یدالله صمدی، منوچهر محمدی، ابوالحسن داودی، سیدضیاء هاشمی، رضا میرکریمی(2 دوره)، محمدمهدی عسگرپور، سیدرضا میرکریمی و منوچهر شاهسواری مدیرعاملی این نهاد صنفی را عهده‌دار شده است.

او تمام مشخصات یک مدیر را دارد

محمدعلی نجفی، کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس پیش‌کسوت سینمای ایران، درباره انتخاب مرضیه برومند به عنوان مدیرعامل جدید خانه سینما به «شرق» گفت: «به نظرم یک کارگردان قطعا توانایی مدیریت‌کردن را هم دارد. مرضیه برومند در همه این سال‌ها نشان داده بسیار قاطع روی مواضع و تصمیماتش ایستادگی می‌کند و تصور می‌کنم روزهای خوبی در انتظار خانه سینماست».

او که در دوره پیشین رئیس هیئت‌مدیره خانه سینما بود، در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: «به اعتقاد من مرضیه برومند تمام مشخصات یک مدیر را دارد. وقتی خودم را در مدیریت با خانم برومند مقایسه می‌کنم اگر به او نمره 100 بدهم به خودم 60 می‌دهم. اداره‌کردن یک نهاد صنفی به‌هیچ‌وجه کار ساده‌ای نیست. به محض اینکه خبر حضور او به‌عنوان مدیرعامل جدید خانه سینما را شنیدم با خودم فکر کردم چه اتفاقی افتاد که او این مسئولیت را پذیرفت؟» او ادامه داد: «با تمام وجودم به اهالی و خانواده سینما و خانه سینما تبریک می‌گویم و به عنوان عضوی از این خانواده در این مسیر اگر کاری از دستم بربیاید انجام خواهم داد». کارگردان سریال «سربداران» در پاسخ به این پرسش که اولویت‌های خانه سینما در حال حاضر چیست؟ و مدیرعامل جدید باید به چه اموری سروسامان بدهد؟ گفت: «به نظرم در حال حاضر مهم‌ترین مورد معیشت اهالی سینماست. ایجاد فرصت شغلی برای سینماگران که به دنبال آن معیشت بهتری داشته باشند. مدیریت این مورد قطعا کار ساده‌ای نیست که یقین دارم مرضیه برومند در انجام آن موفق خواهد بود. یکی از مهم‌ترین مواردی که از نظر من در مدیریت این نهاد صنفی لازم است، تفاوت قائل‌نشدن بین تمامی اعضای خانه سینماست. این رویکردی است که مدیرعامل خانه سینما باید در نظر بگیرد و دیگری تفاهمی است که باید با هیئت‌مدیره داشته باشد و فکر می‌کنم هردو مورد در خط و مشی مرضیه برومند هست». او ادامه داد: «خوشحالم که یک خانم مدیرعامل خانه سینما شد. مدیریت خانم‌ها در کارهای صنفی سال‌هاست که ثابت شده و نتایج موفقیت‌آمیزی داشته است. زنده‌یاد فرشته طائرپور و خدماتی که او به سینما کرد، مثال بارز این موضوع است. به یقین که سینما بعد از رفتن او یتیم شد. درباره حضور مرضیه برومند هم فکر می‌کنم باید منتظر اتفاقات خوبی در خانه سینما باشیم، چرا‌که او کارگردان هم هست و لطافت هنری را هم دارد».

وظیفه و مأموریت نهاد صنفی رصد و پایش مناسبات شغلی است

محمدمهدی عسگرپور نیز چند ماه پیش و قبل از برگزاری هیئت‌مدیره خانه سینما درباره مواضع وزارت ارشاد در برخورد با هنرمندان و وظایف یک نهاد صنفی به «شرق» گفت: «ما سینماگران باید این سؤال را از خودمان بپرسیم که درحال‌حاضر با چه چیزی مواجهیم؟ با چگونه جریان صنفی‌ای روبه‌رو هستیم که گاهی درمورد بعضی از مسائل سینما ممکن است اظهارنظر کند و در برخی موارد کلیدی سکوت پیشه می‌کند. وظیفه و مأموریت نهاد صنفی رصد و پایش مناسبات شغلی است و در برابر هرگونه وضعیتی باید موضع‌گیری داشته باشد تا بتواند از حقوق حقه اعضایش دفاع کند، پس از این مرحله داشتن نقشه و برنامه برای بهبود مناسبات شغلی سینماست و باید بکوشد با رایزنی با نهادهای متکثر حاکمیت و اقناع افکار عمومی در تنظیم قانون و ضوابط سینما مؤثر و فعال شود تا از این مسیر به پیشرفت سینما و تعالی سینماگران کمک کند. مباحثی مثل بیمه تکمیلی سینماگران که از مسائل جاری امروز است پیش‌ترها در نتیجه کوشش مداوم همکاران صنف، عملیاتی شده است. نهاد صنفی برای تحقق مأموریت و اهدافش جز رصد مناسبات شغلی، رایزنی مداوم با حاکمیت و آگاهی‌بخشی افکار عمومی ابزار دیگری ندارد. نباید به اینجایی برسیم که همه‌چیز چون خانه‌ای روی آب باشد به‌گونه‌ای که به هر موضوعی چه در سطح داخلی و چه بین‌المللی می‌رسیم، بر اثر بی‌کفایتی و نبود دانش و تجربه کافی به یک بحران تبدیل شود.

پرسش من این است که اساسا نهاد صنفی چه کاری انجام می‌دهد؟ آیا باید صرفا نقش تسهیل‌کننده اجرای اوامر وزارت ارشاد را داشته باشد؟ گاهی اوقات این موقعیت خطا را با سکوت یا با بی‌عملی یا حتی با انفعال تسهیل می‌کنیم. اگر قرار است این نقش را داشته باشیم، بی‌شک باید منتظر این هم باشیم که ضلع سوم که خود هنرمندان هستند، برای دفاع از کیانشان وارد ماجرا شوند. این فرمولی نیست که من آن را کشف کرده باشم. سیر طبیعی امر است که اگر ضلع اول کار خودش را درست انجام ندهد و ضلع دوم دچار انفعال باشد، ضلع سوم کارش را خودش انجام می‌دهد، حالا هرکسی به طریق خودش؛ یعنی یکی با نوشتن نامه، دیگری با رفتن یا نرفتن به جشنواره داخلی یا خارجی. مسئله من امروز نه ضلع اول یعنی نهاد حاکمیتی است و نه ضلع آخر که هنرمندان هستند؛ چرا‌که به اعتقاد من هنرمندان در این میانه، راه خودشان را ناگزیر و به طور طبیعی پیدا می‌کنند؛ بنابراین ما الان با این موقعیت مواجه هستیم که هر نوع رفتاری در حوزه سینما را می‌توانیم طبیعی بدانیم. مثلا وزارت ارشاد تصمیم می‌گیرد به طور غیرقانونی فعالیت برخی از سینماگران را ممنوع کند، اگر نهاد صنفی از کنار این ماجرا عافیت‌طلبانه عبور کند، می‌توانیم بگوییم این هم طبیعی شده است و اگر فیلم‌ساز یا هر‌کدام از همکاران ما در برخورد با این موضوعات متقابلا اظهار نظر یا عملی انجام بدهند، هم طبیعی است و این یک زیست‌بوم جدید است که حتما تبعات خودش را خواهد داشت!».

مشکلات خانه سینما در درجه اول متوجه ساختار آن است

ابوالحسن داودی، تهیه‌کننده، فیلم‌نامه‌نویس و کارگردان سینمای ایران، پیش‌ از ‌این در گفت‌وگو با «شرق» نقص تاریخی در اساسنامه خانه سینما را از دلایل اصلی فراز‌و‌نشیب این نهاد صنفی برشمرد. او در‌این‌باره گفت: «مشکلات خانه سینما در درجه اول متوجه ساختار آن است و مهم‌ترین بخش این ساختار اساسنامه است که به نسبت شرایط و تعاریف روز اصناف، کهنه و شدیدا ناقص است و باید خیلی سال‌های قبل در آن بازنگری صورت می‌گرفت که البته در دوره‌هایی این اراده هم بود. به‌ هر‌ حال تا امروز اتفاقات مختلف اجتماعی و سیاسی و صنفی‌ و همچنین اهمال بعضی از هیئت‌مدیره‌ها، مانع از این بازنگری شد. نباید فراموش کنیم که بنیاد همه اصناف در جهان بر مبنای یک ساختار هرمی از پایین به بالا شکل گرفته است. در این ساختار عده‌ای براساس نیاز و منافع مشترک، می‌توانند تشکیلاتی را به وجود آورند و براساس‌این آن مجموعه هیئت‌مدیره‌ای پیدا می‌کند. خانه سینما برخلاف همه قواعد صنفی در همه دنیا از بالا به پایین شکل گرفت. به بیان دیگر خانه سینما از همان ابتدا نه بر‌اساس نیاز سندیکایی‌، بلکه «به‌فرموده» شکل گرفت. اگرچه در این موضوع ظاهرا حسن نیتی هم وجود داشت. افرادی که به‌عنوان هیئت‌ امنا خانه سینما را تشکیل دادند، دولتمردان به آخر کار رسیده در مدیریت دولتی بودند، به این معنی که بخشی از قدرت خودشان را در عرصه سیاست از دست داده بودند؛ بنابراین سعی کردند بخشی از آن را در ساختار صنفی نگه دارند. در ادامه صنف هم باید قدرت می‌گرفت که این اتفاق کم‌و‌بیش افتاد؛ اما به دلیل این اشکال ساختاری یعنی وارونه‌بودن ساختار صنفی از همان ابتدا، مشکلات یکی پس از دیگری ظاهر شدند».‌ داودی گفت: «اساسنامه خانه سینما که مهم‌ترین وجه تشکیل‌دهنده این ساختار است، قطعا نیاز به بازنگری دارد. از همان دوره‌هایی که خود من در هیئت‌مدیره خانه سینما حضور داشتم، گروه‌های زیادی به تناوب روی اساسنامه کار کردند. آخرین گروه کارشناسی چیزی نزدیک به 700 ساعت کاری، در عرض یک سال روی یک اساسنامه جدید کار کرده بودند و هیئت‌مدیره قبلی به دلیل همان تشتت و اختلاف نظر برخلاف قانون و همه قواعد صنفی و حتی کاملا خلاف مفاد اساسنامه قبلی، مانع از رسیدن اساسنامه به مجمع عمومی و تصویب شدند. در‌صورتی‌که اگر اساسنامه در یک سال گذشته مصوب می‌شد، شاید جلوی بسیاری از اشکالات و مسائل و درگیری‌هایی که در این چند هفته اتفاق افتاد، می‌گرفت».

‌داودی در پاسخ به این پرسش که تا چه اندازه گلایه‌های هنرمندان در سال‌های اخیر از خانه سینما و عملکردش به‌حق است؟ گفت: «اگر بخواهیم واقع‌بینانه به این موضوع نگاه کنیم، به همان توضیحی برمی‌گردد که همان اول نسبت به ساختار اولیه خانه سینما اشاره کردم. دقیقا همان گنگ و الکن و ساکت‌‌بودن اساسنامه نسبت به خیلی از مسائل جدید، متأسفانه در تمام این سال‌ها خانه سینما را تبدیل به شتر‌گاو‌پلنگی کرد که هر فردی تصویر خودش را در آینه آن می‌بیند؛ یعنی خانه سینما از نظر مجموعه مطالبه‌گرانش، بیشتر شبیه داستان فیل در تاریکی مثنوی مولوی است. هر فردی هر تصویری را که خودش نیاز دارد، از آن مطالبه می‌کند. یکی آن را به‌عنوان سازمان حمایت‌کننده سیاسی می‌بیند و دیگری به‌عنوان سازمان حمایت‌کننده از اعضا و رسیدگی به معیشت هنرمندان؛ در‌حالی‌که خانه سینما، قطعا نهاد سیاسی نیست و جایی نیست که تفکرهای مختلف سیاسی در اداره آن دخالت مستقیم داشته باشند؛ چیزی که اتفاقا در همین هیئت‌مدیره جاری می‌بینیم. اختلافاتی که در هیئت‌مدیره وجود داشت، بیشتر اختلافاتی از منظر سیاسی بود. وجود دو نگاه متفاوت که یکی نگاه سیاسی یا حاکمیتی بود و طرف دیگر، نگاه مستقل و حق‌خواه داشت‌ که این دو نگاه دائما با هم در‌ حال تعارض بودند؛ درحالی‌که خانه سینما یک نهاد صنفی است و باید کاملا خارج از جریان‌های شدید و غلیظ سیاسی تعریف شود؛ بنابراین ضروری‌ترین و اولین وظیفه هیئت‌مدیره جدید بازنگری در اساسنامه است که البته بخش بسیار مهمی از آن انجام شده».

در چند ماه گذشته اعضای هیئت‌مدیره خانه سینما سعی کرده‌اند در کنار اعضای خود باشند؛ اما به نظر می‌رسد امروز مشکلات معیشتی هنرمندان ازجمله مواردی است که به یکی از چالش‌های اصلی این نهاد صنفی تبدیل شده است و باید دید رویکرد خانه سینما در ماه‌های آینده درباره دغدغه‌های اهالی  سینما چیست؟