ارز دولتی در محاق؟

شرق: اختلال در تخصیص ارز واردات ادامه دارد. ابتدای بهمن‌ماه سال گذشته بود که محمدرضا فرزین، رئیس بانک مرکزی، در گفت‌وگویی تلویزیونی اعلام کرد که ذخایر ارزی در خارج از کشور در دسترس است و هیچ محدودیت و مشکلی از بابت تأمین ارز وجود ندارد. او حتی بدون آنکه به دوره زمانی خاصی اشاره کند، آمار هم داد و گفت: «۳.۳ میلیارد دلار ارز با نرخ ۲۸‌هزار‌و ۵۰۰ تومان تخصیص داده شده است».

فرزین این‌ موضوع را درحالی مطرح کرد که از ابتدای همان زمستان قصه پرغصه عدم تخصیص ارز برای تأمین کالاهای اساسی و مهم کشور نقل محافل واردکنندگان بود. در همان زمان محمدعلی ضیغمی، عضو هیئت‌مدیره اتحادیه واردکنندگان نهاده دام و طیور، اعلام کرد که بیش از دو ماه است ارزی برای واردات نهاده‌های دامی تخصیص داده نشده است و کشتی‌هایی حامل خوراک دام در اسکله بندر امام خمینی معطل مانده‌اند.

فرشید فرزانگان، عضو انجمن واردکنندگان سموم و کودهای کشاورزی هم به «شرق» توضیح داد که اختلال طولانی در عدم تخصیص ارز واردات نهاده‌های کشاورزی می‌تواند کشت بهاره را به تعویق بیندازد و این مسئله برای امنیت غذایی کشور تهدید است. در همین زمینه رویترز هم در گزارشی با استناد به داده‌های شرکت ریفینیتیو (Refinitiv) گزارش کرد که مشکلات مربوط به پرداخت ارز باعث شده است که شمار زیادی از کشتی‌های حامل کالاهای اساسی در آب‌های نزدیک ایران سرگردان بمانند.

براساس این گزارش حداقل 40 کشتی باری بزرگ، حامل غلات و شکر، در آب‌های خارج از دو بندر اصلی ایران، بندر امام خمینی و بندرعباس، منتظر تخلیه بار گزارش شدند. با این حال مقامات دولتی و بانک مرکزی ایران همچنان بر سر ادعای خود مبنی بر پروپیمان‌بودن ذخایر ارزی ماندند. حالا که حدود یک ماه از سال جدید می‌گذرد تجار کالاهای اساسی می‌گویند که همچنان واردات اقلام ضروری با مشکل مواجه است.

کشت بهاره معطل نهاده‌های کشاورزی

«مجموع شرکت‌های واردکننده کود کشاورزی و مواد شیمیایی مربوط به ساخت و تولید کود سه ماه پیش درخواست تأمین ارز برای واردات مواد اولیه کود کشاورزی با گروه کالایی 21 را انجام دادند. پس از انتظار و گذشت زمان لازم، طبق وعده‌ها قرار بود ارز 28 هزار و 500 تومانی به‌جای ارز مبادلاتی به کالاهای اساسی مانند سم، بذر و مواد شیمیایی سازنده کود تعلق بگیرد اما پس از تعطیلات نوروز یک‌باره دیدیم نه‌تنها به این وعده عمل نشده و خبری از تخصیص نیست که بخش‌نامه جدیدی این ردیف کالاها را به گروه 22 تغییر داده است، آن‌هم پس از زیان شدیدی که به واردکنندگان وارد شده و بارهایی که همچنان در گمرک مانده است. این یک فاجعه است و حالا بسیاری از واردکنندگان با مشکل مواجه‌اند، انجمن مربوطه نامه‌های متعددی زده ولی با وجود این همه انتظار و با وجود باری که منتظر مانده، حالا باید دوباره منتظر بمانیم که بتوانیم ارز را از بازار مبادلاتی تهیه کنیم آن هم با تورم سال جدید». این‌ نکاتی است که فرشید فرزانگان، عضو انجمن واردکنندگان سم، برای «شرق» روایت می‌کند.

او ادامه می‌دهد: «اگر قرار بود چنین بخش‌نامه‌ای را بزنید، چرا این همه شرکت‌ها را آزار دادید؟! چرا همین ارز مبادلاتی را همان سه ماه پیش تأیید نکردید؟ چه کسی پاسخ‌گوی هزینه دموراژ سنگین تجار است؟ بابت ثبت سفارشات جدید هرکدام پنج درصد و بابت سپرده تضمین واردات کالا 35 درصد از واردکنندگان می‌گیرند و اکنون اصل پول ما دائم در‌حال کم‌شدن است. اصلا کسری کالای اساسی، بازار سیاه و فقدان موجودی در وقت مصرف به عهده کیست؟ چه کسی پاسخ‌گو است؟».

البته فرزانگان در ادامه توضیح می‌دهد که با وجود بخش‌نامه صادرشده، هنوز در فهرست کالاهای گروه 21 که به‌تازگی منتشر شده، کود شیمیایی به چشم می‌خورد و حالا دیگر رسما شرکت‌های واردکننده گیج شده‌اند.

تخصیص قطره‌چکانی ارز به تجار دارو

واردکنندگان سموم کشاورزی تنها گروهی نیستند که از سال قبل تاکنون هنوز ارز مورد‌نیازشان تخصیص پیدا نکرده است. گفته‌های مسیح کشاورز، دبیر انجمن واردات برنج، گواه این ادعاست. «برنج همچنان عضو کالاهایی است که مشمول ارز نیمایی می‌شود اما متأسفانه از سه ماه مانده به پایان سال، ثبت سفارش‌ها را بستند و فقط برنج‌هایی که وارد کشور شده بود و حتی 90 درصدشان هم توزیع شده بود را لیستی کردند تا به بانک مرکزی بدهند برای تأمین آن هم به‌صورت اعتباری. بانک مرکزی هم سیاستش را تغییر داده بود و مستقیم ثبت سفارش را از واردکننده نمی‌پذیرفت، یعنی حتما باید اولویت‌بندی دریافت ارز ابلاغ می‌شد و این روال همچنان هم ادامه دارد. در‌واقع روند اداری کار تخصیص ارز را شدیدا مشکل کرده است. ما شرکت‌هایی داریم که بالای صدها میلیون دلار طلبکار هستند از دولت و ارزی به آنها تعلق نگرفته است و همچنان در صف دریافت ارز نیمایی به‌صورت قطره‌چکانی هستند».

به گفته کشاورز، انجمن تولید و تأمین برنج به دنبال تعیین تکلیف این موضوع است، چون اگر این روند ادامه پیدا کند، بازار با مشکل مواجه می‌شود؛ چراکه بسیاری از شرکت‌ها نمی‌توانند به‌صورت اعتباری واردات انجام بدهند و منتظر بمانند تا قطره‌چکانی ارز بگیرند. همچنین با این روال اعتبار جهانی واردکنندگان ایرانی مخدوش شده است و دیگر به‌صورت اعتباری به آنان برنج نخواهند داد. از نگاه او این یعنی اگر دولت متوجه این موضوع نشود، بازار برنج خارجی دچار تهدید جدی کمبود و گرانی خواهد بود.

دامداران و مرغداران گرفتار کمبود خوراک دام

در این میان واردکنندگان خوراک دام و طیور هم می‌گویند همچنان گرفتار مشکلات ارزی هستند و از سال گذشته تاکنون موفق به دریافت ارز نشده‌اند. البته به گفته برخی واردکنندگان رئیس‌کل بانک مرکزی به آنان قول داده که ارز مورد نیازشان تا پایان هفته جاری تخصیص پیدا کند. با‌این‌حال واردکنندگان معتقدند این دست وعده‌ها را از رؤسای بانک مرکزی زیاد شنیده‌اند و دیگر برایشان قابل اعتماد نیست.

برومند چهارآیین، رئیس هیئت‌مدیره شرکت تعاونی مادر تخصصی توسعه صنعت طیور کشورنیز در این باره به «شرق» می‌گوید: این یک سیکل معیوب است و ارز نهاده‌ها همواره با تأخیری خسران‌آفرین تأمین می‌شود، در کنار آن، بحث تحریم نیز نقل و انتقالات ارز را برایمان بسیار مشکل کرده، چراکه لازم است این ارز را به روبل یا یوآن تبدیل کنیم و از این طریق معمولا از هشت تا 18 درصد هزینه اضافی به ما تحمیل می‌شود. درد ما درد امروز و دیروز نیست و بعد از تحریم واردکنندگان همواره با این مشکل مواجه بوده‌اند و هر ارزی که امروز پرداخت و تأمین می‌شود، مربوط به سه ماه پیش است و هر‌آنچه ظرف این سه ماه وارد شده، مجددا وارد همان سیکل معیوب می‌شود.

او ضمن تأکید بر نقش تحریم و عدم عضویت ایران در FATF در بحران به‌وجود‌آمده، سیاست‌های بانک‌ مرکزی را بی‌تقصیر می‌داند، چراکه مشکل ریشه‌ای‌تر از آن است که یک ارگان مانند بانک مرکزی مقصر نشان داده شود.

او خاطرنشان می‌کند که چهار محصولی که اکنون با ارز 28هزار و 500 تومانی وارد کشور می‌شود، عبارت‌اند از جو، ذرت، دانه سویا و کنجاله سویا و می‌افزاید: پیش‌بینی من این است که امسال از نظر واردات این نهاده‌ها حتما سال سخت‌تری پیش‌رو داریم و واردات با مشکلات بیشتری همراه خواهد بود و تولید گرفتار چالش‌های پیچیده‌تری خواهد شد.

چهارآیین همچنین پیش‌بینی می‌کند که به علت افزایش گرفتاری‌های واردات نهاده‌ها، احتمالا با کمبود جدی آنها مواجه خواهیم شد و هم‌زمان به علت افزایش تلاش دولت برای کنترل دستوری بازار کالاهای اساسی از جمله مرغ و گوشت، بسیاری از تولیدکنندگانمان مجبور به توقف تولید خواهند شد.

روزهای سخت در انتظار بازار دارو

ماجرا حتی برای واردکنندگان دارو هم استثنا نیست و محمود نجفی‌عرب، عضو هیئت‌مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران، ضمن گلایه از روند نامنظم تخصیص ارز به دارو به «شرق» می‌گوید که بازار دارو از نیمه دوم سال جاری با مشکلات بیشتری مواجه می‌شود.

او توضیح می‌دهد: درباره دارو نیز ما هم گرفتاری‌هایی مشابه سایر کالاهای اساسی داشتیم، اما فعلا مشکل ارز دارو به جدیت بخش‌های دیگر نیست، البته نه اینکه تمام شده باشد، ماجرای ارز ما نیز همچنان بالا و پایین دارد. سازمان غذا و دارو حدود 5.2 میلیارد دلار تقاضای ارز برای تأمین دارو تجهیزات پزشکی داشت، اما روند تخصیص ارز اصلا روتین و مرتب نیست و مداوم قطع و وصل می‌شود. بدون جریان مداوم نمی‌توان برای کارها برنامه‌ریزی کرد.

به گفته او اکنون عمده مشکل ما در بحث دارو تأمین ریال آن است. «طبق آخرین جلسه با وزیر چیزی حدود 15 همت بدهی وجود دارد که 10 همت آن متعلق به خود وزارت بهداشت است و مابقی متعلق به بیمه‌ها. چنین بدهی‌ بزرگی جریان تولید در صنعت و تأمین دارو را بسیار دشوار کرده است. ضمن اینکه با توجه به شرایط تورمی کشور، قیمت تمام‌شده دارو هم افزایش یافته و نیاز به اصلاح دارد، اگر این اصلاح اتفاق نیفتد مشکلات صنعت دارو مضاعف خواهد شد». نجفی‌عرب باور دارد که بودجه 69 هزار میلیارد تومانی برای دارو و تجهیزات پزشکی اصلا کافی نیست و برآوردها از نیاز واقعی صنعت حدود دو برابر یعنی 120 هزار میلیارد تومان است. این یعنی 69 هزار میلیارد تومان کفاف جلوگیری پرداخت از جیب بیماران را نمی‌دهد. پس حتی اگر چهار، پنج ماه ابتدایی سال را هم با آرامش در بازار دارو طی کنیم، در نیمه دوم کسری منابع قطعا آسیب خود را خواهد زد.