انتخابات ترکیه و سرنوشت اردوغان

محمود فاضلی-دیپلمات پیشین و تحلیلگر امور بین‌الملل: در آستانه انتخابات ترکیه 14 ماه می‌ (24 اردیبهشت) گمانه‌زنی‌ها برای پیروزی یا شکست اردوغان آغاز شده است. بی‌شک انتخابات آتی مهم‌ترین انتخابات دهه‌های اخیر ترکیه خواهد بود. انتظار می‌رود 60.7 میلیون در داخل و 42.3میلیون رأی‌دهنده خارج‌نشین به پای صندوق‌های رأی بروند. رسانه‌های بین‌المللی دیدگاه متفاوتی را از میزان محبوبیت او به‌ویژه در شهرهای زلزله‌زده ارائه می‌دهند. اردوغان به خاطر مسائل اقتصادی، با بزرگ‌ترین رجزخوانی مواجه است. او در دوره حاکمیت 20‌ساله خود میلیون‌ها ترک را به سطح قشر متوسط سوق داد. اکنون فاجعه زلزله هم بر مسائل اقتصادی موجود افزوده شده است. اردوغان در انتخابات قبلی در شهر «کایسری» که از قلعه‌های او محسوب می‌شود، 70 درصد رأی آورده بود. در انتخابات آتی، اقتصاد نقش تعیین‌کننده خواهد داشت. اردوغان سال‌هاست در شرق و جنوب شرقی کشور که اکثرا اصولگرا هستند، مصونیت سیاسی کسب کرده است. در انتخابات پیشین، اردوغان و حزب او دو‌سوم از آرای منطقه را به‌ دست آورده بودند. در این منطقه که هنوز هم اپوزیسیون و قشر مردد در اقلیت است، اردوغان امتیاز بزرگی دارد و با وجود اینکه با دشوارترین رقابت انتخاباتی مواجه است؛ اما طبق نظرسنجی‌ها، شانس شکست اردوغان کم است. اردوغان در سال‌های گذشته با سیاست خارجی خود بیش‌ازپیش جلب توجه می‌کند. در‌حال‌حاضر به‌ دلیل وجود موضوعات مهم، سیاست خارجی در کمپین‌های انتخاباتی در اولویت دوم قرار گرفته است. هرچند روابط بین‌المللی برای یک رأی‌دهنده معمولی ترک، سرفصل فرعی است؛ ولی انتخابات ترکیه برای قدرت‌های خارجی، بسیار مهم است. مسکو نتایج انتخابات ترکیه را به‌ دقت پیگیری می‌کند و امیدوار است اردوغان در انتخابات برنده شود. اگرچه دو طرف در سوریه، لیبی و قره‌باغ در مقابل یکدیگر قرار دارند؛ ولی روابط خود را به‌سرعت تعمیق می‌کنند. چاووش اوغلو، وزیر خارجه، درباره انتخابات معتقد است: «نتایج انتخابات خیلی روشن است. رئیس‌جمهوری ما در دور اول مجددا انتخاب خواهد شد. او در دور اول با حداقل 52 درصد برنده خواهد شد. آرای حزب عدالت و توسعه هم 41، 42 درصد را پشت سر خواهد گذاشت؛ ولی نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که حمایت از حزب ما هر روز رو به افزایش است. تعداد نمایندگان ما در مجلس بیشتر از 300 نفر خواهد بود». اردوغان چندی است که تاکتیک «اقتصاد انتخاباتی» را آغاز کرده و با وعده‌هایی نظیر پرداخت وام با بهره پایین، حل مسئله کسانی که به خاطر مشکل سن نمی‌توانستند بازنشسته شوند، افزایش حقوق بازنشستگان، عفو مالیات‌های پرداخت‌نشده، جریمه‌ها و سایر بدهی‌ها به دولت، حمایت بخشی از مردم را جلب کرده است. در بخش سیاست خارجی، اردوغان نقش میانجی را در جنگ روسیه-اوکراین عهده‌دار شده است. در‌صورتی‌که او در انتخابات برنده شود، سیاست‌های ترکیه درباره عضویت سوئد در ناتو، روابط با یونان و مسئله سوریه تغییر نخواهد کرد؛ به‌همین‌خاطر کشورهای غربی در این موضوعات، اپوزیسیون را به جای اردوغان ترجیح می‌دهند. در یک ماه اخیر تغییر درخورتوجهی در ارزیابی نتایج انتخابات از سوی نمایندگی‌های دیپلماتیک خارجی مقیم ترکیه مشاهده می‌شود. تا چندی پیش کشورها و مؤسسات بین‌المللی در ارزیابی‌های خود هیچ شکی درباره پیروزی مطلق اردوغان در انتخابات با بهره‌جستن از امکانات دولت نداشتند. بعضی از آنها با وجود اینکه به مؤسسات پیمایش افکار عمومی ترک وابسته بودند و بخش زیادی از این مؤسسات هم آرای کلیچداراوغلو را بیشتر نشان می‌دادند؛ ولی باز هم نگرش خود را حفظ می‌کردند. در روزهای اخیر استدلال‌هایی نظیر «اردوغان در انتخاباتی که شکست بخورد، شرکت نمی‌کند» و «حتی اگر اردوغان شکست بخورد، باز هم به هر روش متوسل شده و حاکمیت را واگذار نمی‌کند» مطرح شده است. کم‌کم بعضی از نمایندگی‌های خارجی زمزمه‌های «احتمال شکست اردوغان وجود دارد» را مطرح می‌کنند. به نظر مخالفان اردوغان، سیاست‌های اقتصادی و زمین‌لرزه مهیب، اعتماد به دولت اردوغان را به‌شدت تضعیف کرده و رأی‌دهندگان اعتبار حزب عدالت و توسعه را زیر سؤال برده‌اند. نظرسنجی‌ها حکایت از شکست اردوغان بر رقیب خود در انتخابات پیش‌رو دارد. آمریکا و اروپا از مخالفان حمایت می‌کنند. اردوغان درباره به‌حرکت‌درآوردن احساسات مردم علیه غرب موفق و مؤثر است. با وجود همه شواهد و تلاش جبهه مخالفان، احتمال انتخاب مجدد اردوغان وجود دارد. شواهد نشان می‌دهد رأی‌دهندگان ترک مقیم خارج از کشور، می‌توانند نقش مهمی در سرنوشت انتخابات آینده ایفا کنند. حزب عدالت و توسعه توجه خاصی به آرای خارج‌نشینان نشان می‌دهد. آرای رأی‌دهندگان برون‌مرزی در انتخابات ریاست‌جمهوری حدود 3/5 درصد کل آرا را تشکیل خواهد داد. رقابت در آرای خارج‌نشینان، بین دو رقیب اردوغان و کلیچدار اوغلو خواهد بود. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد آرای ترک‌های مقیم اروپا به‌ویژه آلمان برای هر دو رقیب که نمی‌خواهند انتخابات به دور دوم کشیده شود، تعیین‌کننده خواهد بود. در انتخابات 2018 بیشتر رأی‌دهندگان خارج‌نشین به اردوغان رأی داده بودند. برای پیروزی در دور اول انتخابات ریاست‌جمهوری، نامزدها باید 50 درصد به‌علاوه یک رأی را  کسب کنند.