طبقه‌بندی جهانی آزادی رسانه‌ها

انتشار گزارش جدید «گزارشگران بدون مرز» نشان می‌دهد نگرانی از افسارگسیختگی و ویرانگری‌های اخبار غلط که تهدیدی برای آزادی رسانه‌ها در جهان محسوب می‌شود، همچنان وجود دارد. بهترین جایگاه‌ها در این طبقه‌بندی به نروژ و بدترین جایگاه به کره شمالی رسیده است. به‌طورکلی شرایط روزنامه‌نگاری در هفت کشور از 10 کشور جهان در وضعیت بسیار بدی قرار دارد.

داده‌های غلط از سوی رسانه‌ها

تبلیغات سیاسی، دستکاری‌های اقتصادی، محتواهای غلط تولیدشده توسط هوش مصنوعی و به‌طورکلی داده‌های غلط، تهدیدی بزرگ برای آزادی رسانه‌ها محسوب می‌شوند. در گزارش سال 2023 بخش مربوط به «داده‌های غلط» جایگاه ویژه‌ای دارند و در دو‌سوم از 180 کشور مورد مطالعه، متخصصان حاضر در تدوین این گزارش اعلام کرده‌اند که «دخالت‌های بازیگران سیاسی در کمپین‌های اطلاع‌رسانی غلط در سطح گسترده یا به‌صورت پروپاگاندا مشهود بوده است». روسیه، هند، چین و مالی در این زمینه‌ها شاخص بوده‌اند. این طبقه‌بندی به‌طور گسترده درباره تأثیرات مشهود صنایع شبیه‌ساز در محیط‌های مجازی، روشنگری می‌کند. این صنعت است که اجازه می‌دهد داده‌های غلط تولید، توزیع و به‌طور گسترده منتشر شوند. پدیده تولید محتواهای غلط از سوی هوش مصنوعی موضوعی است که پدیده‌ای غالب در صحنه اطلاع‌رسانی است. در فوریه 2023 تحقیقاتی گسترده از سوی انجمن روزنامه‌نگاران فعال در زمینه «تحقیقات مرتبط با حوزه‌های ممنوعه» انجام و درباره فعالیت‌های یک شرکت اسرائیلی به نام «Team Jorge» که متخصص مسائل اطلاع‌رسانی غلط (فیک‌نیوزها) است، افشاگری شده بود.

گزارش تهیه‌شده از سوی گزارشگران بدون مرز، براساس یک گزارش کمی از میزان برخوردهای خشن با روزنامه‌نگاران از یک سو و یک مطالعه کیفی از سوی دیگر تهیه شده است. گزارش سازمان گزارشگران بدون مرز براساس پاسخ‌هایی که صدها کارشناس آزادی رسانه‌ای (روزنامه‌نگاران، دانشگاهیان و مدافعان حقوق‌بشر) به صدها مورد سؤال مطرح‌شده از آنان، جمع‌آوری و نهایی شده است.

جایگاه رسانه‌ها در اروپا

(فرانسه، آلمان، یونان، هلند و قبرس)

جایگاه فرانسه در طبقه‌بندی‌های جهانی این سازمان در جهان دو درجه بهبود یافته و به رده 24 رسیده است. آلمان نیز به‌دلیل افزایش رکورد خشونت‌ها و دستگیری‌های روزنامه‌نگاران با یک افت پنج درجه‌ای روبه‌رو شده است. برای دومین سال پیاپی یونان به‌عنوان آخرین کشور در بین کشورهای اروپایی طبقه‌بندی شد. (جایگاه 107 از بین 180 کشور دنیا) بخشی از این جایگاه بد یونان به‌دلیل به‌کارگیری یک برنامه رایانه‌ای بدافزار به نام «Predator» (شکارچی) از سوی سرویس‌های اطلاعاتی است. در یونان پیگرد قضائی روزنامه‌نگاران امری است که از نظر سیاسی بسیار قطب‌بندی شده است. ضمن اینکه مرگ یک روزنامه‌نگار در یونان به نام «یورگوس کارای‌واس» از سال 2021 تاکنون هنوز حل نشده است. روز 28 آوریل 2023، پلیس این کشور اقدام به بازداشت «افراد مشکوک متهم به قتل این روزنامه‌نگار» کرد. گزارشگران بدون مرز از مقامات یونانی خواسته‌اند همه عوامل قتل این روزنامه‌نگار یونانی و آمران آن را دستگیر کنند، زیرا این جدیت در دستگیری می‌تواند بر بهبود وضع یونان در طبقه‌بندی‌های جهانی تأثیر داشته باشد. هلند در شاخص آزادی مطبوعات سازمان خبرنگاران بدون مرز 22 پله صعود کرد. این امر هلند را پس از سقوط ۲۲ مقامی در سال گذشته به دلیل تجاوز به روزنامه‌نگاران و قتل خبرنگار جنایی پیتر دفریس، در جایگاه ششم قرار می‌دهد. هلند اکنون در زمینه امنیت، امتیاز بهتری کسب کرده است. به گفته این سازمان، این تا حدی به‌دلیل پیگرد قانونی مظنونان پرونده De Vries، کاهش خشونت علیه روزنامه‌نگاران در سال 2022 و کمک‌هایی است که روزنامه‌نگاران از طریق طرحی ابتکاری برای صیانت از آنها دریافت می‌کنند. نروژ در سال 2023 برای هفتمین سال متوالی در صدر جدول قرار می‌گیرد و این بار ایرلند، دانمارک، سوئد، فنلاند و هلند در رده دوم تا ششم قرار دارند. رتبه قبرس در آزادی مطبوعات جهان امسال 10 پله افزایش یافته است و از بین 180 کشور جهان در رتبه 55 قرار گرفته است. با‌این‌حال، ارقام منتشر ده نگرانی‌های فزاینده از خودسانسوری را نشان می‌دهد که با تمرکز رسانه‌ای رو‌به‌رشد مرتبط است. شاخص آزادی مطبوعات جهان نشان می‌دهد در‌حالی‌که آزادی مطبوعات را قانون اساسی قبرس تضمین کرده است، «دولت، کلیسای ارتدکس و منافع اقتصادی تأثیر قابل‌توجهی بر رسانه‌ها دارند». این شاخص همچنین درباره دخالت مستقیم در کار تحریریه و تمرکز رو به رشد رسانه‌ها و همچنین «فقدان شفافیت در مالکیت رسانه‌های چاپی و دیجیتال» هشدار می‌دهد». از روزنامه‌نگاران قبرس انتظار می‌رود به روایت دولتی «وفادار» باشند و هر کارمند رسانه‌ای که این خط را زیر سؤال می‌برد اغلب به عنوان «خائن» شناخته می‌شود.

ترکیه

فدراسیون بین‌المللی روزنامه‌نگاران (IFJ) به همراه سازمان‌های حقوق‌بشری و آزادی رسانه‌ها و آزادی بیان از مقامات ترکیه می‌خواهند آزار و اذیت و ارعاب سیستماتیک روزنامه‌نگاران، کارکنان رسانه‌ها، وکلای مدافع و مقامات احزاب سیاسی کُرد را متوقف کنند و به آنها اجازه دسترسی به وکیل را بدهند. در ۲۵ آوریل، در حملاتی سازمان‌یافته در ترکیه براساس اتهامات نامشخص، ۱۲۸ نفر از جمله روزنامه‌نگاران، وکلا، مدافعان حقوق، فعالان سیاسی و هنرمندان در 20 استان هدف قرار گرفتند. در میان افرادی که بازداشت شدند، چند روزنامه‌نگار و یک وکیل‌مدافع روزنامه‌نگاران وجود دارد. در جریان این عملیات، تجهیزات فنی، رایانه، کتاب و اسناد متعلق به خبرنگاران توسط پلیس ضبط شد. این بازداشت‌ها پیش از انتخابات پارلمانی و ریاست‌جمهوری ترکیه در ۱۴ می‌۲۰۲۳ نشان‌دهنده گام دیگری در آزار و اذیت و ارعاب سیستماتیک رسانه‌ها و مخالفان سیاسی کرد در این کشور بود. اخراج گسترده اصحاب رسانه از مؤسسات خبری ترکیه بعد از رویدادهای پارک «گزی»، اعمال سانسور و خودسانسوری در رسانه‌ها و عدم شفاف‌بودن مالکیت‌ها در مؤسسات رسانه‌ای از مهم‌ترین معیارهای کاهش جایگاه ترکیه از رده کشورهای دارای آزادی رسانه‌ای محدود به رده کشورهای فاقد آزادی رسانه‌ای، اعلام شده است. در 15 سال اخیر ترکیه همواره در ردیف کشورهای دارای آزادی رسانه‌ای محدود قرار گرفته است. از زمان آغاز جنبش اعتراضی بر ضد دولت ترکیه تاکنون تعدادی خبرنگار از کار اخراج یا مجبور به استعفا شده‌اند. هر خبرنگاری که از عملکرد دولت انتقاد کند بلافاصله از کار برکنار خواهد شد. مخالفان دولت معتقدند آنکارا سیاست تسویه‌حساب و رویکرد اقتدارگرایی با روزنامه‌نگاران منتقد دولت را در پیش گرفته است.

بدترین‌ها

در طبقه‌بندی جدید پرو با 33 درجه کاهش به جایگاه 110، سنگال با 31 درجه کاهش به 104، هاییتی با 29 درجه کاهش به 99 و تونس با 27 درجه کاهش به جایگاه 121 رسیده است. در بعد منطقه‌ای، مغرب (شمال آفریقا) و خاورمیانه خطرناک‌ترین مناطق برای روزنامه‌نگاران محسوب می‌شوند. کشورهایی مانند افغانستان، روسیه، عراق و ایران بدترین رتبه را دارند. کره شمالی دوباره در قعر جدول قرار دارد.