سفری با حال‌وهوای متفاوت

وزیر امور خارجه ایالات متحده در نخستین روز سفر خود به جده با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، دیدار و درباره حقوق بشر، عادی‌سازی روابط بین ریاض و اسرائیل و درگیری در سودان گفت‌وگو کرد. به گفته دیپلمات‌های آمریکایی «دو طرف مکالمه‌ای باز و صمیمانه» داشتند و بلینکن موضوع حقوق‌ بشر را «به‌طور‌کلی و با توجه به مسائل خاص» با محمد بن سلمان مطرح کرد. در این دیدار درباره نقاط هم‌گرایی و همچنین مسائل مورد اختلاف دو کشور نیز بحث شد. دو طرف درباره ظرفیت عادی‌سازی روابط با اسرائیل گفت‌وگو کردند و بر ادامه‌ گفت‌وگوها در‌این‌باره به توافق رسیدند. گفت‌وگوها میان ایالات متحده و عربستان به‌عنوان دو میانجی در درگیری سودان که تاکنون موفق به ایجاد آتش‌بس میان طرفین متخاصم آتش‌بس نشده‌اند، ادامه یافت. در‌این‌میان آمریکا برای ازسرگرفتن گفت‌وگوها میان نمایندگان دو طرف درگیر، در صورت «جدیت» آنها نسبت به آتش‌بس که به ارسال کمک‌های بشردوستانه کمک می‌کند، آمادگی خود را اعلام کرد. جنگ سودان که از ۱۵ آوریل میان ژنرال‌ها عبدالفتاح برهان، فرمانده ارتش و رئیس حکومت موقت و دیگری محمد حمدان دقلو، معاون پیشین و فرمانده شبه‌نظامیان موسوم به نیروهای پشتیبانی سریع سودان، آغاز شده است، تاکنون بیش از هزارو 800 کشته، بیش از یک‌ونیم میلیون آواره و پناهنده بر جای گذاشته است. متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، اعلام کرد که «بلینکن و بن‌ سلمان بر تعهد خود به ثبات، امنیت و رفاه در سراسر خاورمیانه و فراتر از آن، از‌جمله پایان‌دادن به درگیری در یمن» تأکید کردند. آنتونی بلینکن روز گذشته در روز دوم سفر خود برای شرکت در نشست وزرای خارجه شورای همکاری خلیج فارس به ریاض می‌رود. او به همراه همتای سعودی خود ریاست مشترک این نشست را که از سال ۲۰۱۴ ایجاد شده و ده‌ها کشور را در ائتلافی علیه داعش گرد هم می‌آورد، برعهده دارد. بلینکن دو هفته پس از سفر جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، به عربستان سفر کرده است. واشنگتن می‌کوشد روابط خود را با ریاض بهبود بخشد. این سفر در حالی انجام می‌شود که عربستان سعودی و آمریکا به دنبال برقراری آتش‌بس طولانی‌مدت در سودان‌ هستند و تحولات متعددی در منطقه روی داده است. عربستان افزون بر ازسرگیری روابط با ایران، رابطه با چین را که دولت بایدن آن را بزرگ‌ترین تهدید برای خود می‌داند، تقویت کرده و به‌تازگی نیز میزبان نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهوری ونزوئلا، دیگر کشور مورد خشم ایالات‌ متحده بود. بلینکن در جریان سفر به عربستان در نشست وزرای شورای همکاری خلیج فارس نیز شرکت می‌کند تا درباره افزایش همکاری‌های آمریکا با شرکای خود در منطقه خلیج فارس به‌منظور افزایش امنیت، ثبات و کاهش تنش‌ها و فرصت‌های اقتصادی گفت‌و‌گو کند.

پیچیدگی روابط: روابط بین واشنگتن و ریاض پیچیده است؛ چرا‌که دولت جو بایدن عربستان را به نقض حقوق بشر و تأثیرگذاری بر قیمت نفت متهم کرده است و این سفر سه‌روزه در شرایطی انجام می‌شود که روابط تاریخی بین عربستان سعودی و ایران و سوریه به‌عنوان دو دشمن ایالات متحده، رو به گرمی‌ است. از سوی دیگر فعالان حقوق بشر از وزیر امور خارجه آمریکا خواسته بودند تا مسئله حقوق بشر را با مقامات سعودی در میان بگذارد. یکی از آنها عبدالله القحطانی، پسر محمد القحطانی، یک شهروند آمریکایی است که مدت‌هاست از پدرش که به 10 سال حبس در عربستان محکوم شده‌ است، بی‌خبر است. بلینکن در سخنرانی خود در واشنگتن در لابی طرفدار اسرائیل (کمیته روابط عمومی آمریکا و اسرائیل معروف به آی‌پک) از «منفعت امنیت ملی کشورش در ترویج عادی‌سازی روابط بین اسرائیل و عربستان سعودی» سخن گفته بود. در سال‌های اخیر، امارات متحده عربی، بحرین و مراکش روابط خود را با اسرائیل عادی‌سازی کرده‌اند و از دهه‌ها اجماع عربی که برقراری روابط با اسرائیل را مشروط به حل مسئله فلسطین کرده بودند، فاصله گرفته‌اند.

تغییر اتحادها در منطقه: سفر بلینکن بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های بین‌المللی داشت؛ از‌جمله خبرگزاری فرانسه در گزارشی نوشته وزیر امور خارجه آمریکا در زمانی عازم ریاض شده که اتحادها و ائتلاف‌ها در خاورمیانه به‌سرعت در‌حال تغییرند. این خبرگزاری نقطه اوج این تغییرات را عادی‌سازی روابط ایران و عربستان دو رقیب و قطب منطقه‌ای در خاورمیانه توصیف کرده که با میانجیگری چین به وقوع پیوست. علاوه‌براین پس از نزدیکی ایران و عربستان و دیدارها و گفت‌وگوهای رسمی نمایندگان دو کشور بشار اسد، رهبر سوریه و متحد اصلی تهران و مسکو، ماه گذشته برای اولین بار از زمان آغاز اعتراض‌ها و درگیری‌ها در این کشور بار دیگر به اتحادیه عرب دعوت شد. این اولین سفر بلینکن پس از احیای روابط دیپلماتیک ریاض و تهران است. ورود وزیر خارجه آمریکا به عربستان در اوج اختلاف ایران با غرب بر سر برنامه هسته‌ای این کشور است. آمریکا و متحدانش همچنین ایران را به خاطر سیاست‌های خارجی و توسعه برنامه موشکی و نظامی‌اش مورد انتقاد قرار داده‌اند. در مقابل ایران که اکنون روابط نزدیک‌تری با روسیه و چین دارد، غرب را به انجام‌ندادن تعهداتش متهم می‌کند.