به اسم فقرا به کام بسازوبفروشها
میان ادعاهای سیاست‌مداران و نتیجه سیاست‌گذاری‌هایشان تا واقعیت‌ها فاصله‌ای است که فقط مردم در مسیر زندگی روزمره با تحمل نتایج آن را درک می‌کنند و از همین‌رو اعتماد مردم به وعده‌ها و نتایج طرح‌ها و سیاست‌های اجرائی مسئولان روزبه‌روز کمتر می‌شود. اعتمادی که سیاست‌گذاری‌های غلط و ادعاهای مغایر با واقعیت، آن را بر باد داده و می‌دهد. البته در این میان محاسبه اثرات مالی سیاست‌گذاری‌های انجام‌شده و راستی‌آزمایی ادعاهای مدیران در توجیه سیاست‌ها می‌تواند روزنه امیدی برای پیشگیری از تجویز مکرر سیاست‌های غلط، تحمیل رنج مضاعف به مردم یا رانت‌دهی دو‌چندان به سودجویان باشد.
بهروز شیخ‌رودی، کارشناس مالیه و اقتصاد شهری: میان ادعاهای سیاست‌مداران و نتیجه سیاست‌گذاری‌هایشان تا واقعیت‌ها فاصله‌ای است که فقط مردم در مسیر زندگی روزمره با تحمل نتایج آن را درک می‌کنند و از همین‌رو اعتماد مردم به وعده‌ها و نتایج طرح‌ها و سیاست‌های اجرائی مسئولان روزبه‌روز کمتر می‌شود. اعتمادی که سیاست‌گذاری‌های غلط و ادعاهای مغایر با واقعیت، آن را بر باد داده و می‌دهد. البته در این میان محاسبه اثرات مالی سیاست‌گذاری‌های انجام‌شده و راستی‌آزمایی ادعاهای مدیران در توجیه سیاست‌ها می‌تواند روزنه امیدی برای پیشگیری از تجویز مکرر سیاست‌های غلط، تحمیل رنج مضاعف به مردم یا رانت‌دهی دو‌چندان به سودجویان باشد.
موضوع ساخت‌وساز در تهران و سیاست‌گذاری برای رونق ساخت‌وساز همواره یکی از چالش‌های فراروی مدیریت شهری بوده است؛ چالشی که شورای شهر با سیاست‌گذاری‌های متنوع و پر‌دامنه خود از یک سو و شهرداری با اتخاذ نقش‌های مختلف در سوی دیگر، برای مدیریت آن طرح‌ها، لایحه‌ها و برنامه‌های مختلفی را تجربه کرده‌اند. دوم آبان سال گذشته زاکانی لایحه اصلاح نحوه اخذ مطالبات حوزه شهرسازی شهرداری تهران را به شورای ششم ارائه کرد که در مدت‌زمانی کمتر از دو هفته با 18 رأی موافق به تصویب اعضای شورا رسید. این لایحه با اتخاذ سیاست «تخفیف» و «جایزه خوش‌حسابی»، به شهرداری اجازه اعمال تا 40 درصد تخفیف را داد؛ تخفیفی که در طول تاریخ بلدیه پایتخت بی‌سابقه بود. تخفیفی که تصویب آن سبب شد تا زاکانی هنگام ارائه برنامه چهارم توسعه شهر تهران از اعضای شورای ششم تشکر کند. زاکانی آن روز در سخنانش گفته بود: از شورای شهر به واسطه دو مصوبه‌ای که با دغدغه تصویب کرد، تشکر می‌کنم؛ زیرا موضوع تخفیفات عوارض، ایجاد گشایش برای زندگی مردم و ایجاد زمینه رونق در ساخت، توسعه و آبادانی این شهر از دغدغه‌های جدی شورای ششم است. مدیریت شهری توجه دارد شهر را به سمت ارزانی، گشایش و ایجاد زمینه زندگی آرام و با آسایش و همراه با رشد مادی و معنوی سوق دهد.
شاید اقبال با شهروندان تهرانی یار بوده است که مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در خلال یکی از گزارش‌های سیاستی خود به سنجش اثرات مالی سیاست مصوب شورای ششم در اعمال تخفیف بی‌سابقه تا 40 درصد پرداخته است و حالا مردم تهران حداقل می‌توانند با استناد به این گزارش، نتایج سیاست‌گذاری نامطلوب، ساده‌انگارانه و احتمالا رانتی مدیریت شهری ششم را با ادعاها تطبیق دهند. بر اساس آنچه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارش «چالش‌های سیاست‌گذاری مسکن شهری در ایران» منتشر کرده است، در خلال بازه زمانی اول اعمال سیاست تخفیف تا 40 درصد، یعنی از تاریخ 20 آبان تا20 آذر سال 1401، در حدود دو‌هزار‌و 725 میلیارد تومان به جای آنکه به خزانه شهر واریز شود، از محل اعمال تخفیف به عنوان «پاداش و جایزه خوش‌حسابی» از سوی شورا و شهرداری به بسازوبفروشها و مؤدیان بخشیده شده است. رقمی که پژوهشگران مرکز پژوهش‌های مجلس آن را محتاطانه و با دست پایین حساب کرده‌اند، اما همین محاسبه و انتشار رقم آن در چارچوب یک گزارش رسمی برای سنجش اثرات مالی یک سیاست‌گذاری رسمی جای تقدیر دارد. مرکز پژوهش‌های مجلس این رقم را بر اساس گزارش عملکرد ارائه‌شده شهرداری تهران درباره این موضوع به شورای شهر تهران اعلام کرده است؛ گزارشی که ظاهرا بر اساس تبصره 4 مصوبه یاد‌شده به صورت ماهانه تا پایان اجرای تخفیف از سوی شهرداری به شورا ارائه شده است و حالا شهروندان تهرانی با انتشار گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس می‌توانند به اطلاعات تخفیفی که شهرداری از جیب همه مردم شهر در یک ماه نخست اجرای این مصوبه داده است، پی ببرند!
اعمال سیاست ابلاغ‌شده با امضای چمران و اجرای زاکانی در خلال یک ماه نخست و بهره‌مندی مؤدیان و سازندگان از تخفیف‌هایی بین 40 تا 34 درصد، رقمی بالغ بر دو‌هزار‌و 725 میلیارد تومان نصیب سازندگان ساختمان و بسازوبفروشها کرده است. در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس از این رقم به عنوان یارانه بی‌هدف مسکن یاد شده است، اما در عالم واقع این رقم هزینه سیاست‌گذاری غلط و غیر‌واقع‌گرایانه‌ای است که شهروندان تهرانی از کارگر تا کارآفرین آن را پرداخت کرده‌اند و شرایط خاصش نصیب تعداد محدودی سازنده شده است. ابعاد سخاوتمندی غیرعلمی شورای ششم وقتی مشخص می‌شود که بدانیم در این مدت اگر مؤدی در حدود 900 میلیون تومان به شهرداری بدهی داشت و پرداخت می‌کرد، از 360 میلیون تومان تخفیف و جایزه خوش‌حسابی برخوردار می‌شد و اگر 60 میلیارد تومان بدهی خود را پرداخت می‌کرد، می‌توانست بیش از 20 میلیارد تومان تخفیف بگیرد! این یعنی اگر مؤدی سازنده ساختمان و به‌اصطلاح بساز‌وبفروش بود، از تخفیف بیشتری استفاده می‌کرد؛ تخفیفی که نشانی واضح و انکارنشدنی در سخاوتمندی مدیریت شهری دوره ششم نسبت به بسازو‌بفروش‌ها‌ست و به این سادگی قابل لاپوشانی نیست. مدیریت شهری دوره ششم در حالی از جیب مردم تهران به بسازوبفروشها و سازندگان ساختمان یارانه داده است که آنها در قبال دریافت این یارانه، ملزم به رعایت حداقلی‌ترین تعهدات نسبت به شهروندان و شهر نشده بودند.
بر اساس اعداد و ارقام مندرج در گزارش درآمد و هزینه بهمن 1401، شهرداری تهران در خلال آبان تا پایان بهمن از محل اعمال تخفیف 40 تا 25درصدی، در این مدت توانسته است رقمی بالغ بر 20هزار‌و 988 میلیارد تومان درآمد کسب کند که محاسبات سرانگشتی حکایت از آن دارد که برای وصول این درآمد، رقمی بالغ بر 10هزار‌و 337 میلیارد تومان تخفیف به بسازوبفروشها و سازندگان ساختمان در تهران داده شده است؛ تخفیفی که سودش عاید تعداد محدودی شده است، اما عدم‌النفعش گریبانگیر همه مردم تهران به‌ویژه فقرا و شهروندان محروم و مستضعف شهر در حال و آینده شده است. اگر رقم اعلام‌شده در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس را ملاک قرار دهیم و بر اساس آن بخواهیم فقط عدم‌النفع 75 هزار خانوار تحت پوشش کمیته امداد امام(ره) ساکن تهران را از دو‌هزار‌و 725 میلیارد تومان پاداش خوش‌حسابی یا همان یارانه بی‌هدف مسکن که در نتیجه سیاست‌گذاری شورای ششم نصیب جیب بسازوبفروشها شده حساب کنیم، می‌بینیم که این سیاست اجرا‌شده توسط زاکانی، عدم‌النفع 36 میلیون تومانی به هر خانوار تحت پوشش کمیته امداد امام(ره) ساکن شهر تهران فقط در ماه نخست اعمال این تخفیف‌ها تحمیل کرده است.
چند روز پیش، زاکانی در نشست خبری خود با نقد سیاست‌های مدیران پیش از خود گفته بود قبلا مدیران، سیاست راندن ضعفا و فقرا از شهر را دنبال می‌کردند و او در شهرداری سیاست ارزان‌کردن پایتخت و توجه به رفاه و خدمت به مردم را دنبال می‌کند. سیاست تخفیف تا 40 درصد یکی از سیاست‌های مدیریت شهری دوره ششم است که زاکانی آن را با ابلاغ چمران اجرائی کرده است؛ سیاستی که اعداد و ارقام گزارش درآمد و هزینه شهرداری و گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشانگر آن هستند که اگرچه این سیاست‌ها به اسم حمایت از فقرا اجرائی شده‌اند، اما به کام بسازوبفروشها بوده‌اند. سیاستی که در ماه نخست اجرای آن؛ یارانه و پاداش دو‌هزار‌و 725 میلیارد تومانی نصیب جیب سازندگان و بسازوبفروشها کرده و عدم‌النفعش برای هر خانوار تحت پوشش کمیته امداد امام(ره) در تهران 36 میلیون تومان بوده است.
