بی‌خبری از تعداد خانه‌های خالی

شرق: آمارهای رسمی درباره خانه‌های خالی، بسیار متناقض است. دلیل این تناقضات را در سه عامل می‌شود خلاصه کرد؛ نبود تعریف صحیح خانه‌های خالی‌ در قانون، نبود سازوکار مناسب در شناسایی خانه‌های خالی و ناهماهنگی دستگاه‌ها برای اجرای قانون.

تعداد خانه‌های خالی در تهران

تعداد خانه‌های خالی در تهران همیشه مسئله‌ای بوده که سر آن توافق و اتفاق نظری صورت نگرفته و اظهارات مسئولان در این خصوص همیشه متناقض بوده است. برای مثال به گفته میثم مظفر، رئیس کمیته بودجه شورای اسلامی شهر تهران طبق آخرین آمار و ارقام ارائه‌شده در سال 1399، استان تهران دارای 500 هزار واحد مسکونی خالی از سکنه است که حدود ۲۰ درصد واحدهای خالی کل کشور را به خود اختصاص می‌دهد. سهم شهر تهران از این عدد، 300 هزار واحد و سهم پیرامون و حاشیه تهران، 200 هزار واحد مسکونی تخمین زده شده است.

در عین حال بنا به گفته جلیل محبت‌خواه، مدیر‌کل راه و شهر‌سازی تهران، 65 هزار خانه خالی در پردیس، حدود 45 هزار خانه خالی در‌حال ساخت در منطقه‌22 تهران و 10 هزار خانه خالی در تملک ادارات و ارگان‌ها در سطح شهر تهران و شهر‌های استان وجود دارد. مجموع این اعداد نشان می‌دهد که120 هزار واحد خالی در تهران موجود است.

در‌عین‌حال علیرضا زاکانی شهردار تهران در 27 اردیبهشت امسال آمار متفاوتی ارائه داده که حاکی از وجود 350 هزار خانه خالی در شهر تهران است.

دلیل این تناقضات آماری چیست؟

به نظر می‌رسد می‌توان ریشه‌‌ این تناقضات را در سه عامل نبود تعریف صحیح خانه‌های خالی در قانون، نبود سازوکار مناسب و نبود هماهنگی دستگاه‌ها در اجرا خلاصه کرد.

1- نبود تعریف صحیح خانه‌های خالی در قانون: طبق قانون چنانچه خانه‌ای بیش از ۱۲۰ روز در سال، به‌صورت متوالی یا غیرمتوالی خالی بماند مشمول مالیات بر خانه‌های خالی خواهد شد. با این تعریف در قانون، کار برای شناسایی خانه‌ها بسیار سخت و شناسایی فیزیکی خانه‌های خالی عملا غیر‌ممکن می‌شود. چون در سال حداقل باید ۱۲۰ مرتبه از هر خانه دیدن کرد تا مشخص شود آن خانه، خالی است یا خیر. همین موضوع نشان می‌دهد، طرح‌هایی مثل گشت شناسایی خانه‌های خالی عملا نتیجه‌ای نخواهد داشت.

2- نداشتن سازوکار و ساختار مناسب در شناسایی خانه‌های خالی: در سال ۹۴ مقرر شد که سامانه ملی املاک و اسکان راه‌اندازی شود. تا اطلاعات خانه‌های خالی را در اختیار سازمان‌ امور مالیاتی قرار بگذارد‌ اما این سامانه، به دلیل نقص اطلاعات و اشکالات در به‌روزرسانی تا به امروز نتوانسته اطلاعات کاملی را در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار بدهد.

3- هماهنگ‌نبودن دستگاه‌ها در اجرا:  به گفته رئیس مرکز برنامه‌ریزی مالیاتی، شناسایی خانه‌های خالی در یک ساختار و نهاد و دستگاه دیگری در حال انجام است و وصول مالیات، بر پایه این اطلاعات در دستگاه دیگر. بنابراین زیرساخت انگیزشی برای هماهنگی بین این دو دستگاه وجود ندارد پس باید این زیرساخت انگیزشی و مالی به طور کامل فراهم شود، از طرفی دیگر اطلاعاتی که وزارت راه و شهرسازی موظف است با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار دهد، باید یک ماه قبل از اتمام مهلت‌های مقرر، به مالک واحد مسکونی یا به کدپستی، در قالب اخطاریه ارائه شود و این امر، مستلزم انجام اقداماتی فراتر از شناسایی خانه‌های خالی است».

بررسی اقدامات صورت‌گرفته برای شناسایی خانه‌های خالی

1_گشت شناسایی خانه‌های خالی: موضوع از این قرار است که گشت‌هایی متشکل از شهرداری، وزارت راه و شهرسازی و سازمان امور مالیاتی در مناطق مختلف شهری برقرار می‌شود و به شناسایی میدانی خانه‌های خالی مشغول می‌شود. در این مورد سؤالا‌ها و نقد‌های زیادی مطرح است: اگر نگوییم بازرسی خانه به خانه ممکن نیست دست‌کم بسیار مشکل است از طرف دیگر در چه فواصل زمانی می‌توان این کار را تکرار کرد؟ این رصدکردن خانه به چه نحوی صورت می‌گیرد؟ مشخص است که انجام چنین طرحی به این شکل مستلزم هزینه‌های فراوان است که دستاورد روشنی نیز به همراه نخواهد داشت.

2_خوداظهاری:  طبق قانون، شناسایی این خانه‌های خالی منوط به اطلاعاتی است که توسط مالکان در سامانه ملی املاک و اسکان کشور ثبت شده است. اساسا اگر تمام افراد داوطلبانه در این طرح شرکت می‌کردند، دیگر به این شکل تناقض آماری نداشتیم. می‌توان نتیجه گرفت تعدادی از مردم به دلیل بی‌اطلاعی این کار را انجام نداده‌اند و عده‌ای دیگر هم با عدم تمکین و سودجویی، از انجام این عمل خودداری می‌کنند.

ضرورت بازنگری در فرایند شناسایی خانه‌های خالی

اقدامات انجام شده تاکنون به دلایلی از قبیل عدم تعریف صحیح خانه‌های خالی در قانون، نبود ساز و کار مناسب در شناسایی خانه‌های خالی و ناهماهنگی دستگاه‌ها در اجرا موفق نبوده است و طرح‌های ضعیفی مانند خوداظهاری و گشت شناسایی خانه‌های خالی نمی‌تواند تأثیر شایانی بر اجرای قانون مالیات بر‌ خانه‌های خالی داشته باشد.

تعریف قانون از خانه‌های خالی، نیاز به بازبینی دارد و همچنین باید ساز‌و‌کار قوی‌تر و کامل‌تری برای شناسایی خانه‌های خالی در نظر گرفته شود که مانند خوداظهاری نتوان از آن سر باز زد و سوء‌استفاده کرد. همچنین از طرفی، باید بازنگری دیگری در همکاری دستگاه‌ها برای اجرای این طرح صورت گیرد.