رونمایی برلین از «استراتژی چین»

دولت آلمان سرانجام پس از ماه‌ها رایزنی و تبادل نظر، سند موسوم به «استراتژی چین» را با هدف کاهش وابستگی به این کشور تصویب و منتشر کرد. این سند در ارزیابی خود نسبت به آنچه «ابراز وجود فزاینده» پکن خوانده شده است، تزلزل‌ناپذیر جلوه می‌کند اما همچنان با ابهاماتی درخصوص اقدامات سیاسی لازم به منظور کاهش وابستگی حاد به چین همراه است. سند «استراتژی چین» در بحبوحه تلاش گسترده غرب برای کاهش وابستگی استراتژیک به پکن که سیاست‌مداران غربی آن را نوعی «ریسک‌زدایی» قلمداد می‌کنند، منتشر شده است. برلین همچنین این سند را در بطن نگرانی‌هایی نسبت به تلاش فزاینده پکن برای تثبیت هژمونی چین در هند و اقیانوس آرام تصویب و منتشر کرده است.

با این حال، نگرانی‌هایی درخصوص تأثیر استراتژی کاهش ریسک بر اقتصاد آلمان که در حال حاضر دوران رکود را طی می‌کند، وجود دارد. این در حالی است که برلین روابط تجاری بسیار خوبی با پکن دارد؛ به نحوی که چین در سال ۲۰۱۶ به بزرگ‌ترین شریک تجاری آلمان تبدیل شده بود. به گزارش رویترز،‌ شرکت‌ها و انجمن‌های صنعتی آلمان که برخی از آنها نسبت به خروج یکباره از چین هشدار داده بودند، از این استراتژی استقبال کرده‌اند؛ زیرا هیچ رویکرد یا اقدام الزام‌آوری برای آنها در این سند در نظر گرفته نشده است. دولتمردان آلمانی بنا دارند به موجب این سند روابط تجاری کشورشان را با چین تا حدی که در آینده برای این کشور ریسکی به همراه نداشته باشد، حفظ کنند. این در حالی است که ابهام درخصوص نحوه کاهش این مراودات که دولت آلمان بخش خصوصی را متولی اصلی آن می‌داند، همچنان پابرجاست. چین هم‌اکنون با حجم واردات و صادراتی به ارزش نزدیک به 

۳۰۰ میلیارد یورو (۳۲۵ میلیارد دلار) به بازار اصلی شرکت‌های بزرگ آلمانی از‌جمله شرکت‌‌های خودروسازی فولکس‌واگن و بی‌ام‌دبلیو تبدیل شده است.

در این سند که پس از ماه‌ها کشمکش و بحث در میان اعضای دولت ائتلافی سه‌جانبه آلمان به ریاست اولاف شولتس، صدراعظم این کشور به تصویب کابینه رسید، آمده است: «چین تغییر کرده است؛ به همین دلیل و به دلیل تصمیمات سیاسی چین، ما نیز باید رویکردمان را در قبال چین تغییر دهیم». اولاف شولتس در توییتی نوشت که چین شریک و رقیب این کشور است و خواهد ماند. او ضمن اشاره به ادامه همکاری اقتصادی و زیست‌محیطی کشورش با چین، بر اهمیت اتخاذ سیاستی مبتنی بر اجتناب از وابستگی در زمینه‌های حساس یا مناقشه‌برانگیز به این کشور در آینده تأکید کرد. در استراتژی جدید آلمان در مناسبات با چین، این کشور به عنوان یک شریک، رقیب و رقیب ساختاری توصیف شده است. ایده اصلی استراتژی جدید آلمان کاهش وابستگی به چین با هدف کاهش ریسک اقتصادی بدون قطع ارتباط با این کشور است که بزرگ‌ترین شریک تجاری آلمان محسوب می‌شود؛ موضوعی که شولتس نیز در توییت خود به آن اشاره کرده است.

هم‌زمان آنالنا بربوک، وزیر خارجه آلمان که بارها از چین به خاطر نقض حقوق بشر انتقاد کرده، در مراسمی در مؤسسه تحقیقات درباره چین گفت: آن دسته از شرکت‌های آلمانی که در چین فعالیت اقتصادی عمده‌ای دارند، باید در آینده ریسک‌های مالی بیشتری را متحمل شوند.

این سند اما از چین همچنان به عنوان یک شریک غیرقابل اجتناب برای مقابله با چالش‌های جهانی مانند تغییرات آب‌و‌هوایی و همه‌گیری بیماری‌ها یاد می‌کند. استراتژی جدید آلمان در مناسبات با چین هیچ اهرم قانونی ندارد، اما قرار است به عنوان راهنمای روابط با پکن عمل کند. سند این استراتژی به طور مشترک توسط همه وزارتخانه‌ها و تحت نظارت صدراعظم و وزارت خارجه تهیه شده است. احزاب حاضر در دولت ائتلافی آلمان توافق کرده‌اند که روابط با چین را بر پایه جدیدی استوار کنند.

با این حال، از دید دولتمردان آلمان، چین در تلاش برای تغییر نظم بین‌المللی مبتنی بر قوانین که پیامدهایی برای امنیت جهانی به همراه دارد به طور فزاینده‌ای قاطعانه عمل کرده است.

به این ترتیب آلمان بر تقویت حضور نظامی و همکاری با شرکای خود در هند و اقیانوس آرام تأکید دارد و درعین حال هشدار می‌دهد که وضعیت موجود در تنگه تایوان تنها با روش‌های صلح‌آمیز و رضایت متقابل دو سوی این مناقشه قابل تغییر است.

در بخشی دیگر از سند موسوم به «استراتژی چین» که توسط برلین منتشر شده، آمده است: «تشدید تنش نظامی بر منافع آلمان و اروپا نیز تأثیر خواهد گذاشت». آلمان بنا بر استراتژی تازه ترسیم‌شده از سوی دولت، روابط نزدیک خود را با تایوان گسترش خواهد داد و در عین حال به سیاست «چین واحد» که جمهوری خلق چین را تنها دولت قانونی در این کشور می‌شناسد، پایبند خواهد بود.

در سند «استراتژی چین» آمده است که تصمیم چین برای گسترش روابط با روسیه پیامدهای امنیتی فوری برای آلمان به همراه داشته داشت. این سند همچنین در همین راستا می‌افزاید که پکن با توجه به استقبال از روایات روسیه، اعتبار خود را برای حمایت از حاکمیت اوکراین از دست داده است.

وابستگی اقتصادی آلمان به چین مورد انتقاد بسیاری محافل سیاسی و اقتصادی این کشور است و در این زمینه بارها با اشاره به پیامدهای وابستگی این کشور به روسیه در زمینه انرژی هشدار داده شده است. نشریه اشپیگل در گزارشی درباره استراتژی دولت آلمان در قبال چین نوشته: اینکه روابط با چین چگونه باید در آینده تنظیم شود، مدت‌هاست موضوع بحث در دولت فدرال بوده است. استراتژی «ریسک‌زدایی» در مناسبات با چین چند ماه پیش توسط اورزولا فون ‌در لاین، رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا طرح شد.

بنا بر این گزارش، هرچه چین از «قوانین و هنجارهای بین‌المللی» بیشتر فاصله بگیرد، وابستگی‌ صنایع یا شرکت‌ها به بازار چین نیز می‌تواند بیشتر مشکل‌ساز شود. در عین حال، بازار چین برای بسیاری از شرکت‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. همه‌گیری کرونا وابستگی‌ها در بسیاری زمینه‌ها به چین را آشکار کرد؛ از‌جمله در فناوری پزشکی و داروسازی و بسیاری زمینه‌های دیگر. در سپتامبر سال گذشته روبرت هابک، وزیر اقتصاد آلمان، به رویترز گفته بود صنعت صادراتی آلمان به‌شدت به بازار فروش چین وابسته است و به همین خاطر کشورش در حال بررسی کاهش این وابستگی است. او هشدار داده بود که چین می‌خواهد زیرساخت‌های استراتژیک در اروپا را به عنوان بخشی از طرح موسوم به «راه جدید ابریشم» خریداری و آن را به محملی برای اعمال نفوذ خود در اروپا بدل کند.

به گفته تحلیلگران، این استراتژی که بر لزوم همکاری نزدیک با اتحادیه اروپا بر سر چین تأکید دارد، پیام روشنی را مبنی بر تغییر رویکرد برلین در قبال پکن به همراه دارد. این در حالی است که رویکرد پیشین آلمان در قبال چین برای سال‌ها بر ارجحیت منافع اقتصادی و نادیده‌گرفتن نگرانی‌های ژئوپولیتیکی بنا شده بود. در پی انتشار سند یادشده، سفارت چین در آلمان اعلام کرد که امیدوار است برلین در آینده منطقی و عینی عمل کند.