چهره جدید واگنر

 رئیس‌جمهوری روسیه قصد دارد تغییراتی اساسی در شبه‌نظامیان مزدور واگنر ایجاد کند و ادغام در ارتش، تغییر فرمانده و کاستن از نقش آنها در جنگ اوکراین از‌جمله تغییرات مد‌نظر ولادیمیر پوتین است. پوتین می‌گوید به گروه واگنر پیشنهاد کرده بود همچنان به عنوان یک مجموعه واحد به فعالیت خود ادامه دهند. او افزود که این پیشنهاد را پنج روز پس از تمرد شبه‌نظامیان واگنر به رهبری یوگنی پریگوژین در جریان دیدار با آنها مطرح کرد. شورش مسلحانه مزدوران واگنر که در نهایت با میانجیگری رئیس‌جمهوری بلاروس به پایان رسید، جدی‌ترین تهدید علیه حکومت ولادیمیر پوتین در بیش از دو دهه حضور او در قدرت بود. به گفته ولادیمیر پوتین، در جریان دیدار او با فرماندهان واگنر در روز ۲۹ ژوئن که یوگنی پریگوژین نیز حضور داشت، گزینه‌های مختلفی را به اعضای واگنر پیشنهاد کرد. رئیس‌جمهوری روسیه تأکید کرده که هرچند فرماندهان واگنر با پیشنهاد تداوم فعالیت به عنوان یک مجموعه واحد با رهبری نظامی پیشین موافق بودند، اما یوگنی پریگوژین این پیشنهاد را به‌سرعت رد کرد. ولادیمیر پوتین با این حال به توافق احتمالی با فرماندهان واگنر درباره آینده این گروه اشاره‌ای نکرد. سخنان جدید او در حالی مطرح می‌شود که رئیس‌جمهوری روسیه پیش از این سه گزینه انتقال به بلاروس، ادغام در ارتش روسیه و بازگشت نزد خانواده را پیش‌روی اعضای واگنر گذاشته بود. ولادیمیر پوتین از زمان تمرد ماه گذشته شبه‌نظامیان واگنر، از یک سو به دنبال حفظ این مجموعه و تداوم فعالیت‌های آن به‌ویژه در قاره آفریقاست و از سوی دیگر تلاش می‌کند تا با تضعیف یوگنی پریگوژین و پاکسازی واگنر، از احتمال تکرار آنچه پایه‌های قدرتش را به لرزه درآورد جلوگیری کند. رئیس‌جمهوری روسیه پیش از این گفته بود گروه واگنر میلیاردها دلار از منابع دولتی دریافت کرده بودند. او گفته بود باید درباره احتمال حیف‌و‌میل این منابع مالی تحقیق شود. این اظهارات از نظر تحلیلگران تهدیدی علیه یوگنی پریگوژین به حساب می‌آید؛ چراکه ممکن است اتهام‌هایی در زمینه تخلف مالی علیه او مطرح شود. در همین حال، سی‌ان‌ان به نقل از روزنامه روسی کومرسانت، گزارش داده که ولادیمیر پوتین در پیشنهادی به شبه‌نظامیان جنگی واگنر، آندری تروشف، عضو ارشد این گروه را به‌‌عنوان گزینه‌ای برای فرماندهی مطرح کرده است. رئیس‌جمهوری روسیه پیشنهاد داد که این مزدوران با پیوستن به ارتش روسیه، زیر چتر فرماندهی متحد، به خدمتشان در نیروی نظامی روسیه ادامه دهند.

پوتین با این پیشنهاد بذر دودستگی را بین اعضای گروه واگنر پاشیده است. او در گفت‌وگو با روزنامه کومرسانت، به جلسه اواخر ماه ژوئن، پنج روز پس از شورش واگنر علیه کرملین، اشاره کرد. در این جلسه‌، با حضور اعضای ارشد واگنر و یوگنی پریگوژین، فرمانده گروه، موضوعات مختلفی مطرح شد. گفته می‌شود پوتین در این جلسه آندری تروشف را به‌عنوان فرمانده آن بخش از گروه واگنر که به ارتش روسیه می‌پیوندد، پیشنهاد کرده است. به گفته رئیس‌جمهوری روسیه، بسیاری از فرماندهان واگنر پیشنهاد او را با تکان‌دادن سر به نشانه تأیید، پذیرفته‌اند اما یوگنی پریگوژین آن را نپذیرفته است. آندری تروشف، ژنرال بازنشسته، در شکل‌گیری واگنر در سال ۲۰۱۴ نقش اساسی داشته‌ است و پیش‌ از این، اتحادیه اروپا او را در دسامبر ۲۰۲۱ به دلیل فعالیت‌هایش در سوریه به‌عنوان مدیر اجرائی واگنر، در فهرست تحریم‌هایش قرار داد. این فرمانده نظامی با موهای جوگندمی در سن‌پترزبورگ به دنیا آمد و پس از پایان دبیرستان، تحصیلاتش را در مدرسه عالی فرماندهی توپخانه لنینگراد موسوم به اکتبر سرخ دنبال کرد. او پس از پایان دوره آموزشی، روانه افغانستان شد تا فرماندهی یک واحد توپخانه را در اختیار بگیرد. این عضو سابق یگان ویژه نیروهای واکنش سریع در شمال غربی کشور، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در جنگ دوم چچن حضور یافت و برای مدت کوتاهی فرماندهی واحدی را بر عهده داشت. او در سال ۱۳۹۱ با درجه سرهنگی از خدمت نظامی کناره‌گیری کرد. از سوی دیگر، شایعاتی در زمینه اعتیاد او به الکل و نامتعادل‌بودنش مطرح است. برخی کشته‌شدن صد‌ها سرباز واگنر به دست نیروهای آمریکایی در فوریه ۲۰۱۸ را به او ربط می‌دهند. گفته می‌شود با شروع جنگ داخلی در سوریه، تروشف که بازنشسته شده بود، عازم سوریه شد تا در پشت جبهه، تدارکات گروه واگنر را اداره کند. برخی تحلیلگران برای تروشف سهمی ویژه در تثبیت موقعیت بشار اسد در سوریه قائل‌ هستند. بر اساس اعلام رسانه‌های روسیه، به این کهنه‌سرباز برای خدمت در افغانستان دو نشان ستاره سرخ (نشان اتحاد جماهیر شوروی برای خدمات ویژه) و همین‌طور برای شرکت در عملیاتی در چچن دو نشان شجاعت و یک مدال درجه‌دو لیاقت اعطا شده است. آندری تروشف ازجمله میهمانانی بود که کرملین از آنها به مناسبت جشن روز برادری در دسامبر ۲۰۱۶ دعوت کرده بود. عکسی از او در قامت یک فرمانده نظامی با مدال‌هایی آویخته که در این میهمانی گرفته شده است، یک سال بعد در رسانه‌های روسیه منتشر شد. در نخستین سالگرد حمله نظامی روسیه به اوکراین، کی‌یف ۲۶ فوریه سال جاری میلادی تحریم‌هایی علیه آندری تروشف اعمال کرد. بریتانیا نیز سال گذشته او را در فهرست تحریم‌های خود قرار داد.

آموزش نظامیان بلاروس

وزارت دفاع بلاروس اعلام کرده است نیروهای واگنر روسیه به سربازان بلاروسی آموزش نظامی می‌دهند. وزارت دفاع بلاروس گفت که آموزش سربازان جایی در نزدیکی شهر اوسیپویچ در ۹۰‌کیلومتری جنوب مینسک، پایتخت بلاروس، انجام می‌شود و افزود: «اعضای واگنر در چند عرصه تخصصی نظامی به‌عنوان مربی عمل کردند». الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهوری بلاروس، در میانجیگری میان یوگنی پریگوژین، فرمانده واگنر و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه و رسیدن به توافق برای پایان‌دادن به شورش دو‌روزه مزدوران واگنر علیه حکومت روسیه، نقشی اساسی ایفا کرد. در روزهای ۲۳ و ۲۴ ژوئن، گروه مسلح واگنر روسیه اداره شهر روستوف در جنوب روسیه را در اختیار گرفت. در جریان حرکت نیروهای این گروه به سوی مسکو، اعضای واگنر چند هلیکوپتر نظامی روسیه را سرنگون کردند و خلبان‌های آنها را کشتند. بر اساس این توافق، یوگنی پریگوژین نیروهای مزدور خود را عقب کشید و موافقت کرد در ازای لغو اتهام شورش علیه کرملین، به بلاروس برود. ولادیمیر پوتین به مزدوران گروه واگنر این فرصت و گزینه را پیشنهاد کرده که با پیوستن به ارتش روسیه تحت فرماندهی یکسان ارتش، برای نیروی نظامی آن کشور به خدمت ادامه دهند. آسوشیتدپرس نوشته است به نظر می‌رسد اظهارات پوتین منعکس‌کننده تلاش‌های او برای تضمین وفاداری شبه‌نظامیان واگنر است که یکی از قدرتمندترین نیروهای نظامی روسیه در اوکراین به‌شمار می‌روند.

سرنوشت یوگنی پریگوژین، فرمانده واگنر، از زمان شورش مسلحانه علیه مسکو همچنان نامشخص است. او از زمان ترک روستوف در تاریخ ۲۴ ژوئن در ملأعام دیده نشده است. این در حالی است که جنگ روسیه در اوکراین به مدت 17 ماه پیاپی ادامه دارد و اوکراین در حال اجرای ضدحمله علیه نیروهای روسیه است. هم‌زمان، گزارش‌هایی از بروز برخی شکاف‌های جدید در ارتش روسیه منتشر شده است. پوتین همچنین از تلاش‌های اعضای واگنر در اوکراین ستایش کرد و گفت بابت مشارکت آنان در شورش-‌که قبلا آن را خیانت خوانده بود- متأسف است.

موضع واشنگتن

سخنگوی وزارت دفاع آمریکا گفته است شبه‌نظامیان واگنر «دیگر به صورت نیرویی با ظرفیت عملیاتی درخور توجه در جنگ اوکراین شرکت ندارند». این اظهارات چند هفته پس از شورش 24ساعته این گروه بیان شده است. این شورش چالشی جدی برای اقتدار ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه ایجاد کرد. گمان می‌رود گروه واگنر در عملیات روسیه برای الحاق شبه‌جزیره کریمه به خاک روسیه و همچنین خونین‌ترین عملیات جنگ کنونی اوکراین، نقشی مهم ایفا کرده است. این گروه در تصرف شهر باخموت در شرق اوکراین توسط روسیه نیز سهم عمده‌ای داشته است.

همچنین جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، در نشست خبری اخیر خود در فنلاند گفت که بعد از دست‌زدن به شورش، پریگوژین باید مراقب باشد مسموم نشود. اشاره او به این اتهام است که ولادیمیر پوتین مخالفان و منتقدان خود را مسموم کرده است. رئیس‌جمهوری آمریکا افزود: «فقط خدا می‌داند که او احتمالا مشغول چه کاری است. ما حتی مطمئن نیستیم که او کجاست و با پوتین چه ارتباطی دارد، اما اگر من جای او بودم، مراقب بودم چه می‌خورم و در خورد و خوراکم دقت می‌کردم». جو بایدن تأکید کرد که برای ولادیمیر پوتین پیروزی در جنگ اوکراین وجود ندارد و افزود: «او پیشاپیش در این جنگ شکست خورده است».

بایدن پیش‌بینی کرد که رئیس‌جمهور روسیه در نهایت «به این نتیجه می‌رسد که جنگ از نظر سیاسی، اقتصادی و از هر جهت دیگری به نفع روسیه نیست، اما من نمی‌توانم پیش‌بینی کنم که دقیقا چگونه به این نتیجه‌گیری خواهد رسید». رئیس‌جمهوری آمریکا ابراز امیدواری کرد که اوکراین در ضدحمله فعلی خود به اندازه کافی پیشروی کند تا راهی برای صلح از طریق مذاکره باز شود. ضدحمله اوکراین در جریان است، اما یک ماه پس از آغاز عملیاتی که از مدت‌ها پیش برنامه‌ریزی شده بود، برخی از اوکراینی‌ها و متحدانشان ابراز نگرانی کرده‌اند که پیشرفت نیروهای اوکراین کندتر از حد انتظار بوده است.

با این وجود، برخی دیگر از کارشناسان بر این باورند که نیروی دفاعی روسیه در نهایت از هم خواهد پاشید و این به اوکراین امکان می‌دهد تا مواضع استراتژیک مهم در خاک خود را بازپس بگیرد و به سمت شبه‌جزیره کریمه که در اشغال روسیه است، پیشروی کند. اوکراین مدت‌هاست از متحدان غربی خود می‌خواهد برای پشتیبانی از مقاومت در برابر تهاجم روسیه، کمک نظامی بیشتری در اختیارش بگذارند. اگرچه در نشست اخیر رهبران پیمان ناتو در لیتوانی، چارچوب زمانی مشخصی برای عضویت اوکراین در ناتو تعیین نشد، اما رهبران گروه هفت کشور ثروتمند جهان چارچوب امنیتی بلندمدتی را برای کمک به حفاظت از اوکراین در برابر تجاوز روسیه اعلام کردند.

اخیرا الکساندر تارناوسکی، فرمانده ارتش اوکراین، به سی‌ان‌ان گفته است ارتش اولین محموله مهمات خوشه‌ای را که ایالات متحده وعده داده بود، دریافت کرده است. ارسال این نوع مهمات با ابراز انتقاد برخی از متحدان غربی آمریکا مواجه شد. او تأکید کرد دریافت این مهمات شرایط خط مقدم جبهه را به نفع اوکراین تغییر خواهد داد. ترناوسکی گفت: «ما به‌تازگی این مهمات را دریافت کرده‌ایم، اما هنوز آنها را به کار نگرفته‌ایم. این مهمات می‌تواند وضعیت میدان نبرد را به طرز شایان توجهی تغییر دهد».