نگاهی به فصل فوتبالی‌ای که گذشت و درهای همچنان بسته ورزشگاه‌ها به روی زنان
یک استادیوم و دو هوا
داستان ورود زنان به استادیومهای فوتبال، از داستان‌های پرپیچ‌وخم ورزش ایران است. داستانی که گویی قرار نیست به یک سرانجام مشخص برسد و هر آن باید منتظر فصل جدید آن بود. در این نوشته نگاهی داریم به فرازوفرودهای حضور زنان در استادیوم، واکنش‌های مسئولان مربوطه و داستانی که فعلا با پایانی باز دست‌وپنجه نرم می‌کند.
زهرا صباغی. کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی: داستان ورود زنان به استادیومهای فوتبال، از داستان‌های پرپیچ‌وخم ورزش ایران است. داستانی که گویی قرار نیست به یک سرانجام مشخص برسد و هر آن باید منتظر فصل جدید آن بود. در این نوشته نگاهی داریم به فرازوفرودهای حضور زنان در استادیوم، واکنش‌های مسئولان مربوطه و داستانی که فعلا با پایانی باز دست‌وپنجه نرم می‌کند.
پنجشنبه 18 مهر 1398 بازی ایران و کامبوج را می‌توانیم اولین مسابقه‌ای در نظر بگیریم که زنان هوادار فوتبال نه در نقش مبدل و با گریم مردانه، نه با دعوت‌نامه و به‌شکل گزینشی بلکه در قامت یک تماشاگر فوتبال، موفق به خرید بلیت بازی شدند و به تماشای بازی رفتند. حضور زنان در این بازی در شرایطی ممکن شد که فدراسیون جهانی فوتبال تهدید کرده بود در صورت ممانعت مجدد ایران از حضور زنان در ورزشگاه‌ها، فوتبال ایران را محروم خواهد کرد.
پس از ایام پاندمی کرونا و ازسرگیری لیگ برتر فوتبال، اواخر سال 1400 با اجازه فیفا برای برگزاری بازی‌ها با حضور تماشاگران و اجازه ستاد ملی کرونا، درِ استادیومهای سرتاسر کشور به روی مردان تماشاگر باز شد. با برگزاری بازی‌های مقدماتی جام جهانی و حضور تیم ملی ایران در این رقابت‌ها، همچنان زمزمه‌هایی مبنی بر اجازه ورود به تماشاگران زن برای دیدن بازی‌ها شنیده می‌شد. در دی‌ماه 1400، فدراسیون جهانی فوتبال، فیفا، در نامه‌ای به فدراسیون فوتبال ایران به این نهاد گوشزد کرد که زنان باید از موقعیت و امکان ورود به استادیومهای کشور برای تماشای بازی‌های داخلی، بدون هیچگونه محدودیتی، برخوردار باشند. در هفتم بهمن 1400، بنا بر این بود که بازی ایران و عراق با حضور دو هزار تماشاگر زن برگزار شود که کج‌سلیقگی‌ها و بیمسئولیتیها موجب شد تا سایت خرید بلیت تا صبح روز مسابقه از دسترس خارج باشد، اما در روز بازی، شاید حدود هزار‌و ۵۰۰ هوادار زن در ورزشگاه آزادی حضور داشتند که قبل از آغاز بازی، به اشکال گوناگون توانستند خود را به داخل ورزشگاه برسانند. این بازی با انتقاد خطیب نماز جمعه مشهد، احمد علم‌الهدی، مواجه شد. ایشان معتقد بودند که صیانت زنان به‌طور کامل حفظ نشد.
روز سه‌شنبه، ۹ فروردین 1401، تعداد زیادی از زنان که از طریق وب‌سایت فدراسیون فوتبال به طور قانونی اقدام به خرید بلیت برای تماشای بازی ایران و لبنان کرده بودند اجازه ورود به ورزشگاه را نیافتند و در اعتراض به این موضوع، به تجمع و سردادن شعار در بیرون از ورزشگاه «امام رضا» در مشهد پرداختند. در پی این اعتراض با زنان معترض برخورد شد و واکنش‌های بسیاری را در شبکه‌های اجتماعی به همراه داشت اما مسئولان مربوطه از پذیرفتن اشتباهات و قصوراتشان درباره این موضوع شانه خالی کردند و این اتفاقات با انتقادات کسی هم روبه‌رو نشد.
سوم شهریور 1401 را می‌توانیم اولین حضور زنان ایرانی در استادیومهای ورزشی در یک بازی لیگ‌برتری بدانیم. تیم‌های فوتبال استقلال و مس کرمان در چارچوب هفته سوم لیگ برتر به مصاف یکدیگر رفتند. برای این دیدار حدود ۵۰۰ بلیت به زنان اختصاص داده شد. به گزارش «شرق»، «۵۰۰ بلیت برای حضور خانم‌ها در دیدار استقلال و مس فروخته شده بود اما نزدیک ۵۰ نفر که نتوانسته بودند بلیت تهیه کنند، مقابل در شماره ۲۱ ضلع شرقی ورزشگاه آزادی آمده بودند تا شاید بتوانند وارد ورزشگاه بشوند. عده‌ای از این نفرات به روش‌های مختلف توانستند وارد ورزشگاه آزادی بشوند، با این حال نزدیک ۲۰ نفر در ورود به ورزشگاه ناکام ماندند. در این بین افرادی هم بودند که با سوءاستفاده از اشتیاق زنان برای حضور در ورزشگاه آزادی، بلیت آقایان را به زنان می‌فروختند، در حالی که این بلیت‌ها هیچ کارایی‌ای برای زنان نداشت. پیش از شروع بازی تماشاگران خانم حاضر در ورزشگاه به‌شدت استقلال را تشویق کردند. همچنین ساپینتو و نیمکت استقلال پیش از شروع بازی به سمت آنها رفتند که با تشویق خانم‌ها مواجه شدند. در جریان بازی هم آقایان تشویق‌هایی را که دو سمت ورزشگاه در آن شرکت می‌کنند، با کمک زنان انجام دادند». به واسطه اینکه برای اولین بار پس از انقلاب 57 زنان توانسته بودند یکی از بازی‌های لیگ برتر را در استادیوم آزادی ببینند، واکنش‌های بسیاری به این مسئله نشان داده شد. مهم‌ترین و احتمالا تنها دلیل رخ‌دادن این مسئله، فشارهای فیفا بود و صفحه رسمی فیفا در واکنش به این موضوع نوشت: «از اینکه امروز در ورزشگاه آزادی حضور دارید، خوشحالیم».
به‌جز بازی استقلال و مس کرمان، بازی پرسپولیس و صنعت نفت آبادان در هفته چهارم لیگ برتر، 9 شهریور 1401، با حضور زنان در ورزشگاه آزادی برگزار شد. در این بازی نیز همچون بازی استقلال و مس کرمان، حدود 500 بلیت برای زنان هوادار در نظر گرفته شد. 15 شهریور و 19 شهریور نیز دو بازی استقلال با پیکان و نساجی با حضور زنان هوادار در ورزشگاه آزادی برگزار شد و گویی پرونده حضور زنان در استادیوم بسته شد؛ چند هفته از بازی‌های لیگ برتر به واسطه شرایط جامعه بدون تماشاگر برگزار شد و سپس به روال عادی حضور تماشاگران مرد برگشت. پس از ازسرگیری لیگ بعد از جام جهانی، با وجود اینکه افراد گمان می‌کردند پس از برگزاری چهار بازی لیگ‌برتری با حضور زنان، این در باز شده، اما درِ استادیوم همچنان به روی زنان بسته ماند و صرفا عده معدودی از زنان سرخابی این شانس را پیدا کردند تا بازی تیم مورد علاقه‌شان را در استادیوم آزادی ببینند.
محمدمهدی تاج، رئیس فدراسیون فوتبال، در تاریخ 23 اسفند 1401 سفری به کردستان برای حضور در مجمع انتخاباتی هیئت فوتبال این استان داشت. به گزارش خبرگزاری فوتبال 360 او در این سفر وعده داد که بستر حضور زنان در استادیومهای فوتبال فراهم شده است و زنان می‌توانند از هفته بیستم لیگ برتر در ورزشگاه‌ها حضور پیدا کنند. تاج در توضیحات خود درباره حضور زنان در ورزشگاه‌ها گفت: «دلیل عدم حضور زنان در ورزشگاه‌ها به‌خاطر مخالفت ما با این قضیه نیست، بلکه به دلیل نبود برخی زیرساخت‌های لازم جهت حضور آنان است و به عقیده بنده شاید بتوان از حضور زنان در ورزشگاه آزادی در تهران بهره برد. معتقدم زیرساخت‌های لازم برای حضور زنان در ورزشگاه آزادی از هفته آینده فراهم است و بنده به این قضیه خوش‌بین هستم». این سخنان تاج هم همچون باقی صحبت‌ها در مورد حضور زنان، وعده‌وعیدی غیرواقعی از آب درآمد و زنان اجازه حضور در استادیوم‌ها را جز همان چند بازی معدود پیدا نکردند. مهدی تاج در یکی دیگر از مصاحبه‌های خود در تاریخ 20 فروردین 1402 خیلی کلی به این موضوع پرداخت و اظهار کرد که مشکل حضور زنان در ورزشگاه‌ها حل شده است. مهدی تاج در حاشیه مجمع انتخاباتی هیئت فوتبال آذربایجان غربی گفت: «مشکل حضور بانوان در ورزشگاه‌ها حل شده و امیدواریم در سراسر کشور با تدبیر کافی مرتفع شود». او نه توضیح بیشتری درباره این مسئله ارائه داد و نه ما شاهد گشایشی در این راستا بودیم. تنها تیم فوتبالی که به این موضوع واکنش نشان داد، تیم ملوان بندر انزلی بود که برخلاف تیم‌های مرکزنشین، همیشه به غیبت زنان در استادیوم‌ها واکنش نشان داده است. در همین راستا و در واکنش به حرف‌های مهدی تاج، روابط‌عمومی ملوان اطلاعیه‌ای در مورد مجوز حضور بانوان در استادیوم منتشر کرد: «باشگاه ملوان بندر انزلی به اطلاع می‌رساند با پیگیری‌های به‌عمل‌آمده علی‌رغم صدور مجوز از سوی نهادهای مربوطه و شورای تأمین شهرستان جهت حضور بانوان ملوانی در دیدار هفته پیش‌رو برابر تراکتور (هفته بیست‌وششم)، فدراسیون فوتبال با بیان اینکه این حضور بانوان از استادیوم آزادی آغاز و سپس با صدور دستورالعمل برای شهرستان‌ها در استادیومهای دیگر اجرا خواهد شد، مجوز حضور طرفداران خانم را در استادیوم انزلی صادر نکرد. لذا باشگاه ملوان بندر انزلی وظیفه خود می‌داند ضمن تأکید بر اینکه زیرساخت لازم جهت حضور بانوان در استادیوم زنده‌یاد سیروس قایقران بندر انزلی فراهم است، با عذرخواهی از هواداران محترم خانم، اعلام دارد پیگیری‌های باشگاه در این خصوص ادامه داشته و سعی دارد در اولین مسابقه خانگی آینده خود پس از این دیدار، این مهم را به اجرا درآورده تا از ظرفیت همه هواداران عاشق خود اعم از زن و مرد بهره گیرد» و همچنان حکایت باقی است و زنان غایبان بزرگ استادیومهای کشور هستند. روزنامه «شرق» در گزارشی که 29 فروردین 1402 منتشر کرد، به صدمین دربی پایتخت پرداخت که مجددا بدون حضور زنان در تاریخ سوم اردیبهشت 1402 برگزار شد: «در شرایطی که دیدارهای تیم ملی فوتبال ایران برابر روسیه و کنیا با حضور زنان برگزار شد، اما درهای ورزشگاه‌ها به روی بانوان در مسابقات لیگ برتر همچنان بسته است. برای دیدار تیم‌های استقلال و پرسپولیس هم که صدمین دیدار تاریخ دو تیم است، مجوزی برای حضور زنان صادر نشده و این دیدار با حضور ۱۵ هزار تماشاگر مرد برگزار
خواهد شد».
در این میان، تیم ملی فوتبال ایران به مصاف دو تیم ملی روسیه و کنیا در قالب بازی‌های دوستانه رفت که گمانه‌زنی‌هایی درباره حضور زنان در ورزشگاه آزادی وجود داشت. مهدی تاج در تاریخ 28 فروردین درباره این مسئله گفت: «امیدواریم دو بازی آینده (روسیه و کنیا) را با حضور بانوان در ورزشگاه آزادی برگزار کنیم. این آغازی برای گام‌های مؤثر برای حضور بانوان در ورزشگاه‌هاست. اگر تماشاگران هنگام حضور بانوان رعایت کنند باعث می‌شود که حضور پرشورشان را در ادامه داشته باشیم». او افزود: «در حال حاضر ممنوعیتی برای حضور بانوان در ورزشگاه‌ها نیست. تنها نگرانی‌هایی بابت اتفاقات و رفتارهایی است که ممکن است رخ دهد. از سازمان لیگ درخواست می‌کنم که تلاش کنند بانوان بتوانند در ورزشگاه‌ها حضور پیدا کنند. امیدوارم بازی با روسیه شروعی برای حضور بانوان باشد. منتها اگر به بانوان، به‌خصوص به هواداران تیم مقابل، هتک حرمت شود، مانعی برای این انجام این مهم ایجاد خواهد شد».
با این حال و طبق گزارشی که فوتبال 360 درباره این موضوع منتشر کرد، بلیت مختص حضور زنان در سامانه بلیت‌فروشی موجود نبود: «تاج در شرایطی از حضور زنان در ورزشگاه صحبت کرده که سامانه بلیت‌فروشی هم از روز گذشته فعالیت خود را آغاز کرده اما به‌جز ضلع روبه‌روی جایگاه و طبقه اول جنوبی، در سایر موقعیت‌های مکانی امکان خرید بلیت وجود ندارد و برخلاف گذشته که در دیدارهای لیگ برتر، یک بخش ویژه زنان در سامانه بلیت‌فروشی قرار داشت، اما برای مصاف دوستانه تیم‌های ملی ایران و روسیه این گزینه در دسترس نیست! نکته مهم دیگر، درباره قیمت بلیت‌ها‌ست که برخلاف مسابقات لیگ برتر، مدیران فدراسیون فوتبال تصمیم گرفته‌اند که بلیت‌ها با قیمت ارزان‌تری در اختیار هواداران قرار گیرد و مبلغ 25 هزار تومان برای تهیه هر بلیت در نظر گرفته شده است. مدیران فدراسیون فوتبال سال گذشته تلاش کردند تا زیرساخت‌های لازم برای حضور تماشاگران زن در مسابقات لیگ برتر به وجود بیاید و این اتفاق رخ داد. ابتدا تماشاگران زن در طبقه اول ورزشگاه آزادی حضور پیدا کردند و سپس به طبقه دوم رفتند و در شرایطی که تصور می‌شد حضور زنان در ورزشگاه‌ها ادامه پیدا کند، اما این اتفاق رخ نداده و از آخرین حضور آنها در ورزشگاه آزادی بیش از شش ماه می‌گذرد». با توجه به اینکه سهمیه‌ای برای بلیت زنان در نظر گرفته نشد، گمانه‌ها مبنی بر حضور گزینشی زنان و تماشاگران سفارش‌شده در استادیوم و کم‌کردن فشارهای فیفا در این راستا بوده است.
لیگ برتر 1401-1402 به اتمام رسید و برخی از بازی‌ها نیز با نظر منفی شورای تأمین با حضور تماشاگران زن برگزار نشد و استادیومهای دیگر شهرها نیز به بهانه نبود زیرساخت «مناسب»، حضور زنان را منتفی دانستند و زنان همچنان به در بسته خوردند و اجازه حضور پیدا نکردند. باید دید که با شروع لیگ برتر فوتبال و نقل‌قول‌های همیشگی و ازقضا دیگر تکراری ریاست فدراسیون فوتبال و باقی مسئولان مربوطه، آیا شاهد گشایشی در این راستا خواهیم بود و زنان هوادار در سرتاسر کشور می‌توانند در قامت هوادار در استادیوم‌ها حضور بیابند و خود را بروز بدهند یا مثل روال سال گذشته و از ترس فیفا، تنها چند بازی معدود تیم‌های تهرانی با حضور زنان هوادار برگزار می‌شود. هواداران زن فوتبال ایران، بیش از هر زمانی برای بودن و حضورداشتن در استادیوم‌ها تلاش کرده‌اند و با حضور خود شدت اشتیاق خود را نشان داده‌اند، اما همچنان در دید مردان مسئول، زنان نامرئی‌ای بیش نیستند. زنان نامرئی و هواداران خاموشی که قطعا دربرابر هواداران «مرد» نه اولویتی دارند و نه اصلا در قامت هوادار «جدی» گرفته میشوند.
