بنرهای اینترنتی، فرصتی که از آن غافلیم

مهدی نعمتی - پژوهشگر مدیریت پسماند

بنرهای اینترنتی و وب‌‌بنرها راهکاری مناسب، اقتصادی، جذاب و متنوع برای اطلاع‌رسانی رویدادهای مناسبتی هستند. کافی است سرمان را در شهر بچرخانیم، شاهد نصب بنرهای تبلیغاتی و مناسبتی فراوانی هستیم که در شهر رخ‌نمایی می‌کند. از بنرهای تسلیت چند‌متری بزرگ که جمله «حلالم کنید» بر روی آن نقش بسته و داغدار سوگ عزیز جوان از دست رفته‌اند تا بنرهای خوشامدگویی به زائران حج و عتبات عالیات و بنرهای مناسبتی دهه اول محرم، بنرهای تبلیغاتی و... . از بنرهایی با پس‌زمینه‌های متنوع از رنگ‌های روشن و جذاب که آرامش‌دهنده دیدگان‌مان هستند تا بنرهای ترحیم و تسلیت در‌گذشتگان که بر ساختمان صاحب عزا با رنگ اندوه و غم جملاتش نقش بسته‌اند.

اولین دستگاه چاپ بنر از اواسط دهه 70 وارد کشور ایران شد و تاکنون میلیون‌ها متر بنر در ایران چاپ و استفاده شده و دور انداخته شده است. بنرهایی که تاریخ مصرف تعداد زیادی از آنها کمتر از یک هفته تا دو ماه است و از مصداق بارز آن بنرهایی است که این روزها برای بازگشت حجاج از سرزمین وحی چاپ و نصب می‌شود. در سال جاری 87‌هزار‌و 550 نفر زائر ایرانی به حج تمتع اعزام شدند که اگر با یک حساب ساده سرانگشتی برای هرکدام از زائران حداقل سه بنر در سایز استاندارد (3×0.7) متر با در نظر گرفتن زوج و زوجه‌بودن و نسبت سببی و نسبی تعدادی از زائران برای خوشامدگویی و تبریک طواف خانه خدا سفارش دهند، متراژ 551‌هزارو 286 متر بنر چاپ و نصب شده است. اگر قیمت میانگین هر متر بنر را 70 هزار تومان در نظر بگیریم، مبلغ 38‌میلیارد‌و590میلیون‌و 20 هزار تومان برای چاپ بنر از جیب شهروندان هزینه شده است. بنرهایی که تاریخ مصرف کمتر از یک هفته دارند و جالب‌تر از سفر معنوی و ارزشمند حج تمتع طبق آمار رسمی اعلام‌شده سازمان ثبت احوال در سال 1400 تعداد 515/554 نفر فوتی در ایران ثبت شده است که باز با محاسبه حداقل سه بنر در سایز استاندارد (3×0.7) متر، متراژ 859/474/3 بنر ویژه اموات چاپ و نصب شده است؛ بنرهایی که بعد از مراسم چهلم متوفی دور اندخته می‌شود و اگر مبلغ هر متر مربع بنر در سال 1400 را میانگین 35 هزار تومان محاسبه کنیم مبلغ 000/065/620/ 121 تومان از جیب بستگان و آشنایان صاحب عزا هزینه شده است. حال با نگاهی به مراسم‌ها، مناسبت‌ها، رویداد و تبلیغات محیطی مختلفی که به صورت فردی، گروهی، سازمانی و تجاری در ایران انجام می‌شود، هر‌ساله میلیاردها تومان برای چاپ بنر در ایران هزینه و میلیون‌ها متر بنر چاپی با تاریخ مصرف نسبتا کوتاه نصب و دور انداخته می‌شود و این در حالی است که هیچ آمار جامع و مشخصی از متراژ پسماندهای بنرهای چاپی در ایران وجود ندارد و شواهد موجود از چاپ متراژ میلیونی بنرها در طول یک سال حکایت می‌کند. بنرهایی که تبدیل به پسماندهایی می‌شوند که در ایران قابلیت بازیافت را ندارند و در اندک موارد ناچیزی برای استفاده مجدد برای کاربری دیگر استفاده می‌شوند. اقدامات مؤثر و رضایت‌بخش در راستای کاهش مصرف بنرهای چاپی در ایران کمتر مشاهده می‌شود. البته شهرداری اصفهان در سال 97 اقدام تحسین‌برانگیزی انجام داد. در ایستگاه‌های اتوبوس شهری اصفهان که همواره تبلیغات شهری به‌صورت مستمر در قالب چاپ و نصب بنر صورت می‌گرفت، از چاپ و نصب این تبلیغات صرف‌نظر و از رسانه‌های جایگزین استفاده شد. به همین واسطه پنج‌ هزار متر مربع بنر که به‌صورت ماهانه چاپ می‌شد، از گردونه چاپ و نصب خارج و از آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشی از این مواد که عمدتا مواد پلاستیکی هستند، جلوگیری شد. متأسفانه مشاهده می‌‌کنیم در بسیاری از دستگاه‌های اجرائی دولتی و غیر‌دولتی که اهداف زیست‌محیطی و فرهنگ شهروندی را دنبال می‌کنند، خود در چاپ و نصب بنر پیشگام هستند. نمونه بارز آن بسیاری از شعارهای زیست‌محیطی است که سازمان‌های مدیریت پسماند شهرداری‌ها در زمینه کاهش تولید پسماند ارائه می‌‌دهد و همه آنها را بر روی بنرهای بزرگ چاپ و در سطح شهر نصب می‌کند؛ تبلیغاتی که حاصل آن تولید پسماند بیشتر بعد از پایان مصرف آن بنرهاست. در بسیاری از کشورهای جهان فرهنگ و نحوه استفاده از بنرهای چاپی بر‌اساس کاربرد و اثربخشی آن مشخص شده است و از چاپ بنر بیشتر برای تبلیغات و اهداف اطلاع‌رسانی خاص استفاده می‌شود و برای تبریک و تسلیت گفتن به یک فرد از روش‌های مناسب دیگر اطلاع‌رسانی بهره‌مند می‌شوند. در دنیای کنونی که سوشیال مدیا در بستر اینترنت حرف اول را می‌زند و دنیای مجازی تبدیل به بخش مهم و جدانشدنی زندگی شهروندان شده است و اشتراک‌گذاری تصاویر، فیلم، متن و صوت در شبکه‌های اجتماعی بیشتر رایج است، استفاده از روش‌های سنتی فعلی کاربرد و اثرگذاری کمتری دارد. شبکه‌های اجتماعی دسترسی، بازدید راحت‌تر، هزینه کمتر و نتیجه مطلوب‌تری را برای مخاطبان به همراه داشته و با توجه به رواج و استفاده کاربران اینترنتی از صفحات شخصی برای حضور در شبکه‌های اجتماعی و دنبال‌کردن علاقه‌مندان آنان امکان و فرصت مناسبی را برای اشتراک‌گذاری مطالب و داده‌ها برای مخاطبان به وجود آورده است. حال اگر هزینه‌های چند‌صد میلیاردتومانی را که سالانه صرفا برای چاپ بنرهای مناسبتی شخصی برای افراد در ایران هزینه می‌شود، فارغ از اشتغال‌آفرینی، گردش سرمایه و رونق کسب‌وکار که ایجاد می‌کند، بررسی کنیم، شاهد آن خواهیم بود که رقم بسیار چشمگیری سالانه از جیب شهروندان هزینه می‌شود؛ هزینه‌ای که صرفا با درصد کمی از آن مبلغ می‌توان وب‌سایت‌های اطلاع‌رسانی و تبلیغاتی یا با مبلغ بخشی از آن شبکه‌های اجتماعی را در بستر اینترنت راه‌اندازی کرد که یکی از کاربردهای آن می‌تواند بارگذاری بنرهای اینترنتی و مجازی ویژه اشخاص و مناسبت‌های خاص باشد. هرچند آثار آلودگی‌های محیط‌زیستی حاصل از بنرهای چاپی از‌جمله ردپای کربن، دیر و سخت تجزیه‌پذیری بافت پلاستیکی بنرها و آثار زیان‌بار مواد شیمیایی به‌ کار رفته در زمان چاپ در میان روزمرگی جمع‌آوری و مدیریت پسماندهای شهری از دیدگان رخت بر‌بسته و رونق کسب‌و‌کار و چرخش اقتصادی مراکز چاپ بنر اولویت بهتری نسبت به میزان کاهش آلودگی‌های محیط‌زیستی آن دارد، استفاده از روش‌های نوین اطلاع‌رسانی و تبلیغات که همراه هزینه‌های کمتر و کارایی و اثرگذاری بیشتر و آلودگی محیط زیست کمتری است، باید مبنای کار قرار گیرد. در برخی از کشورها اشخاص هزینه‌هایی را که برای تبریک ازدواج و تولد نوزاد، خوشامدگویی، تسلیت و... برای بستگان و آشنایان‌شان قرار است پرداخت کنند، به امور خیریه اهدا می‌کنند و به‌تازگی در ایران تعدادی مؤسسه خیریه بنرهای مناسبتی اینترنتی را جهت استفاده برای وب‌سایت‌های اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی برای افراد طراحی کرده‌اند و هزینه آن را برای امور خیریه دریافت می‌کنند. سالانه بیش از صدها میلیارد تومان برای چاپ بنرهای مناسبتی شخصی در ایران هزینه می‌شود که اگر اقدامات مؤثر و الزام‌آوری برای تغییر فرهنگ روش‌های اطلاع‌رسانی صورت بگیرد و شاهد ترویج بنرهای اینترنتی به جای بنرهای چاپی شخصی باشیم، مبالغ میلیاردی بسیار زیادی به مؤسسات خیریه اهدا می‌شود و از آلودگی‌های محیط‌زیستی بسیاری جلوگیری می‌شود.