4 تصویر از «سیستان» و «مشقت زیستن»

این روزها همه‌چیز درباره سیستان فرق می‌کند؛ از آب‌و‌هوا گرفته تا توفان تابستانی که شهرهایی در شمال استان سیستان‌و‌بلوچستان را به آلوده‌ترین شهرهای ایران بدل کرده است. این روزها همه چیز درباره سیستان فرق می‌کند؛ از روزهای هفته که در تقویم نقش بسته‌اند تا مشقت زیستن در جوار رودخانه‌ای که موج‌هایی از خشکی به روستاها می‌آورد به جای آب!

در این اوضاع و احوال، دو هزار کیلومتر آن طرف‌تر و در تهران، سیستان و مشقت زیستن در این بخش از کشور، در قالب اکران چند فیلم مستند روی پرده آمده است. راستی چه فرقی دارد برای مردمی که تشنه‌لب به دنبال آب در توفان‌های چندین‌ساعته سرگردان‌اند اینکه جایی در پایتخت چند فیلم را روی پرده ببرند؟

فرق دارد! رویداد «سیستان و مشقت زیستن» رویدادی برای جلب توجه نسبت به بحران‌های متعددی است که شمال استان را به سیطره خود در‌آورده و تمدن تاریخی سیستان را پس از قرن‌ها در معرض زوال قرار داده است؛ بحران‌هایی مانند آلودگی هوا، نبود آب آشامیدنی، نبود امکانات رفاهی، مهاجرت، مهاجرت و مهاجرت!

نکته جالب این رویداد نیز درست در همین است؛ انتخاب فیلم‌ها به‌گونه‌ای بوده که ابربحران‌های سیستان را پیش چشم مخاطب ترسیم کند. درست مثل فیلمی که در اولین روز این رویداد اکران شد و دوباره بسیاری را با مفاهیم «مهاجرت» و «زبان فارسی» آشنا کرد. عصر سه‌شنبه ۲۴ مرداد، فیلم مستند «بند آب بند خاک» اثر فرهاد ورهرام در سالن ناصری خانه هنرمندان به نمایش درآمد و غلامرضا عمرانی، پژوهشگر در سخنرانی خود، این سؤال را طرح کرد که ادامه مهاجرت مردم سیستان به دلیل نبود آب، چه بحرانی را برای سرزمینی به راه خواهد انداخت که خود، مهد زبان و ادبیات فارسی بوده است؟

رویداد، در عصر چهارشنبه به ایستگاه مستند «خطوط ناپیدا» رسید. فیلم محصول سال ۱۳۹۴ و به کارگردانی و تهیه‌کنندگی مهدی رخشانی است که در آن به زندگی علی راشکی، طراح و نقاش سیستانی سرک می‌کشیم؛ مردی که تمام مشکلات اقلیمی و جبر جغرافیایی و معلولیت مادرزادی خود را کنار گذاشت و راهی برای نفس‌کشیدن میان خطوط ناپیدای تابلوهای نقاشی برای خودش پیدا کرد.

فقط امروز و جمعه فرصت باقی‌ است برای شرکت در یک رویداد کاملا متفاوت در مورد سیستان. پنجشبه 26 مرداد، نوبت به اکران مستند «بچه‌های هامون» می‌رسد؛ اثری که مسعود کرامتی در سال 1374 با نگاهی به رنج کودکان حاشیه دریاچه هامون ساخت و دیدن آن امروز که دیگر این دریاچه وجود ندارد، حکایتگر رنج چندباره مردم آن سرزمین است. در نشست پخش این مستند، مسعود کرامتی، مرتضی پورصمدی، محمد‌تقی رخشانی و محمد‌تقی طباطبایی، جای مرحوم محمدرضا سرهنگی -تهیه‌کننده اثر- را سبز خواهند کرد.

اما شاید مهم‌ترین مستند این رویداد، مستندی باشد که جمعه 27 مرداد اکران می‌شود. خیلی‌ها در دو دهه گذشته چشم به راه دیدن هنر محمد تهامی‌نژاد در مستند «تعزیه در سیستان» بوده‌اند. حالا قرار است برای نخستین بار این مستند در تهران نمایش داده شود و اتفاقا خود کارگردان نیز در جلسه تخصصی آن حضور خواهد داشت و در کنار محمدرضا اصلانی، همایون امامی و حجت فروغی، نگاهی دارند به آیین‌ها در این سرزمین پر از آیین و رمز و راز.

رویداد «سیستان؛ مشقت زیستن» با نمایش چهار مستند شاخص درباره سیستان به مدت چهار شب از ۲۴ تا ۲۷ مرداد ۱۴۰۲ از ساعت ۱۸ تا ۲۱ در سالن استاد ناصری خانه هنرمندان ایران برگزار می‌شود. هر اکران با جلسه نقد و بررسی همراه خواهد بود و بسیاری از چهره‌های مطرح ملی و استانی در آن شرکت خواهند کرد. حضور برای علاقه‌مندان آزاد و رایگان است و بعید نیست دیگر فرصتی برای تماشای چنین آثاری آن هم در تهران فراهم نشود.