انتشار عکس متهم جرم است

زینب همتی- طی چند ماه گذشته، تصاویر و فیلم‌هایی از هنگام بازداشت و دستگیری برخی افراد منتشر شده است. در روزهای گذشته انتشار عکس‌های مهدی یراحی در هنگام بازگشت با اعتراض وکلا و مخاطبان روبه‌رو شده است. در همین زمینه محسن برهانی، حقوق‌دان و استاد دانشگاه که به‌تازگی از ادامه تدریس منع شده،‌ نوشته است: «منتشرکننده عکس ‎مهدی یراحی به استناد ماده ۹۱ قانون آیین دادرسی کیفری مجرم است؛ جرم افشای اسرار شغلی و حرفه‌ای». در ماده 91 آمده است‌: «‌تحقیقات مقدماتی به صورت محرمانه صورت‌ می‌گیرد، مگر در مواردی که قانون به نحو دیگری مقرر نماید. کلیه اشخاصی که در جریان تحقیقات مقدماتی حضور دارند، موظف به حفظ این اسرار هستند و در صورت تخلف، به مجازات جرم افشای اسرار شغلی و حرفه‌‌‌ای محکوم‌ می‌شوند». پیش از این، خبرگزاری میزان در بخش دانستی‌های حقوقی خود در تاریخ اول مرداد 1402 از غیرقانونی‌بودن انتشار تصویر متهمان نوشته است. در این متن آمده است‌: «‌اصل بر ممنوعیت انتشار تصویر و سایر مشخصات مربوط به هویت متهم است. در مرحله رسیدگی در دادگاه این اصل استثنا ندارد. مطابق ماده ۹۶ قانون آیین دادرسی کیفری، انتشار تصویر و سایر مشخصات مربوط به هویت متهم در کلیه مراحل تحقیقات مقدماتی توسط رسانه‌ها و مراجع انتظامی و قضائی ممنوع است. اصل بر ممنوعیت انتشار تصویر و سایر مشخصات مربوط به هویت متهم است. در مرحله رسیدگی در دادگاه این اصل استثنا ندارد. در واقع دادگاه نمی‌تواند تصویر و مشخصات متهم را منتشر کند، اما در مرحله تحقیقاتی مقدماتی در صورت وجود یکی از شرایطی که در بند‌های الف و ب این ماده آمده است انتشار تصویر و مشخصات متهم جایز است». 

مطابق ماده ۹۶ قانون آیین دادرسی کیفری، انتشار تصویر و سایر مشخصات مربوط به هویت متهم در همه مراحل تحقیقات مقدماتی توسط رسانه‌ها و مراجع انتظامی و قضائی ممنوع است، مگر در مورد اشخاص زیر که تنها به درخواست بازپرس و موافقت دادستان شهرستان، انتشار تصویر یا سایر مشخصات مربوط به هویت آنان مجاز است:

الف- متهمان به ارتکاب جرائم عمدی موضوع بند‌های «الف»، «ب»، «پ» و «ت» ماده ۳۰۲ این قانون که متواری بوده و دلایل کافی برای توجه اتهام به آنان وجود داشته باشد و از طریق دیگری امکان دستیابی به آنان موجود نباشد، به منظور شناسایی آنان یا تکمیل ادله، تصویر اصلی یا تصویر به دست آمده از طریق چهره‌نگاری آنان منتشر می‌شود.

ب- متهمان دستگیر‌شده که به ارتکاب چند فقره جرم نسبت به اشخاص متعدد و نامعلومی نزد بازپرس اقرار کرده‌اند و تصویر آنان برای آگاهی بزه‌دیدگان و طرح شکایت و یا اقامه دعوای خصوصی توسط آنان منتشر می‌شود. بدیهی است در مواردی که پرونده به‌طور مستقیم در دادگاه مطرح شده و دادگاه در مقام تحقیقات مقدماتی باشد، در صورت وجود شرایط مذکور در ماده می‌تواند حکم به انتشار تصویر و مشخصات متهم بدهد، اما در مرحله رسیدگی، دادگاه حق انتشار تصویر و مشخصات متهم را ندارد. برای تحقق بند الف ۴ شرط لازم است که عبارت‌اند از:

*جرم ارتکابی از جرائم موضوع بند‌های الف تا ت ماده ۳۰۲ باشد.

*دلایل کافی برای توجه اتهام به متهم وجود داشته باشد.

*از طریق دیگری (جز انتشار تصویر و مشخصات) امکان دستیابی به متهم وجود نداشته باشد.

*متهم متواری باشد؛ به این معنی که متهم به منظور عدم دسترسی مقامات ضالح به وی، اقامتگاه خود را ترک کرده و خود را مخفی کرده باشد؛ بنابراین صرف مجهول‌المکان بودن متهم یا عدم حضور وی در اقامتگاه خود به معنی متواری‌بودن وی نیست.