التهاب در قره‌باغ، اعتراض در ایروان

تحولات اخیر در منطقه قفقاز جنوبی که با تهاجم نظامی تازه آذربایجان آغاز شد، گمان می‌رود با تسلط کامل باکو بر ارتفاعات قره‌باغ و اتفاقات سیاسی تازه در ارمنستان همراه شود. آتش‌بس در قره‌باغ پس از تن‌دادن جدایی‌طلبان ارمنی به خواست باکو مبنی بر زمین‌گذاشتن سلاح و انحلال تشکیلات اداره‌کننده این منطقه، باوجود چند مورد نقض توافق همچنان ادامه دارد. آخرین خبرها حکایت از حضور نیروهای تحت امر باکو در حومه خانکندی، مرکز جمهوری خودخوانده آرتساخ یا به عبارتی محاصره این بخش کلیدی از قره‌باغ دارد. به گزارش خبرگزاری فرانسه، ارمنی‌تبارهای ساکن در مرکز قره‌باغ در «زیرزمین‌ها پنهان شده‌اند» و نیروهای ارتش آذربایجان مترصد ورود به خانکندی هستند. در این گزارش به نقل از یک مقام مسئول در قره‌باغ آمده است: «وضعیت در خانکندی وحشتناک است، نیروهای آذربایجانی در حومه منطقه هستند و مردم می‌ترسند که سربازان هر لحظه وارد شهر شده و دست به پاک‌سازی گسترده بزنند». براساس گزارش‌ها تاکنون صدها ارمنی ساکن این منطقه رهسپار ارمنستان و دیگر مناطق شده‌اند و انتظار می‌رود هزاران ارمنی دیگر هم این منطقه را ترک کنند. درحالی‌که جمهوری آذربایجان پس از تهاجم روز سه‌شنبه به قره‌باغ مدعی استیلای کامل بر این منطقه است، ایروان خود را برای میزبانی از ارمنی‌‌تبارهایی آماده می‌کند که در پی تسلیم‌شدن نیروهای جدایی‌طلب، این منطقه از قره‌باغ را ترک می‌کنند. هم‌زمان، حامیان جریان اپوزیسیون در ارمنستان روز گذشته برای سومین روز متوالی به خیابان‌های ایروان سرازیر شدند تا ضمن اعتراض به نحوه مدیریت بحران قره‌باغ، خواستار برکناری نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر این کشور شوند. پاشینیان اما نحوه تصدی خود را بر قوه مجریه کشورش دموکراتیک می‌داند و اعلام کرده است که حاضر به استعفا نیست. او به‌تازگی در نطقی خواستار تضمین امنیت جان حدود ۱۲۰ هزار ارمنی‌تبار ساکن در قره‌باغ شده و از آمادگی کشورش برای میزبانی از حدود ۴۰ هزار آواره نبرد‌های اخیر خبر داده بود. احزاب اپوزیسیون اما نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان را به دادن امتیازات بیش از حد به باکو متهم می‌کنند و خواهان استعفای او هستند. رهبران جناح‌های مخالف دولت همچنین اعلام کردند که قصد دارند روند استیضاح نیکول پاشینیان را در پارلمان آغاز کنند. نیکول پاشینیان در یک سخنرانی تلویزیونی اعلام کرد آتش‌بس اعلام‌شده از روز چهارشنبه در منطقه مورد مناقشه قره‌باغ بین جدایی‌طلبان ارمنی و نیروهای ارتش آذربایجان «به‌طور کلی» رعایت می‌شود. او گفت: «رژیم آتش‌بس در قره‌باغ به‌طور کلی برقرار است، نقض‌های مجزا و محدودی صورت گرفته اما در‌مجموع وضعیت پایدار است». هم‌زمان مسکو که نیروهای حافظ صلحش در این منطقه مستقر هستند، اعلام کرده پنج مورد نقض آتش‌بس از زمان برقراری آن گزارش شده است. نخست‌وزیر ارمنستان در سخنرانی خود روسیه را متهم کرد که نیروهای حافظ صلح این کشور در مأموریت خود شکست خورده‌اند. او گفت: «من فکر نمی‌کنم که باید چشم‌مان را بر شکست نیروهای حافظ صلح در قره‌باغ ببندیم». بر اساس آخرین آماری که از سوی جدایی‌طلبان ارمنی ارائه شده، عملیات نظامی آذربایجان که پس از 24 از آغاز آن، ظهر چهارشنبه پایان یافت، دست‌کم ۲۰۰ کشته و ۴۰۰ زخمی بر جای گذاشته است. این در حالی است که جمهوری آذربایجان پس از توافق آتش‌بس با نمایندگان جدایی‌طلبان اعلام کرد که خواستار الحاق این بخش جدامانده از خاک خود در کمال صلح و آرامش است. به گزارش خبرگزاری رسمی آذربایجان، باکو، ۴۰ تن کمک‌های بشردوستانه به منطقه ارسال کرده و الهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری این کشور نیز وعده داده تا حقوق ارامنه ساکن در این منطقه تضمین شود. الهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان اخیرا گفته «مشت آهنین» او، ایده ایجاد یک قره‌باغ متشکل از ارمنی‌ها را به تاریخ حواله کرده است. حکمت حاجی‌اف، مشاور سیاست خارجی رئیس‌جمهوری آذربایجان در یک گفت‌وگوی تلویزیونی به رویترز گفت که باکو برای جنگجویان قره‌باغی که سلاح‌های خود را کنار گذاشته‌اند، عفو در نظر گرفته است. او افزود: «حتی درباره نظامیان و جنگجویان سابق، اگر بتوان آنها را به‌گونه‌ای طبقه‌بندی کرد، می‌توانیم آنها را هم عفو کنیم».

تنش  در  نشست  شورای  امنیت

تهاجم برق‌آسا و غافلگیرکننده به بخشی از قره‌باغ که زمینه الحاق این منطقه به جمهوری آذربایجان را فراهم کرده، موضوع جدال و نزاع لفظی وزرای خارجه ارمنستان و آذربایجان در نشست اخیر شورای امنیت سازمان ملل بود که به درخواست فرانسه تشکیل شد. آرارات میرزویان و جیحون بایراموف، وزرای امور خارجه ارمنستان و آذربایجان، هریک کشور متقابل را به برهم‌زدن ثبات و تلاش در جهت وخامت اوضاع در قره‌باغ، منطقه مورد مناقشه باکو و ایروان در قفقاز جنوبی متهم کردند. وزیر خارجه ارمنستان ابتدا در سخنانی تأکید کرد «در این مناقشه دو طرف درگیری» وجود ندارد بلکه از دید او «یک طرف متجاوز و طرف دیگر قربانی» است. آرارات میرزویان همچنین باکو را به انجام تهاجمی «نامشروع و برنامه‌ریزی‌شده» با هدف «نهایی‌کردن روند پاک‌سازی قومی» در قره‌باغ متهم کرد. همتای آذربایجانی او اما آنچه «کارزار اطلاعات نادرست» از سوی ایروان خواند را محکوم و ضمن «جانبدارانه» قلمدادکردن موضع شورای امنیت درباره این بحران، ارمنستان را به تغذیه و حمایت از جدایی‌طلبان در قره‌باغ متهم کرد. فرانسه، پیش‌تر مانند آمریکا تهاجم برق‌آسای آذربایجان به قره‌باغ را محکوم کرده و از باکو خواسته بود که برای برقراری صلح در این منطقه مورد مناقشه «تضمین‌های ملموس» بدهد. آنالنا بربوک، وزیر امور خارجه آلمان هم ضمن ابراز تأسف از اقدام نظامی باکو در منطقه قره‌باغ گفت: «آذربایجان تلاش کرد تا با استفاده از زور منطقه را در برابر یک عمل انجام‌شده قرار دهد». ارمنستان و آذربایجان برای اثبات حق حاکمیت خود بر قره‌باغ تاکنون دو بار با یکدیگر وارد جنگ شده‌اند که آخرین آن پاییز سال ۲۰۲۰ به شکست نظامی نیروهای ارمنی و حصول دستاوردهای ارضی شایان‌توجه برای آذربایجان منجر شد. قره‌باغ در سطح بین‌المللی به‌عنوان بخشی از آذربایجان به رسمیت شناخته شده است اما جمعیت ارمنی آن از زمان جدا‌شدن در جنگ دهه ۱۹۹۰ با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی خواستار استقلال شدند. بسیاری از ۱۲۰ هزار ارمنی قره‌باغ می‌گویند که از سوی روسیه، غرب و حتی خود ارمنستان تحت فشار قرار دارند و بارها از سوی آذربایجان مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اند. تنش‌ها میان دو کشور پس از توافق آتش‌بس با میانجی‌گری روسیه و ترکیه که به جنگ خونین و شش‌هفته‌ای سال ۲۰۲۰ پایان داد، بار دیگر از اوایل جولای سال جاری با بسته‌شدن کریدور لاچین که برای ارتباط این منطقه با ارمنستان حیاتی و مهم است، بالا گرفت. جمهوری آذربایجان با تسلط بر این کریدور، مسیر مهم و استراتژیکی با ترکیه برقرار خواهد کرد. ترکیه یکی از مهم‌ترین حامیان باکو در جنگ با ارمنستان به‌شمار می‌آید. تحولات اخیر در منطقه که با تهاجم نظامی تازه آذربایجان آغاز شد، گمان می‌رود با تسلط کامل باکو بر قره‌باغ و اتفاقات سیاسی تازه در ارمنستان همراه شود.