کارگاهی درباره فساد اقتصادی

کمیته آموزش انجمن روزنامه‌نگاران، در دوره‌های مختلف، کارگاه‌هایی را برگزار کرده که محتوای مفیدی داشته است. در آخرین روزهای تابستان نیز کارگاهی با عنوان «آشنایی خبرنگاران با نحوه معامله اموال عمومی» برگزار شد که مدرس آن شهرام حلاج بود.

گرچه از عنوان کارگاه به نظر می‌رسید که مخاطبان باید خبرنگاران و روزنامه‌نگاران حوزه اقتصادی باشند؛ اما زیر‌تیترها، طیف گسترده‌تری از مخاطبان را در خود جای می‌داد.

خبرنگاران حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و اندیشه در رسانه‌ها، کارشناسان روابط‌عمومی و کارشناسان تولید محتوا در سازمان‌های مردم‌نهاد، دانشجویان روزنامه‌نگاری، پژوهشگران حوزه اقتصاد سیاسی و... . آنچه اهمیت این کارگاه را برای شرکت‌کنندگان مضاعف کرد، هم‌زمانی آن با اخبار مربوط به مولدسازی اموال دولت و نامه‌های سرگشاده دکتر احمد توکلی، عضو مجمع تشخیص مصلحت، به سران قوا بود؛ مصوبه‌ای که مردم کشور را با صدمه‌ای سنگین روبه‌رو می‌کند.

اصطلاحات اقتصادی و نیز ارجاع فراوان هر سه نامه به بندها و تبصره‌های قانونی و نیز جوابیه سازمان خصوصی‌سازی ممکن است برای مخاطب عام کمتر قابل فهم باشد. اگرچه داستان تلخ افشاگری احمد توکلی از حق‌­الزحمه چند هزار میلیاردی برای هیئت هفت‌نفره مولدسازی برای همه تکان‌دهنده و تأسف‌بار بود.

اهمیت این کارگاه درست به همین دلیل بود. ساده‌سازی روایت یک تراژدی پیچیده برای فهم آسان‌تر آن. کارگاهی که با توضیح مفاهیم ساده از‌جمله تعریف انواع و کیفیت قراردادها شروع شد و سپس به مفاهیم خاص‌تری رسید و با ذکر مثال‌های فراوان از انواع قراردادهای دولتی، عمق و بسط چنین معاهده‌هایی مورد تبیین و کنکاش قرار گرفت. به نظر می‌رسد چنین کارگاه‌هایی نه‌تنها برای روزنامه‌نگاران یا فعالان حوزه اقتصاد؛ بلکه باید برای عموم مردم نیز ضروری باشد. چون معنای دیگر طرح مولدسازی اموال دولتی، به طور مستقیم با منافع تک‌تک ایرانیان مرتبط است. ازاین‌رو کارگاه یادشده، در اسلایدهای متعدد و نیز نمایش نمودارهایی که ارقام قابل توضیحی پیوست آن بود، به پیشینه این سیاست و قوانینی از این دست پرداخت و نشان داد که در مجالس دوره‌های مختلف، نمایندگان مجلس چه نوع برخوردهایی با آن داشته‌اند.

عجیب به نظر می‌رسید؛ اما در این کارگاه قصه تلخی روایت شد که اجزای داستان و بدنه و ساختار کلی آن برگرفته از شخصیت‌هایی واقعی و نیز اعدادی بود که در عریان‌ترین شکل ممکن، به تعریف و توصیف خود می‌پرداختند. یک داستان واقعی؛ اما مخاطبان بسیار اندک این کارگاه با دست‌هایی که زیر چانه قرار گرفته بود، در حال گوش‌دادن به داستان پیچیده‌ای بودند که ابتدا و انتهایش با سرنوشت همه ما گره خورده بود. همه ما ایرانیان؛ چون تمام تصمیم‌گیری‌های کلان و تمام سیاست‌گذاری‌‌ها، در هریک از قوای سه‌گانه به طور مستقیم به امروز و فردای این کشور و مردمانش برمی‌گردد. سیاست‌هایی که ممکن است صورت کلی‌اش سیاسی یا اقتصادی به نظر برسد؛ اما برایند و نتایجش همه حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، رفاهی، آموزشی و همه چیز را در بر می‌گیرد. از همین رویکرد است که برگزاری این دست کارگاه‌ها، از آن جایی که مدرسان آن می‌توانند موارد غامض و پیچیده را با زبان ساده‌تری قابل انتقال کرده و مخاطبان بیشتری را از نتایج تصمیم‌های کلان دولتی آگاه کنند، بی‌نهایت حائز اهمیت است. نتیجه مهم چنین دریافتی، ایجاد و تقویت روحیه مطالبه‌گری و نیز پیگیری ارکان مسئول، در مقام قانون‌گذاران کلان است. قدر مسلم، نه‌تنها روزنامه‌نگاران بلکه تمام مخاطبان و شرکت‌کنندگان در چنین کارگاه‌هایی، با آگاهی و اشرافی که به قوانین می‌یابند، توان بیشتری برای به چالش کشیدن داشته و امکان مضاعف‌تری برای همراه‌کردن دیگران، در جلوگیری و ممانعت از تصویب قوانینی خواهند داشت که به جای سود و منفعت، ضرر و آسیب‌هایی جدی متوجه مردم می‌کند.

این کارگاه، جدا از اذعان به سودمند‌بودن آن برای شرکت‌کنندگان، نشان می‌دهد تا چه اندازه نیازمند استمرار در برگزاری چنین دوره‌هایی هستیم؛ دوره‌هایی که بازتابی باشد از آنچه در دوره معاصر بر ما گذشته است. نقشه راهی برای روزنامه‌نگاران و کنشگران.