بیمه در سراشیبی

حمیده زمانی، کارشناس ارتباطات صنعت بیمه: با توجه به سالنامه آماری بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ضریب نفوذ بیمه در کشور در سال 1401 روند کاهشی داشته و به 1.8 درصد رسیده است.

این در حالی است که متوسط ضریب نفوذ بیمه در دنیا عدد 6.8 درصد را نشان می‌دهد. ایران در مقایسه با میانگین جهانی و بخش اعظم کشورهای دنیا، عملکرد قابل قبولی را در ضریب نفوذ بیمه به ثبت نرسانده است و در جایگاه 66 قرار دارد. همچنین در مقایسه با میانگین کشور‌های منطقه نظیر ترکیه (1.5 درصد)، عربستان( 1.3 درصد)، کویت (یک درصد) و پاکستان (0.8 درصد) عملکرد مطلوب‌‌تری را به لحاظ ضریب نفوذ بیمه دارد. در سال 1401 با تأسیس چهار شرکت بیمه دیگر، مجموع تعداد شرکت‌های بیمه فعال در کشور با رشد 12‌درصدی به 38 شرکت رسید. گزارش عملکرد سال 1401 صنعت بیمه حاکی از رشد معادل 53 و 56‌درصدی حق بیمه تولیدی و خسارت پرداختی در مقایسه با سال گذشته است. مجموع حق بیمه تولیدی و خسارت پرداختی صنعت بیمه در سال 1401 بالغ بر هزار‌و 761 میلیارد ریال (176 هزار میلیارد تومان) و هزارو 16 میلیارد ریال (102 هزار میلیارد تومان) بوده است که سهم بخش غیردولتی از حق بیمه تولیدی 73 درصد و از خسارت پرداختی 70 درصد است. بررسی سهم شرکت‌های بیمه در بازار حاکی از آن است که شرکت بیمه ایران با 28 درصد، دانا 12 درصد، آسیا 11 درصد، پاسارگاد شش درصد، دی پنج درصد، البرز پنج درصد، کوثر پنج درصد، پارسیان چهار درصد، در مجموع 76 درصد از حق بیمه تولیدی بازار را به خود اختصاص داده‌اند و باقی‌مانده حق بیمه در دیگر شرکت‌های بیمه تولید شده است.

مقایسه حق بیمه تولیدی و خسارت پرداختی در سال 1401 حکایت از پیشی‌گرفتن نرخ رشد خسارت پرداختی (56 درصد) در مقایسه با حق بیمه تولیدی (53 درصد) دارد. میانگین خسارت پرداختی شرکت‌های بیمه در حدود 31 هزار میلیارد ریال (سه هزار میلیارد تومان) است. بر‌اساس این گزارش، 82 درصد از خسارت پرداختی بازار از طریق 10 شرکت بیمه ایران (با 30 درصد)، دانا و آسیا (هرکدام با 11 درصد)، دی (با هفت درصد)، البرز و کوثر (هرکدام با پنج درصد)، پارسیان (با چهار درصد)، پاسارگاد، سینا و معلم (هرکدام با سه درصد) و 18 درصد خسارت‌ها هم از طریق دیگر شرکت‌های بیمه پرداخت شده است. براساس گزارش آمار عملکرد صنعت بیمه در سال ۱۴۰۱، تعداد 69 میلیون فقره بیمه‌نامه صادر شده که در مقایسه با سال گذشته چهار درصد رشد داشته است. این موضوع بیانگر این است که بخشی از افزایش حق بیمه تولیدی، ناشی از افزایش تعداد بیمه‌نامه‌های صادره بوده است. رشد چهاردرصدی تعداد بیمه‌نامه‌های صادره در بازار عمدتا ناشی از رشد رشته شخص ثالث با سهم 76‌درصدی از مجموع تعداد بیمه‌نامه‌های صادره است. تعداد بیمه‌نامه زندگی (عمر) در مقایسه با سال گذشته با کاهش 50‌درصدی روبه‌رو بوده است. تعداد خسارت پرداختی صنعت بیمه کشور در بازه زمانی مدنظر، 77 میلیون فقره خسارت بوده که تعداد موارد پرداخت خسارت در مقایسه با سال پیش از این، 51 درصد رشد داشته است. افزایش تعداد موارد پرداخت خسارت، عمدتا به دلیل رشد تعداد پرونده‌های خسارت در رشته بیمه درمان با سهم ۹4.3 درصد بوده است.

بررسی شاخص «نسبت خسارت» نشان می‌دهد نسبت خسارت بازار در سال 1401 با یک واحد افزایش در مقایسه با سال قبل به 58 درصد رسیده است. به عبارت دیگر شرکت‌های بیمه در مقایسه با سال 1400، خسارت بیشتری پرداخت کرده‌اند. در میان شرکت‌های بیمه به لحاظ شاخص نسبت خسارت، بیمه البرز (59.5) و آسیا (56.8) به میانگین صنعت نزدیک‌تر بوده‌اند و در مقابل بیمه باران (94.7)، سرمد (87.5) و میهن (78.5) نسبت خسارتی به‌مراتب بالاتر از میانگین بازار داشته‌اند. همچنین بررسی‌ شاخص «نسبت کارمزد به حق بیمه» نشان می‌دهد در سال 1401 مجموع کارمزد پرداخت‌شده به شبکه فروش صنعت بیمه (نمایندگان و کارگزاران)، 107 هزار میلیارد ریال (حدود 11 هزار میلیارد تومان) بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، با رشد 36درصدی همراه شده است. در بین شرکت‌های بیمه، بیمه ایران، آسیا و پاسارگاد بیشترین میزان کارمزد پرداختی را داشته‌اند. بیشترین نرخ رشد در شاخص کارمزد پرداختی برای شرکت‌های بیمه آرمان (258 درصد)، تعاون (124 درصد)، تجارت نو (115 درصد)، پارسیان (90 درصد)، آسماری (76 درصد)، ما، دی، حافظ و کارآفرین (هرکدام بیش از 50 درصد) بوده. در مقابل بیمه زندگی باران، سرمد و معلم روند کاهشی داشته‌اند. با توجه به حجم فعالیت و ترکیب متفاوت شرکت‌های بیمه، مقایسه ریالی کارمزد پرداختی به کارگزاران و نمایندگان می‌تواند نتایج گمراه‌کننده‌ای داشته باشد. به‌همین‌دلیل بهتر آن است که این هزینه را به‌عنوان نسبتی از حق بیمه تولیدی در نظر بگیریم. شاخص نسبت کارمزد پرداختی به حق بیمه بازار در بازه زمانی گزارش 6.1 درصد است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته روند کاهشی داشته است. در میان شرکت‌های بیمه، بیمه سرمد، ما، نوین و رازی به لحاظ شاخص نسبت کارمزد به حق بیمه به میانگین بازار نزدیک‌تر بوده و در مقابل شرکت بیمه آسماری و کارآفرین نسبتی بالاتر از میانگین صنعت داشته‌اند. رتبه‌بندی شرکت‌ها به لحاظ شاخص «نسبت هزینه‌های اداری و عمومی به حق بیمه» نشان می‌دهد که این شاخص در سال 1401 در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته با روند کاهشی مواجه شده که حاکی از بهبود عملکرد شرکت‌ها در این شاخص بوده است. میانگین صنعت در این شاخص 6.8 درصد بوده که بیمه پاسارگاد و آسیا با نسبت 6.7‌درصدی به میانگین صنعت نزدیک‌تر بوده‌اند. صنعت بیمه از محل فعالیت شرکت‌های بیمه‌ای، بالغ بر 167 هزار میلیارد ریال (17 همت) سود خالص کسب کرده که در‌این‌بین دو شرکت بیمه‌ای نیز زیان‌ده بوده‌اند. این شاخص در مقایسه با سال گذشته رشد 340‌درصدی را نشان می‌دهد. شرکت بیمه دانا با 60‌هزار‌و 432 میلیارد ریال، پاسارگاد با 32‌هزار‌و 213 میلیارد ریال و کوثر با 16‌هزار‌و 262 میلیارد ریال به ترتیب بیشترین سود خالص را کسب کرده‌اند. بررسی شاخص «دارایی‌ها» نشان می‌دهد که مجموع دارایی‌های شرکت‌های بیمه در بازه زمانی مدنظر سه‌هزار‌و 43 میلیارد ریال (304 همت) بوده که این عدد در مقایسه با سال 1400 با رشد 37‌درصدی همراه شده است. بیمه پاسارگاد مانند دوره‌های گذشته، با دارایی بالغ بر 313 هزار میلیارد ریال (31 هزار میلیارد تومان)، بیشترین دارایی را در بین شرکت‌های بیمه‌ای غیردولتی به خود اختصاص داده است و شرکت‌های بیمه آسیا و دانا در رتبه‌های بعدی قرار دارند. آنچه از میزان کمّی دارایی‌های یک شرکت در صنعت بیمه مهم‌تر است، کیفیت دارایی‌ها یا به عبارت دیگر ترکیب دارایی‌های آن است که حاکی از افزایش چابکی و پویایی شرکت‌ها در ایفای تعهدات‌شان است. در سال 1401 شرکت‌های بیمه در مجموع بالغ بر 122 هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کرده‌اند. بیمه پاسارگاد با بیش از 21 همت سرمایه‌گذاری و سهم 18‌درصدی از حجم سرمایه‌گذاری‌های صنعت در رتبه اول در میان شرکت‌های غیردولتی ایستاده است و پس‌از‌آن شرکت‌های بیمه آسیا و البرز در جایگاه بعدی قرار دارند. مجموع سرمایه ثبت‌شده شرکت‌های بیمه در بازه زمانی گزارش، رقمی معادل 509 هزار میلیارد ریال است که شرکت بیمه ایران با سرمایه ثبتی 189 هزار میلیارد ریال، بیشترین میزان سرمایه ثبت‌شده را در بین شرکت‌های بیمه‌ای به خود اختصاص داده است. شرکت بیمه پاسارگاد با سرمایه ثبت‌شده 58 هزار میلیارد ریال بیشترین سرمایه را در بین شرکت‌های بیمه بخش غیردولتی دارد. بیمه البرز با 35 هزار میلیارد ریال و بیمه آسیا با 31 هزار میلیارد ریال در رتبه‌های بعدی قرار دارند. به استناد سالنامه آماری بیمه مرکزی جمهوری اسلامی بیمه پاسارگاد به لحاظ شاخص‌های حقوق مالکانه، سرمایه‌گذاری‌ها و دارایی‌ها در سال 1401 مشابه سال 1400 در بین شرکت‌های بیمه غیردولتی، رتبه اول را کسب کرده ‌است. تعداد نمایندگان فعال صنعت بیمه (اعم از عمومی و عمر) با شش درصد رشد در مقایسه با سال گذشته به صد‌هزار‌و 355 نمایندگی در سراسر کشور رسیده است.

شرکت بیمه پاسارگاد با بیش از 44 هزار نماینده فعال بیش از یک‌سوم کل نمایندگی‌های فعال کشور را در اختیار دارد. هر نماینده بیمه به صورت متوسط سالانه حدود 18 میلیارد ریال حق بیمه تولیدی داشته است. بررسی توزیع جغرافیایی نمایندگان فعال در بازه زمانی گزارش، حاکی از آن است که 63 درصد از مجموع نمایندگان صنعت در 9 استان تهران، خراسان رضوی، البرز، مازندران، اصفهان، فارس، آذربایجان شرقی، گیلان و خوزستان متمرکز بوده‌اند که از متوسط حدود سه هزار نماینده در هر استان بالاتر بوده است.

کمترین میزان تعداد نمایندگی‌ها در استان‌های سیستان‌و‌بلوچستان، خراسان جنوبی و کهگیلویه‌و‌بویراحمد است که به نظر می‌رسد توسعه نمایندگی‌ها در این استان‌ها نه‌تنها منجر به افزایش ضریب نفوذ بیمه می‌شود؛ بلکه منجر به بهبود وضعیت زندگی مردم نیز خواهد شد. علاوه بر نمایندگی‌ها، شرکت‌های بیمه با رشد 1.3‌درصدی در مجموع هزار‌و 413 شعبه در سراسر کشور راه‌اندازی کرده‌اند. بررسی توزیع تعداد شعب در شرکت‌های بیمه در سال 1401 حاکی از آن است که 66 درصد شعبه‌ها در 11 شرکت بیمه ایران، آسیا، پاسارگاد، دانا، پارسیان، نوین، البرز، سینا، معلم، کارآفرین و دی بوده است. همچنین بیش از 52 درصد شعبه‌ها در استان‌های تهران، مازندران، اصفهان، آذربایجان شرقی، خراسان رضوی، خوزستان، گیلان، آذربایجان غربی و فارس متمرکز بوده‌اند.

بررسی تعداد کارکنان صنعت بیمه در بازه زمانی مدنظر، حاکی از آن است که بیش از 20 هزار نیروی انسانی در صنعت بیمه در حال فعالیت هستند که در مقایسه با سال گذشته، با کاهش 10‌درصدی مواجه شده است. بیمه ایران به‌عنوان تنها شرکت بیمه دولتی با بیش از سه هزار نفر، 18 درصد از مجموع کارکنان را به خود اختصاص داده است. یکی دیگر از شاخص‌های سنجش در حوزه منابع انسانی در صنعت بیمه، سرانه تولید سرمایه انسانی است. نسبت حق بیمه تولیدی هر شرکت بر تعداد نیروی انسانی نشان می‌دهد میانگین سرانه تولید سرمایه انسانی در صنعت بیمه حدود 86 میلیارد ریال بوده که در مقایسه با سال گذشته با رشدی در حدود 70 درصد روبه‌رو بوده است. با توجه به سیاست‌گذاری انجام‌شده برای افزایش ضریب نفوذ بیمه در کشور، امید است با افزایش تعداد شبکه فروش و توزیع جغرافیایی مناسب آن، طراحی و عرضه محصولات جدید بیمه‌ای متناسب با نیاز بازار، توسعه فناوری‌های جدید در نحوه ارائه خدمات و توسعه فرهنگ استفاده از بیمه، عملکرد صنعت بیمه بهبود یابد و به تبع آن ضریب نفوذ بیمه در بین مردم افزایش یابد.

منابع: سالنامه آماری بیمه مرکزی ج.ا.ا

گزارش اجمالی صنعت بیمه مدیریت برنامه‌ریزی، امور مجامع و بورس بیمه پاسارگاد