فشار برای شکستن تابوی نتانیاهو

تحولات روزهای اخیر و وضعیت بحرانی در غزه حاکی از آن است که فشارها بر اسرائیل برای پذیرفتن آتش‌بس افزایش یافته و بنیامین نتانیاهو احتمالا مجبور شود تابوی خود را که «تداوم جنگ تا نابودی حماس» بود، بشکند. در پی انتشار گزارش‌هایی مبنی بر دیدار رئیس موساد با نخست‌وزیر قطر، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، مذاکرات برای آزادی گروگان‌های اسرائیلی را تأیید کرده است. نتانیاهو با حضور در یک کنفرانس مطبوعاتی، یک روز پس از آنکه ارتش اسرائیل سه گروگان این کشور را به اشتباه هدف قرار داد و کشت، درگیری با حماس را یک «جنگ بر سر وجود» خواند که به رغم فشارها و هزینه‌ها باید تا پیروزی نهایی ادامه یابد. او همچنین تأکید کرد که غزه پس از جنگ نظامی‌زدایی شده و تحت کنترل نیروهای امنیتی اسرائیل درمی‌آید. نتانیاهو همچنین افزود که حمله نظامی اسرائیل به غزه، به حصول توافق ماه گذشته برای آزادی گروگان‌ها کمک کرد و متعهد شد که حماس را بیش از پیش تحت فشار قرار دهد. نخست‌وزیر اسرائیل گفت: «دستورات من به تیم مذاکره‌کننده بر همین فشار دلالت دارد. ما بدون این فشار هیچ‌چیز در اختیار نداریم». اظهارات نتانیاهو پس از گزارش یک منبع آگاه از دیدار دیوید بارنیا، رئیس موساد و محمد بن‌عبدالرحمن آل‌ثانی، نخست‌وزیر قطر، مطرح می‌شود. نخست‌وزیر اسرائیل اگرچه از صحبت درباره این دیدار طفره رفت، اما تأیید کرد که دستوراتی به تیم مذاکره‌کننده داده است. نتانیاهو با تأکید بر ادامه جنگ در غزه گفت با وجود فشارهای بین‌المللی و آسیب‌هایی که اسرائیل متحمل می‌شود، جنگ باید تا پیروزی ادامه پیدا کند. او با اشاره به اینکه «نمی‌توان زمان را عقب کشید»، خاطرنشان کرد «فاصله بین پیروزی و فاجعه یک تار مو است». نتانیاهو که برایش پیروزی در جنگ تنها در «ریشه‌کن‌کردن» حماس معنا دارد، می‌گوید پس از آن، غزه غیرنظامی خواهد ماند و اجازه نمی‌دهد کنترل نوار غزه از حماس به دست فتح و تشکیلات خودگردان فلسطینی بیفتد؛ حتی اگر چنین خواسته‌ای آرزوی نزدیک‌ترین متحد اسرائیل، یعنی ایالات متحده آمریکا باشد.

تایمز اسرائیل هم با استناد به منابع آگاه، نوشت که این مذاکرات «فقط یک شروع» است و گمان می‌رود که روند آن «طولانی، دشوار و پیچیده» باشد. از سوی دیگر حماس با انتشار بیانیه‌ای گفت: «تا زمانی که تهاجم نظامی علیه مردم ما یک بار برای همیشه متوقف نشود، هیچ مذاکره‌ای را برای تبادل زندانیان آغاز نمی‌کنیم. این جنبش موضع خود را به تمام میانجیگران ابلاغ کرده است». از طرف دیگر، به گفته یک مقام نظامی اسرائیل، بر اساس تحقیقات اولیه سه گروگان اسرائیلی کشته‌شده، هنگام مرگ پرچم سفید در دست داشتند. کشته‌شدن این سه گروگان فشار بیشتری بر نتانیاهو برای یافتن راهی در جهت آزادی دیگر گروگان‌ها وارد کرده است. ایلان لوی، سخنگوی کابینه اسرائیل، همچنین با انتشار متنی در شبکه اجتماعی اکس گفت که این بار هایمن ۲۷‌ساله، گروگان دیگری است که در اسارت حماس کشته شده است. هم‌زمان با سخنان نتانیاهو در کنفرانس مطبوعاتی، مردم در تظاهراتی در تل‌آویو خواستار بازگشت هرچه سریع‌تر گروگان‌ها شدند. آنها پلاکارد‌هایی با شعارهایی از قبیل «آنها را به خانه بازگردانید» در دست گرفتند. از طرف دیگر، نشریه اماراتی نشنال به نقل از منابع آگاه خود نوشت حماس و اسرائیل درباره برقراری آتش‌بس در غزه و تبادل گروگان‌های اسرائیلی و زندانیان فلسطینی به «توافق احتمالی» رسیده‌اند. به گفته منابع مصری که به‌ شرط محفوظ‌ماندن نام‌شان با نشنال صحبت کردند، توافق جدید پس از مجموعه‌ای از دیدارها بین مذاکره‌کنندگان اسرائیل، قطر، مصر، آمریکا و به‌صورت غیرمستقیم، حماس در دوحه، رام‌الله و قاهره به دست آمد.

منابع مصری افزودند توافق احتمالی در جلسه ۱۳ دسامبر در مصر مشخص شد که یحیی سنوار، رهبر حماس، شخصا و البته از راه دور در آن شرکت داشت. اگر این توافق نهایی شود، ۳۰۰ زندانی فلسطینی از‌جمله مصطفی برغوثی، یک مقام ارشد جنبش فتح که به حبس ابد محکوم شده بود، از زندان‌های اسرائیل آزاد می‌شوند و حماس نیز دست‌کم ۵۰ نفر از گروگان‌های اسرائیلی را که برآورد می‌شود ۱۳۷ نفر باشند، تحویل می‌دهد. شش عضو ارتش اسرائیل نیز در میان گروگان‌های آزادشده خواهند بود. هنوز هیچ‌یک از طرف‌های مذاکره این «توافق احتمالی» را به‌صورت رسمی تأیید نکرده‌اند. به گفته منابع آگاه مصری، مذاکرات در هفته جاری در اروپا و احتمالا اسلو، پایتخت نروژ، برگزار و توافق اعلام خواهد شد.

‌خیابان‌های مرگبار غزه

میزان تلفات ارتش اسرائیل در غزه در حال حاضر تقریبا دو برابر بیشتر از زمان حمله زمینی نظامیان اسرائیلی به این بخش از اراضی فلسطینی در سال ۲۰۱۴ است. رویترز در گزارشی درباره جنگ اسرائیل و حماس می‌نویسد تلفات زیاد اسرائیل نشان‌دهنده میزان پیشروی ارتش اسرائیل در منطقه محاصره‌شده غزه و استفاده مؤثر حماس از تاکتیک‌های جنگ چریکی و نیز بهره‌بردن آنها از زرادخانه‌ای گسترده‌تر است.

چند کارشناس نظامی اسرائیل، یک فرمانده اسرائیلی و یک منبع حماس توضیح داده‌اند که چگونه این گروه فلسطینی از انبار بزرگ تسلیحات، آگاهی میدانی و شبکه تونل‌های وسیع برای تبدیل خیابان‌های غزه به هزارتوی مرگ استفاده کرده است. رویترز در این گزارش یادآور می‌شود که حماس سلاح‌های گسترده و متنوعی، از هواپیماهای بدون سرنشین مجهز به نارنجک گرفته تا تسلیحات ضد‌تانک با چاشنی‌ انفجاری قدرتمند در اختیار دارد. بر اساس آمار رسمی ارائه‌شده از سوی اسرائیل، حدود ۱۱۰ نظامی ارتش اسرائیل از زمان آغاز عملیات زمینی اسرائیل در اواخر اکتبر تاکنون کشته شده‌اند. این نظامیان هم‌زمان با نفوذ تانک‌ها و سربازان پیاده‌نظام ارتش اسرائیل به شهرها و اردوگاه‌های آوارگان فلسطینی کشته شده‌اند. بر اساس این گزارش، دست‌کم حدود یک‌چهارم افراد کشته‌شده در میان سربازان ارتش اسرائیل در جریان عملیات زمینی به غزه را خدمه تانک‌ها تشکیل می‌دهند. این در حالی است که در مناقشه سال ۲۰۱۴، زمانی که ارتش اسرائیل تهاجم زمینی محدود‌تری را به مدت سه هفته در غزه انجام داد و هدف نیز از بین بردن حماس نبود، تنها ۶۶ نظامی اسرائیلی کشته شدند. یاکوف آمیدور، ژنرال بازنشسته اسرائیلی و مشاور پیشین امنیت ملی اسرائیل که اکنون کارشناس بنیاد امور امنیت ملی در آمریکا‌ست، می‌گوید: «دامنه این جنگ را نمی‌توان با سال ۲۰۱۴ که نیروهای ما عمدتا در عمق یک‌کیلومتری غزه وارد عمل شدند، مقایسه کرد». به گفته این کارشناس، ارتش «هنوز راه‌حل مناسبی برای تونل‌ها که شبکه آنها در دهه گذشته بسیار گسترش یافته، پیدا نکرده است». بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، اخیرا بار دیگر تأکید کرد که جنگ جاری تا «پیروزی نهایی» ادامه خواهد یافت. مقامات اسرائیلی نیز در همین راستا اعلام کرده‌اند که جنگ غزه تا رسیدن به نقطه نهایی خود ممکن است ماه‌ها طول بکشد. اوفیر فالک، مشاور سیاست خارجی نتانیاهو، در همین راستا به رویترز گفت: «این مسئله از روز اول چالشی مهم برای ما بوده است و می‌دانیم که احتمالا برای تکمیل این مأموریت باید هزینه بیشتری بپردازیم».

‌نبردهای سنگین

حماس به‌تازگی ویدئوهایی را در کانال تلگرامی خود منتشر کرده که اعضای این گروه را با لباس‌های مجهز به دوربین بدنی در حال جابه‌جایی در میان ساختمان‌ها برای پرتاب آرپی‌جی به سمت خودروهای زرهی به تصویر کشیده است. یکی از این ویدئوها که هفتم دسامبر منتشر شد، مربوط به منطقه شجاعیه در شرق شهر غزه است که هر دو طرف، درگیری‌های شدیدی در آن گزارش کرده بودند. در پست دیگری که پنجم دسامبر منتشر شد، دوربینی مانند پریسکوپ از یک تونل بیرون می‌آید تا محل استقرار شماری از سربازان اسرائیلی را که مشغول استراحت بودند، به تصویر بکشد.

در ادامه این مطلب اعلام شد کمپ موقت سربازان اسرائلی که پیش‌تر به تصویر کشیده شده بود، بر اثر یک انفجار زیرزمینی هدف قرار گرفت. به گفته یک منبع حماس که به شرط فاش‌نشدن نامش از غزه با رویترز گفت‌وگو می‌کرد، نظامیان این گروه اکنون به تدریج از تونل‌ها بیرون می‌آیند و با توجه به شناخت دقیق میدانی از این منطقه، برای دست‌زدن به کمین و هدف قرار‌دادن سربازان اسرائیلی به آنها نزدیک می‌شوند. این منبع حماس با این حال گفت: ما خودمان را گول نمی‌زنیم، تفاوت زیادی بین قوای ما و آنها وجود دارد. حماس هنوز شمار شهدا در میان اعضای خود را اعلام نکرده است. این در حالی است که به ادعای ارتش اسرائیل، تاکنون دست‌کم هفت هزار نیروی حماس در جنگ جاری در غزه شهید شده‌اند. حماس آمار ارائه‌شده از سوی ارتش اسرائیل را رد کرده و گفته‌ است این رقم شامل غیرنظامیان نیز می‌شود. به گفته یکی از فرماندهان اسرائیلی که در جنگ سال ۲۰۱۴ حضور داشت، دامنه گسترده‌تر عملیات زمینی جاری در غزه به معنای حضور نیروهای بیشتر در زمین است و این امر امکان اتخاذ تاکتیک‌های دفاعی و وارد‌کردن تلفات بیشتر به نیروهای مهاجم را برای حماس فراهم کرده است. ایال پینکو، یکی از مقامات ارشد سابق سرویس‌های اطلاعاتی اسرائیل که اکنون در مرکز مطالعات استراتژیک بگین سادات فعالیت دارد، می‌گوید: «حماس از سال ۲۰۱۴ به این سو، گام‌های بزرگی برای تقویت قوای نظامی خود برداشته است».