«رفاه‌شویی» در خدمت بهره‌کشی از حیوانات

سپهر سلیمی: اخیرا اصطلاح Welfare Washing بیش از هر زمانی در ادبیات حامیان حقوق حیوانات مورد‌استفاده قرار می‌گیرد که احتمالا بهترین ترجمه برای آن «رفاه‌شویی» است. با توجه به اهمیت این مفهوم، در این یادداشت به معرفی آن خواهم پرداخت.

«رفاه‌شویی» تشابه مفهومی زیادی با «سبزشویی» دارد و برگرفته از این اصطلاح است؛ با این تفاوت که سبزشویی برای اقدامات محیط‌زیستی استفاده می‌شود و «رفاه‌شویی» در حوزه حیوانات کاربرد دارد. درباره سبزشویی پیش از این در همین ستون نوشته بودم که برای درک بهتر مفهوم رفاه‌شویی، بخشی از آن‌ در ادامه بازنشر می‌شود: «سبزشویی (Greenwashing) به‌طور‌خلاصه یعنی اقدام یا اقداماتی که باعث می‌شود مؤسسه، شرکت، صنعت یا گروهی خود را به‌عنوان حامی محیط‌ زیست معرفی کنند. این در حالی است که این ادعا عملا فریبی بیش نیست و صرفا برای جذب مشتری و فروش بیشتر است. شرکت‌ها یا گروه‌ها از طریق پنهان‌کردن واقعیت، ارائه اطلاعات جعلی، برجسته‌کردن بخش کوچکی از فعالیتشان، ایجاد نشان‌های ساختگی و امثال آن اقدام به «سبزشویی» می‌کنند. برای مثال، کمپانی مک‌دونالد با آن حجم زیاد آسیب‌های محیط‌زیستی، برای فریب افکار عمومی و نشان‌دادن توجه به حفظ محیط‌ زیست، نی‌های کاغذی را جایگزین نی پلاستیکی کرده است. هم‌زمان با گسترش اقبال مردم به محیط زیست، شاهد افزایش اقدامات عوام‌فریبانه برای سبز نشان‌دادن فعالیت‌های تجاری در سطح جهان هستیم. برای مثال، از سال ۲۰۰۹ تعداد محصولات سبز ۷۳ درصد رشد داشته است، اما ۹۵ درصد آنها متهم به سبزشویی هستند». با افزایش دانش عمومی نسبت به صنعت دامپروری و جنایاتی که در مراحل تولید تا کشتار متوجه حیوانات می‌شود، شاهد واکنش بخشی از افکار عمومی به صنعت دامپروری و در نتیجه کاهش استفاده از محصولات حیوانی هستیم. حیوانات در صنعت دامپروری به‌طور معمول یک‌دهم عمر واقعی خود زنده هستند و پس از آن برای مصارف مختلف کشته می‌شوند. رنج حیوانات در صنعت دامپروری در کنار آسیب‌های فاجعه‌بار برای محیط‌ زیست، سبب افزایش گرایش شهروندان به کاهش محصولات دامی شده است. برای مثال، مصرف گوشت در انگلستان به کمترین میزان از سال ۱۹۷۰ رسیده ‌یا میزان مصرف محصولات دامی در هشت سال گذشته در آلمان ۱۴ درصد کاهش داشته است. در ژانویه ۲۰۲۲، گوگل اعلام کرد جست‌وجو برای «غذای وگان نزدیک من» در سال ۲۰۲۱ با افزایش چشمگیر پنج هزار درصدی همراه بوده است.

بخش بزرگی از مصرف‌کنندگان غذاهایی با منشأ حیوانی، همواره درگیر یک دوگانگی هستند؛ از طرفی خود را دوستدار حیوانات می‌دانند و از سوی دیگر برخی از حیوانات را می‌خورند. در چنین شرایطی، تلاش برای پنهان‌کردن رنج حیوانات، نشان‌دادن شرایط مطلوب حیوانات در دوران پرورش، ژست‌های دلسوزانه در قبال حیوانات یا معرفی پرورش‌دهندگان، صاحبان صنعت دامپروری، تولیدکنندگان حیوانات خانگی، مالکان باغ‌وحش‌ها و مراکز تفریحی بهره‌مند از حیوانات به‌عنوان افرادی حیوان‌دوست را می‌توان «رفاه‌شویی» نامید. رفاه‌شویی می‌تواند به‌عنوان یک ارزش افزوده برای کالاهایی با منشأ حیوانی در صنعت تبلیغات و رسانه‌ها مورد استفاده قرار گیرد. به‌طور کلی‌، چنان‌که هدف از «سبز‌شویی» نشان‌دادن «پایدار و محیط‌زیستی بودن» محصول است، در «رفاه‌شویی» تلاش‌ها بر «اخلاقی‌بودن» فرایند تولید محصول یا خدمات مرتبط با حیوانات است.

بزرگ‌کردن فضای نگهداری حیوانات پرورشی، پرورش حیوانات در فضای باز و طبیعی، تلاش برای سانسور فضای کشتارگاه‌ها، تلاش برای مرگ بی‌درد در کشتارگاه‌ها، تعریف استانداردهایی برای بهبود فضای باغ‌وحش‌ها، انتشار اطلاعات جعلی از شرایط پرورش حیوانات، القای اینکه صنعت دامپروری برای تأمین رفاه حیوانات درحال پیشرفت است، ساخت انیمیشن‌های جذاب با موضوع حیوانات پرورشی، قرار‌دادن تصاویر کودکان شاد در کنار حیوانات، درج نشان‌هایی با محتوای عباراتی نظیر «انسانی یا اخلاقی» روی محصولات حیوانی، طرح‌های گرافیکی از حیوانات خندان و خوشحال و انتشار اطلاعات غلط از وضعیت حیوانات از‌‌جمله ترفندهای رایج «رفاه‌شویی» است. صنعت دامپروری و به‌طور‌کلی هر تجارتی که از حیوانات برای مقاصد اقتصادی بهره‌کشی می‌کند، از قاچاق حیات‌ وحش تا صنعت مُد، چرم، مراکز نگهداری از حیوانات، تجارت حیوانات خانگی و... همگی در پی کسب سود مالی بیشتر هستند و تلاش برای رفاه حیوانات تنها به‌عنوان ابزاری برای تبلیغات و سود بیشتر استفاده می‌شود. در این شرایط، در کنار نگاه کالاگونه به حیوانات، شاهد کالایی‌شدن رفاه حیوانات نیز هستیم. نتیجه رفاه‌شویی جز فریب مخاطبان و افزایش بهره‌کشی از حیوانات و در‌نهایت رنج و مرگ تعداد بیشتری، چیز دیگری نیست.

لازم به توضیح است که در کنار Welfare Washing، اصطلاح Humane Washing نیز با تعریف و مفهومی کاملا مشابه مورد استفاده قرار می‌گیرد که کلمه Humane به معنای «رفتار انسانی» در آن به‌ کار رفته است. با توجه به اینکه هیچ‌کدام معادل فارسی ندارند، به نظر می‌رسد در زبان فارسی، ترجمه «رفاه‌‌شویی» برای هر دو اصطلاح مناسب‌تر و قابل درک‌تر باشد.