نگاهی به سفر زلنسکی به ترکیه

محمود فاضلی-دیپلمات پیشین و تحلیلگر امور بین‌الملل: جنگ اوکراین در سال 2024 به‌‌عنوان یکی از مهم‌‎ترین مسائل بین‌المللی ادامه خواهد یافت و ترکیه را به دلیل نزدیکی و منافعش به‌‎شدت تحت تأثیر قرار خواهد داد. ادامه کمک‌های اروپا، ظرفیت اوکراین را برای ادامه درگیری تضمین می‌کند. قطع کمک‌ها می‌تواند مسیر جنگ را تغییر داده و به‌طور بالقوه به نفع روسیه باشد. در نتیجه، سیاست خارجی ترکیه تحت تأثیر پیامدهای احتمالی درگیری در اوکراین قرار خواهد گرفت.

اردوغان، رئیس‌‌جمهور ترکیه، با استقبال از ولودیمیر زلنسکی، همتای اوکراینی خود در استانبول، در جمع خبرنگاران با حضور رئیس‎‌‌جمهور اوکراین گفت: «به شهروندان اوکراینی که بر اثر جنگ دو‌ساله، عزیزان خود را از دست داده‌اند، تسلیت می‌گویم. ما در دیدار خود درباره جزئیات تحولات جنگ گفت‎‌‌‌وگو کردیم. من به‌‌عنوان یک دوست، برداشت و یافته‌های خود را با تمام صداقت به ایشان بیان کردم. تبعات منفی جنگ بر منطقه و جهان و به‌ویژه‌ اوکراین در حال افزایش است‌.

ما از ابتدا تا آنجا که می‌توانستیم برای پایان‌دادن به جنگ بر اساس توافق‌نامه همکاری داشته‌ایم. مذاکرات صلحی که روسیه نیز در آن گنجانده شود، بسیار ارزشمند است و آماده میزبانی این نشست هستیم. ما معتقدیم ‌روسیه خواه‌ناخواه به مواضع ترکیه احترام خواهد گذاشت. ترکیه از صلح دفاع می‌کند و معتقدیم روسیه به ناچار به موضع ترکیه احترام می‌گذارد. اگر این اتفاق نیفتد، تضمین و حفظ صلح ممکن نخواهد بود. حداقل نزد افکار عمومی جهان، ما به‌عنوان ترکیه وظیفه خود را انجام داده‌ایم». البته در اینجا سه موضوع مهم‌ شایان توجه است: امنیت غذایی، تبادل اسرا و ضمانت کشتیرانی. جدا‌ از همه اینها، آقای رئیس‌جمهور در واقع به‌ دلیل نزدیکی ماه مبارک رمضان، می‌خواهد مقدمات صلح را تأمین ‌و امنیت بنادر را تضمین کند.

به گفته اردوغان، در طول رایزنی‌های خود، ما همچنین در مورد مسائل مربوط به ثبات دریای سیاه مانند کریدورهای صادراتی و ایمنی ناوبری تبادل نظر کردیم. طرح دریای سیاه با صدور 33 میلیون تن غلات به سوی کشورهای نیازمند، از بحران جهانی غذایی جلوگیری کرد. ما آماده هستیم مانند گذشته بهترین حمایت خود را ارائه دهیم. ثبات اقتصادی اوکراین و برقراری امنیت دائمی در دوره آتی اهمیت زیادی دارد.

اردوغان بار دیگر بر «حمایت خود از حاکمیت و تمامیت ارضی اوکراین تأکید و اعلام کر‌د: «با ادامه همبستگی خود با اوکراین، ما به کار برای پایان‌دادن به جنگ و صلح عادلانه و با مذاکره ادامه خواهیم داد. ترکیه کمک درخور توجهی به بازسازی اوکراین خواهد کرد».

اردوغان درخصوص سازوکار جدیدی برای تضمین امنیت حمل‌ونقل تجاری در دریای سیاه، با تأیید «قصد خود برای دستیابی به توافق بین طرفین»، آمادگی خود را برای ارائه کمک اعلام کرد و مدعی شد ما در مورد امنیت غذایی، مبادله زندانیان و ضمانت‌های کشتیرانی موضع یکسانی داریم؛ ما باید آنها را ایمن کنیم. ما امید خود را از دست نمی‌دهیم.

طرفین امیدوارند در آینده‌ای نزدیک، هدف‌گذاری 10 میلیارد دلاری مبادلات تجاری بین ترکیه و اوکراین محقق شود. لازم‌الاجرا‌شدن فوری توافق‌نامه تجارت آزاد، از دید رئیس‌جمهور ترکیه، انگیزه جدیدی به این روابط خواهد داد. اردوغان همچنین در دیدار با زلنسکی خواستار آن شد که بیشترین نقش در دوران بازسازی اوکراین، به شرکت‌های ترکیه واگذار شود. به گفته او، ما در جریان رایزنی‌های خود در مورد مسائل مربوط به ثبات در دریای سیاه، مانند کریدورهای صادراتی و ایمنی ناوبری تبادل نظر کردیم. در‌حالی‌که به همبستگی خود با اوکراین ادامه می‌دهیم، از سویی نیز به کار خود برای پایان‌دادن به جنگ با برقراری صلح عادلانه بر اساس انجام مذاکرات ادامه خواهیم داد.

زلنسکی‌ نیز از اردوغان و مردم ترکیه به خاطر حمایت از حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی اوکراین، از همه مردم و کودکان اوکراینی قدردانی و تشکر کرد و ادامه داد: من یک بار دیگر‌ از آقای رئیس‌‌جمهور به‌‌طور ویژه برای نجات شهروندان‌مان از اسارت روسیه تشکر کردم. به لطف میانجیگری ترکیه، ما به نتایج انسانی جدی دست یافتیم. می‌خواهم از رئیس‌جمهور اردوغان و مردم ترکیه برای حمایت از حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی اوکراین تشکر کنم. از رئیس‌جمهور اردوغان سپاسگزارم که هرگز نظرش را درباره تمامیت ارضی اوکراین تغییر نداد.

در‌حالی‌که آنکارا آماده میزبانی نشست صلح اوکراین با مشارکت روسیه است، رئیس‌جمهور اوکراین در این سفر با تکرار دیدگاه قدیمی‌اش مبنی بر اینکه یک طرح صلح باید توسط کشورهای دیگر بدون مشارکت مسکو تهیه شود، تأکید کرد: ما حاضر نیستیم نمایندگان روسیه را در چنین نشستی ببینیم.

گروهی معتقدند اوکراین در حال ورود به مرحله جدیدی از جنگ با روسیه است و استحکامات در غرب شهر آودیفکا ساخته می‌شود. اوکراینی‌ها در تلاش هستند موانع فیزیکی را که روسیه بیش از یک سال پیش در جبهه خود ایجاد کرد نیز احداث کنند. سربازان در این منطقه می‌گویند نیروهایی که برای مأموریت‌های جنگی تعیین شده‌اند مجبور به حفر سنگر می‌شوند. اوکراین مناطق مستحکم اندکی در دونباس دارد که بتواند با آودیفکا رقابت کند. پس از ازدست‌دادن شهر آودیفکا، نیروهای مسلح اوکراین باید با نیروهای در حال پیشروی مبارزه کنند، درحالی‌که هم‌زمان در تلاش برای ایجاد استحکامات هستند.