تشدید تنش میان اسرائیل و دولت بایدن

ارتش اسرائیل روز گذشته بخش‌هایی از رفح واقع در جنوب غزه را بمباران کرد. دلیل انجام این حملات آن‌‌هم چند ساعت پیش از مذاکرات جدیدی که قرار است در مصر ادامه پیدا کند، افزایش فشار بر حماس عنوان شده است. درحالی‌که هشدارهای بین‌المللی نسبت به عواقب تهاجم زمینی اسرائیل به رفح، واقع در مرز با مصر، به اوج خود رسیده است. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، تهاجم اسرائیل به این شهر را «غیرقابل تحمل» توصیف کرد و از اسرائیل و حماس خواست تا برای دستیابی به توافق آتش‌بس تلاش کنند. ارتش اسرائیل روز دوشنبه از ضرورت انهدام «چهار گردان آخر» حماس در نوار غزه خبر داد و مدعی شد بیش از ۵۰ هدف را در این شهر هدف قرار داده است. هم‌زمان رسانه‌های اسرائیلی از درگیری در تل‌آویو بین پلیس و تظاهرات‌کنندگان اسرائیلی که خواستار توافق آتش‌بس و آزادی گروگان‌ها هستند، خبر دادند. حنان بلخی، مدیر منطقه‌ای سازمان بهداشت جهانی در شرق مدیترانه می‌گوید تهاجم اسرائیل به رفح جان ۱.۵ میلیون نفر از‌جمله ۶۰۰ هزار کودک را «در خطر جدی» قرار داده و «هم‌اکنون باید فورا پایان یابد».

این مسئول ارشد سازمان بهداشت جهانی با انتشار پیامی در ایکس نوشت درحالی‌که آژانس متولی بهداشت سازمان ملل و شرکای آن «متعهد به ماندن و ارائه خدمات» در رفح هستند، این امر مستلزم «دسترسی بدون مانع به کمک‌ها از طریق گذرگاه مرزی رفح است که باید فورا بازگشایی شود». او در ادامه این پیام تأکید کرد «اکنون به خاطر بشریت و منافع انسانی به یک آتش‌بس فوری در غزه نیاز است».

در‌همین‌حال، ارتش اسرائیل تأیید کرد که تیپ ۴۰۱ زرهی‌ این ارتش صبح روز گذشته گذرگاه رفح در غزه را تصرف کرده است.

نیروهای ارتش اسرائیل اعلام کردند که در جریان عملیات شبانه، «سه تونل مهم» کشف شد. آنها همچنین مدعی شدند که یک خودرو مملو از مواد منفجره را که به سمت یک تانک اسرائیلی حرکت می‌کرد، هدف قرار دادند و منهدم کردند.

ارتش اسرائیل اعلام کرده که در عملیات تصرف رفح تاکنون هیچ نظامی زخمی نشده است و آنها اکنون در حال جست‌وجوی بیشتر در منطقه‌ هستند. بنا بر اعلام ارتش، نیروی هوایی در طول شب بیش از ۵۰ منطقه مورد استفاده حماس در رفح را بمباران کرده است.

هم‌زمان رویترز به نقل از یک مقام آمریکایی که نام او را اعلام نکرد، گزارش داد که به نظر نمی‌رسد عملیات گسترده‌‌ای در رفح در پیش باشد. به گفته او، آمریکا می‌خواهد از عملیات بزرگ نظامی در مناطق پرجمعیت رفح پرهیز شود و به نظر نمی‌رسد ارتش اسرائیل در حال اجرای این نوع عملیات باشد.

حمله زمینی ارتش اسرائیل به رفح در حالی انجام می‌گیرد که حماس روز دوشنبه اعلام کرد توافقی را که میانجی‌ها ارائه کرده بودند، پذیرفته است. با‌این‌حال، اسرائیل می‌گوید آنچه حماس مطرح کرده با پیشنهاد اسرائیل به میزان قابل‌توجهی متفاوت است.

مقام‌های حماس گفتند که مرحله اول شامل یک دوره آتش‌بس ۴۲‌روزه است که ۳۳ گروگان اسرائیلی در ازای رهایی تعداد زیادی از زندانیان امنیتی فلسطینی از زندان‌های اسرائیل آزاد می‌شوند. دفتر بنیامین نتانیاهو در واکنش اعلام کرد که پیشنهاد حماس با خواسته‌های اساسی اسرائیل فاصله زیادی دارد، اما مذاکره‌کنندگان اسرائیل برای ادامه گفت‌وگو با میانجی‌ها شامل آمریکا، مصر و قطر، اعزام می‌شوند.

وزارت خارجه قطر پیش‌تر اعلام کرده بود که دوباره هیئتی را به قاهره اعزام می‌کند تا مذاکرات غیرمستقیم اسرائیل و حماس بر سر توافق آتش‌بس از سر گرفته شود.

بر اساس گزارش نیویورک‌تایمز، حماس قصد دارد پیکر چند گروگان مرده را هم جزء ۳۳ اسیری محسوب کند که می‌گوید در مرحله اول توافق آنها را آزاد خواهد کرد. این گزارش به نقل از یک منبع مطلع می‌گوید که حماس به میانجی‌ها اطلاع داده همه افرادی که قرار است تحویل داده شوند، زنده نیستند. این در حالی است که انتظار می‌رفت در مرحله اول، زنان، کودکان، سالمندان و بیماران آزاد شوند. اسرائیل قبلا تأکید کرده بود که در مرحله اول فقط گروگان‌های زنده باید آزاد شوند و تقاضایش را به ۴۰ گروگان رسانده بود. در‌همین‌حال، پلیس اسرائیل اعلام کرد که شش نفر را به دلیل ایجاد مانع و آسیب‌رساندن به محموله کمک‌های بشردوستانه برای نوار غزه بازداشت کرده است.

تصاویری که پیش‌تر در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، ده‌ها نفر را نشان می‌داد که با تجمع مقابل کاروان کمک‌های بشردوستانه، قصد داشتند از انتقال آنها به غزه جلوگیری کنند. پلیس اسرائیل اعلام کرد که در جریان این درگیری، چند کامیون و محموله آسیب دیدند. از سوی دیگر، یک مقام اسرائیلی گفت عملیات جاری ارتش اسرائیل در رفح یک «عملیات محدود» است که برای «تحت فشار قرار‌دادن حماس» برای پذیرش توافق اجرا می‌شود. سی‌ان‌ان نیز به نقل از یک «منبع آگاه» گزارش داد که این حمله «عملیات گسترده» رفح نیست که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، بارها وعده انجام آن را داده است.

ازسرگیری مذاکرات

در‌همین‌حال، وزارت خارجه قطر اعلام کرد دوباره هیئتی را به قاهره اعزام می‌کند تا مذاکرات غیرمستقیم اسرائیل و حماس بر سر توافق آتش‌بس از سر گرفته شود.

ارتش اسرائیل روز دوشنبه با انتشار بیانیه، پیام‌‌های هوایی و تماس تلفنی و ارسال پیامک از ساکنان شرق رفح خواسته بود به‌طور موقت این منطقه را ترک کنند. کابینه اسرائیل نیز به اتفاق آرا به ادامه عملیات نظامی در رفح رأی داده است. هم‌زمان گزارش‌هایی از حمله‌های راکتی از نوار غزه به شهر سدروت در جنوب اسرائیل منتشر شده است.

حماس پیش‌تر گفته بود که «آتش‌بس» را پذیرفته، اما منابع اسرائیل اعلام کردند که طرح مورد ادعا، نسخه‌ای تغییریافته از سوی قطر و مصر و با اطلاع آمریکا‌ست و آن چیزی نیست که پیش‌تر روی آن توافق شده بود.

با‌این‌حال ماجد انصاری، سخنگوی وزارت خارجه قطر که میزبان رهبران حماس است و نقشی میانجی در مذاکرات را ایفا می‌کند، گفته که می‌تواند پاسخ حماس را «مثبت» توصیف کند. این در حالی است که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل بارها تأکید کرده که «با یا بدون توافق آتش‌بس، عملیات نظامی را در رفح به‌عنوان آخرین مرحله جنگ با حماس پیش می‌برد».

اما بسیاری از متحدان اسرائیل و کشورهای منطقه درباره این عملیات و پیامدهای انسانی آن به اسرائیل هشدار داده‌اند. پادشاه اردن پس از دیدار با رئیس‌جمهوری آمریکا در بیانیه‌ای گفت که از جو بایدن خواسته از فاجعه‌ای دیگر در رفح جلوگیری کند.

جنگ اسرائیل و حماس در نوار غزه هفت ماه پیش، پس از حمله هفتم اکتبر حماس به اسرائیل آغاز شد. ارتش اسرائیل به تدریج پیشروی در نوار غزه را از شمال آغاز کرد و اکنون به جنوب آن رسیده است.

مناقشه آمریکا و اسرائیل

حماس نسخه‌ای از پیشنهاد آتش‌بس را که این گروه روز دوشنبه با آن موافقت کرده است، منتشر کرد. طبق گزارش آسوشیتدپرس، چارچوب ارائه‌شده توسط قطر و مصر با هدف توقف هفت‌ماهه جنگ در غزه است. با‌این‌حال، مشخص نیست که اسرائیل با شرایط موافقت کند یا خیر. این پیشنهاد، آزادی مرحله‌ای گروگان‌های اسرائیلی که در غزه نگهداری می‌شوند، همراه با خروج تدریجی نیروهای اسرائیلی از کل منطقه و «آرامش پایدار» یا «توقف دائمی عملیات‌های نظامی و خصمانه» را ترسیم می‌کند.

این در حالی است که اسرائیل پیش‌تر اعلام کرده بود با خروج کامل نیروهایش یا آتش‌بس دائمی به‌عنوان بخشی از توافق آزادسازی گروگان موافقت نخواهد کرد. به نوشته آسوشیتدپرس، مرحله اول ۴۲ روز به طول می‌انجامد و شامل عقب‌نشینی نسبی نیروهای اسرائیلی از نوار غزه و آزادی حدود ۳۳ گروگانی است که در این منطقه نگهداری می‌شوند، ازجمله زنان باقی‌مانده اسرائیلی –‌اعم از غیرنظامی و سرباز‌– و همچنین کودکان، افراد مسن و افرادی که بیمار هستند. طبق این گزارش، ۳۰ اسیر فلسطینی در اسرائیل در ازای هر گروگان غیرنظامی اسرائیلی و ۵۰ اسیر در ازای هر سرباز زن آزاد خواهند شد. در این مدت فلسطینیان آواره غزه اجازه خواهند داشت به محل زندگی خود بازگردند.

سپس طرفین در مورد شرایط مرحله بعدی مذاکره خواهند کرد که بر اساس آن افراد غیرنظامی و سربازان باقی‌مانده آزاد می‌شوند و نیروهای اسرائیلی از بقیه غزه عقب‌نشینی می‌کنند. این مرحله مشروط به دستیابی به «آرامش پایدار» خواهد بود.

مرحله نهایی شامل تبادل اجساد گروگان‌هایی است که در اسارت جان خود را از دست داده‌اند و آغاز یک طرح بازسازی است که طی سه تا پنج سال «تحت نظارت تعدادی از کشورها و سازمان‌ها از‌جمله‌ مصر، قطر و سازمان ملل متحد» انجام خواهد گرفت.

اما باراک راوید، خبرنگار ارشد اکسیوس، در گزارشی به نقل از مقامات اسرائیلی نوشت که تل‌آویو از نحوه عملکرد واشنگتن در مذاکرات آتش‌بس خشمگین است. مقامات اسرائیلی به این سایت خبری گفته‌اند که دولت آمریکا از پیشنهاد توافق آتش‌بس که مصر و قطر با حماس مذاکره کردند، اطلاع داشت اما پیش از موافقت حماس با آتش‌بس، اسرائیل را از این توافق مطلع نکرده بود.

بر اساس گزارش این نشریه، سه مقام اسرائیلی گفتند که اعلامیه حماس باعث تعجب اسرائیل شده است. مقامات گفتند که اسرائیل متن پاسخ این گروه را تا یک ساعت پس از انتشار بیانیه حماس مبنی بر موافقت آن با آتش‌بس از میانجیگران دریافت نکرد.

طبق گزارش اکسیوس، زمانی که طرف اسرائیلی پاسخ حماس را خواند، از دیدن «عناصر جدید بسیاری» که بخشی از پیشنهاد قبلی که اسرائیل با آن موافقت کرده بود، نبودند، شوکه شده بود‌. به ادعای این مقامات، ۱۰ روز قبل مقامات آمریکا، مصر و قطر پیشنهاد متفاوتی را به حماس ارائه کرده بودند و اسرائیل با آن پیشنهاد موافق بوده و علت مخالفت کنونی اسرائیل با این پیشنهاد، وجود موارد تازه در آن است. یکی از مقامات به اکسیوس گفت: به نظر اسرائیل این یک پیشنهاد کاملا جدید بود.

اکسیوس با اشاره به جزئیات واکنش مقامات اسرائیل نوشته است که این اظهارات ناامیدی و بدگمانی عمیق مقامات ارشد اسرائیل را نسبت به نقش واشنگتن در مذاکرات توافق بر سر آزادی اسرا در ازای آتش‌بس نشان می‌دهد که می‌تواند بر مذاکرات آتی نیز اثرگذار باشد.

دو مقام ارشد اسرائیل نیز در همین زمینه اعلام کردند که وقتی هیئت حماس در آخر هفته در قاهره بود، مصری‌ها بدون هماهنگی با اسرائیل پیشنهاد جدیدی به آنها ارائه کرده بودند. یک منبع آگاه به روند مذاکرات گفت که آمریکا، اسرائیلی‌ها را نیز در همان آخر هفته به قاهره دعوت کرده اما آنها ترجیح دادند هیچ گروهی را برای این مذاکرات اعزام نکنند. یکی از مقامات اسرائیلی نیز اعتراف کرد که همین اشتباه باعث شد تا تل‌آویو در مذاکرات حضور کمتری داشته باشد.

این مقامات، با استناد به همین موارد خاطرنشان کردند که رئیس سیا و سایر مقامات دولت بایدن که در مذاکرات شرکت داشتند، از پیشنهاد جدید اطلاع داشته اما به اسرائیل چیزی نگفتند. یک منبع آگاه در این زمینه اعلام کرد که صبح دوشنبه، برنز تلفنی با یوآو گالانت وزیر جنگ اسرائیل صحبت کرد اما زمانی که حماس بیانیه خود را منتشر کرد، او نیز شگفت‌زده شد.