سفر نمادین مکرون

رئیس‌جمهوری فرانسه روز گذشته برای نخستین بار پس از 24 سال به آلمان سفر کرد. سفر سه‌روزه امانوئل مکرون در حالی انجام شده است که اتحادیه اروپا انتخابات مهمی را در پیش دارد. مکرون و اولاف شولتس قرار است درباره بهبود روابط میان آلمان و فرانسه و همچنین انتخابات پیش‌روی اتحادیه اروپا، جنگ اوکراین، جنگ غزه و پیشنهاد مکرون برای استراتژی دفاعی اروپا مذاکره کنند. مکرون و شولتس سبک رهبری متفاوتی از یکدیگر دارند و از زمان به قدرت رسیدن صدراعظم آلمان در اواخر سال ۲۰۲۱ علنا بر سر موضوعاتی مانند دفاع اروپایی گرفته تا انرژی هسته‌ای با یکدیگر اختلافاتی داشته‌اند.

یان ورنرت در مؤسسه ژاک دلور در برلین در این زمینه به رویترز می‌گوید: «در روابط آلمان و فرانسه تنش‌هایی وجود دارد، اما بخشی از آن به این دلیل است که طرفین به موضوعات سخت و دشوار و چالش‌برانگیز میان خود پرداخته‌اند؛ مسائلی که به خودی خود تنش‌زا هستند». مجتبی رحمان، مدیر‌عامل اروپا در اندیشکده گروه اوراسیا، نیز معتقد است که این دیدار تلاشی در بالاترین سطح سیاسی برای نشان‌دادن کارآمد‌بودن روابط دو قدرت بزرگ اروپایی است اما هنوز شکاف‌های اساسی درباره پرسش‌های کلیدی بر سر اتحادیه اروپا میان دو طرف وجود دارد.

یکی از این شکاف‌های کلیدی مربوط به دفاع اروپاست، به‌ویژه اگر ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری پنجم نوامبر آمریکا برنده شود. کارشناسان دفاعی او را متحدی بسیار کمتر قابل پیش‌بینی برای اروپا در مقایسه با رقیب دموکراتش، جو بایدن می‌دانند. در اوایل سال جاری، ترامپ نه‌تنها اروپا را تهدید کرد که اگر سرمایه‌گذاری‌های نظامی آنها در ناتو کم باشد، در حمله احتمالی روسیه به آنها از اروپا محافظت نخواهد کرد که حتی روسیه را تشویق خواهد کرد که هر کاری که می‌خواهد، انجام دهد.

فرانسه که دارای تسلیحات هسته‌ای است، در سال‌های اخیر تأکید کرده که اروپا باید برای دفاع به خودش متکی باشد و به سمت استقلال در این حوزه حرکت کند. پاریس از تصمیم آلمان برای خرید تجهیزات عمدتا آمریکایی برای چتر دفاع هوایی اروپایی شدیدا ناراحت شده است. آلمان می‌گوید هیچ جایگزین معتبری برای چتر نظامی ایالات متحده وجود ندارد و اروپا زمانی را ندارد که منتظر یک صنعت دفاعی داخلی باشد تا برای تهدیدهایی مانند خصومت روسیه آماده شود.

با این حال هفته گذشته صدراعظم آلمان گفت که با پیشنهاد رئیس‌جمهوری فرانسه درباره بازدارندگی تسلیحات هسته‌ای در پاسخ به «امپریالیسم بی‌رحمانه» روسیه موافق است. شولتس تأکید کرد که کشورهای اروپایی به همکاری نظامی نزدیک‌تر و عمیق‌تر نیاز دارند.

نیروهای روسیه در اوایل ماه جاری میلادی تمرین‌های آمادگی برای پرتاب سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی را آغاز کردند، چیزی که به‌عنوان یک سیگنال هشدار از سوی ولادیمیر پوتین برای بازداشتن غرب از ورود عمیق‌تر به جنگ در اوکراین تلقی شده است. مسکو در آن زمان این رزمایش‌ را با آنچه «بیانیه‌های ستیزه‌جویانه» مقامات غربی ازجمله مکرون می‌خواند، مرتبط دانست. شولتس در مقاله‌ای تأکید کرد که برای حفظ حمایت عمومی اروپا از اوکراین، مهم است که به‌وضوح مشخص شود ناتو به دنبال رویارویی با روسیه نیست.

مکرون که در این سفر همراه با همسرش به آلمان رفته است، دیدارش را در برلین و با ملاقات با فرانک والتر اشتاین مایر، رئیس‌جمهوری آلمان، آغاز کرد. او سپس با کای واگنر، شهردار برلین، از دروازه براندنبورگ عبور می‌کند. او امروز عازم درسدن خواهد شد و جایی که از سوی متحدان غربی در طول جنگ جهانی دوم ویران شد، سخنرانی خواهد کرد و سپس روز سه‌شنبه به مونستر خواهد رفت، اما شاید مهم‌ترین بخش از سفر او جلسه کابینه مشترک در روز سه‌شنبه در مسبرگ، درست خارج از برلین باشد؛ جایی که دو دولت تلاش می‌کنند درباره زمینه‌های مشترک همکاری با یکدیگر گفت‌وگو کنند.

دو کشور همچنین با خطر نمایش احزاب راست‌گرا در انتخابات پارلمانی ماه ژوئن روبه‌رو هستند و تلاش خواهند کرد تا زمینه مشترکی در دستور کار اتحادیه اروپا برای پنج سال آینده پیدا کنند. چالش‌های پیش‌‌روی اروپا درصورتی‌که احزاب راست‌گرا در انتخابات پارلمان اروپا به دستاوردهای درخورتوجهی برسد، بسیار پیچیده‌تر خواهد بود و این روند درصورتی‌که در پاییز با پیروزی ترامپ هم همراه شود، از این هم پیچیده‌تر خواهد شد.

نگرانی درباره انتخابات اروپا

از نگاه فرانک والتر اشتاین مایر، رئیس‌جمهوری آلمان، سفر نمادین مکرون به این کشور با هدف برجسته‌کردن و تجلیل از منحصربه‌فرد بودن دوستی آلمان و فرانسه است. او و مکرون همچنین می‌خواهند از این دیدار برای تشویق مردم آلمان به رأی‌دادن در انتخابات اروپا در دو هفته دیگر استفاده کنند. این حداقل براساس این نگرانی است که تجربه نشان می‌دهد که مشارکت کم رأی‌دهندگان به نفع احزاب راست است. در انتخابات ۲۰۱۹ اروپا، مشارکت در آلمان ۶۱.۴ درصد بود. به گزارش دفتر رئیس‌جمهوری فدرال آلمان، به منظور تأکید بر منحصربه‌فرد بودن روابط آلمان و فرانسه، از مکرون به‌عنوان تنها میهمان خارجی در جشن‌های هفتاد‌وپنجمین سالگرد قانون اساسی برلین دعوت شد. اطرافیان اشتاین مایر تأکید کردند: ما می‌خواهیم به طور نمادین سیگنالی ارسال کنیم که این دوستی آلمان و فرانسه واقعا به اعماق قلب آلمان و تصویر سیاسی این جمهوری تعلق دارد.

به همان اندازه که سران دو کشور با یکدیگر خوب هستند، روابط بین برلین و پاریس درحال‌حاضر در سطح دولتی تا حدودی دشوار تلقی می‌شود. همیشه بین این دو کشور بر سر مسائل کلیدی اختلاف نظر وجود دارد. این اختلافات درباره نحوه حمایت صحیح از اوکراین و همچنین درباره جهت‌گیری سیاست اقتصادی نسبت به رقبای ایالات متحده آمریکا و چین صادق است. این مسائل قرار است پس از این بازدید دولتی در بعد‌ازظهر سه‌شنبه در شورای وزیران آلمان-فرانسه در قلعه مسبرگ، میهمان‌خانه دولت فدرال، در شمال برلین مورد بحث قرار گیرد.

مکرون با استراتژی دفاعی خود و محافظت از اقتصاد در برابر رقابت ناعادلانه چین و ایالات متحده، منادی خودمختاری بیشتر اروپاست. از سوی دیگر، اولاف شولتس، صدراعظم آلمان، به جهت‌گیری فراآتلانتیک خود و چین به‌عنوان یک شریک تجاری مهم پایبند است. از طرفی در مناقشه اوکراین نیز مکرون، شولتس را با افکار خود درباره اعزام نیروهای زمینی به این کشور که صدراعظم آلمان قاطعانه آن را رد می‌کند، غافلگیر کرد.

شولتس همچنین تحویل موشک‌های کروز دوربرد تاروس به این کشور مورد حمله روسیه را رد می‌کند. از سوی دیگر، فرانسه مدت‌هاست که موشک‌های اسکالپ خود را در دسترس کی‌‌یف قرار داده است. در مقابل، برلین پاریس را متهم می‌کند که برای اوکراین به‌عنوان دومین اقتصاد بزرگ اتحادیه اروپا بسیار کم کار می‌کند.

مکرون در دومین سخنرانی خود در آوریل گذشته، هشدار داد که خطر بزرگی وجود دارد که اروپا در دهه آینده «تضعیف یا حتی از کلاس خود خارج شود». او خواستار استراتژی دفاعی اروپا با صنعت تسلیحات مشترک و تسریع تسلیحات مجدد با بودجه اتحادیه اروپا برای مقابله با تهدید روسیه شد. شولتس درباره این سخنرانی در پلتفرم ایکس اظهارنظر کرد. او خطاب به مکرون افزود: سخنرانی شما حاوی ایده‌های خوبی درباره چگونگی دستیابی به این هدف است.

فرانسه و آلمان البته دست‌کم درباره بیزاری خود از اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا، متحد هستند. اما تاکنون بر سر نامزدی مشترک به توافق نرسیده‌اند. مکرون در‌حال‌حاضر در پشت صحنه بر روی نامزدی برای «ماریو دراگی»، رئیس سابق بانک مرکزی اروپا، کار می‌کند. به‌این‌ترتیب فرانسه موقعیت خود را در جنوب اروپا گسترش داده و از آلمان پیشی خواهد گرفت. روزنامه «برلینر سایتونگ» هم در مطلبی نوشت: آلمان و فرانسه خود را در بن‌بست می‌بینند. سران قوی‌ترین کشورهای اتحادیه اروپا به یکدیگر چشم دوخته‌اند، هیچ‌کس نمی‌خواهد اشتباه کند، یک قدم اشتباه می‌تواند رقیب را تقویت کند. سیاست دفاعی مشترک اروپا پیشرفت نمی‌کند زیرا صنایع ملی نمی‌خواهند مصالحه کنند و از ضرر بازار می‌ترسند. مکرون می‌خواهد نفوذ آمریکا در اتحادیه اروپا را کاهش دهد و به آلمان پیشنهاد حفاظت تحت معماری امنیتی فرانسه - ازجمله بمب اتمی را داده است که البته برلین با آن مخالف است.