یکی به نعل و یکی به …

امین شاهد

جایگاه و حضور هنرمند در جامعه و فرهنگ معاصر از زوایای مختلف قابل بررسی است. هنرمند با آثار خود نه‌تنها به زیباسازی و غنای فرهنگی جامعه کمک می‌کند، بلکه به‌عنوان ناظر و مفسر اجتماعی نیز نقش مهمی در آگاهی‌بخشی و انتقال پیام‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی دارد. اما بیشتر هنرمندان از جایگاه اجتماعی، تأثیرگذاری و نقشی که به‌ واسطه تعهد وجدانی بر گُرده آنهاست و واکنش‌های درست در زمان‌های مناسب بی‌اطلاع هستند و گاهی مورد نقد و شماتت قرار می‌گیرند.

بدیهی است که اگر به‌عنوان یک هنرمند، به سطح کیفی روش و اندیشه خود نسبت به آنچه در جغرافیای هنر می‌گذرد آگاهی نداشته باشی، خود‌به‌خود و به‌ مرور زمان به بیرون رانده‌شدن خود از دایره بازی دنیای هنر کمک کرده‌ای. آنچه دنیای هنر را می‌چرخاند، بدون‌شک اقتصاد و سلیقه بازاری است که با نگاه ایدئالیستی هنرمند در جدالی همیشگی است. موضوع‌ انکارنشدنی اینکه متأسفانه تن‌دادن به سلیقه بازار هنر، پا‌نهادن بر اندیشه و پرنسیپ شخص هنرمند خواهد بود و از طرف دیگر پافشاری بر شیوه و نگاه شخصی و ایدئالیستی، دور‌شدن از مبحث اقتصاد، بازار و تأمین معاش است. پس هنرمند به‌ معنای کسی که نسبت به جهان و رویدادهای جامعه حساس است و بی‌تفاوت نیست، در مرز خطرناکی زندگی می‌کند. به‌ قول بهمن محصص باید بداند کجا، کی و چگونه وارد صحنه شود و کجا، کی و چگونه از صحنه خارج شود!‌

یاد بازیگر درخشان سینما‌ «سِر دنیل دِی لوئیس» افتادم. اگر شیوه زندگی و رفتار حرفه‌ای او را در کارهایش دنبال کنید، متوجه گفته‌های بالای من خواهید شد.

حضور دائمی و اصرار بر حُقنه‌کردنِ آثاری که همیشه و همه‌ جا یک تفکر و شعار را بیان کرده‌اند، نه‌تنها منجر به گسترش فضای ذهنی هنرمند نمی‌شود، بلکه مخاطب را از او و آثارش دور می‌کند. به‌عنوان هنرمند باید حواس‌مان باشد‌ مخاطب هوشیارتر از آن است که فکر می‌کنیم.

در تعریفی کلی و کلیشه‌ای هنرمند با ایجاد آثار هنری به غنی‌تر‌شدن فرهنگ و هنر جامعه کمک می‌کند و می‌تواند میراث فرهنگی و سنت‌های هنری را زنده نگه داشته و به نسل‌های بعد منتقل کند. اما از نگاهی دیگر هنرمند اغلب به‌‌عنوان ناظر و مفسر اجتماعی شناخته می‌شود که با خلق آثار هنری، به بیان مشکلات و چالش‌های اجتماعی می‌پردازد. گاهی آثار هنری او می‌توانند بر افکار و احساسات مردم تأثیر گذاشته و موجب تغییرات اجتماعی شوند. می‌تواند از هنر به‌عنوان ابزاری برای اعتراض و نقد مسائل سیاسی و اجتماعی استفاده کرده و با حضور فعال در جامعه منجر به تقویت آزادی بیان و گسترش فضاهای باز و دموکراتیک شود.

هنرمندان نقش مهمی نیز در توسعه صنایع خلاق دارند که می‌تواند به ایجاد شغل و درآمدزایی کمک کرده و آثارشان جاذبه‌ای برای گردشگران باشد تا به این شکل به یاری رونق اقتصادی جامعه نیز بشتابند.

از منظری دیگر از طریق آموزش هنر به کودکان و جوانان، به تربیت نسل‌های خلاق و نوآور و توسعه خلاقیت و تفکر انتقادی در جامعه کمک می‌کند.

حضور هنرمندان در جامعه نه‌تنها به غنی‌تر‌شدن فرهنگ و هنر کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به بهبود وضعیت اجتماعی و اقتصادی نیز منجر شود. اهمیت و تأثیرگذاری هنرمندان در جوامع مختلف و در دوره‌های مختلف تاریخی به وضوح قابل مشاهده است و این نقش همچنان ادامه دارد.