وضعیت نابسامان مصرف دخانیات
نیمه خرداد بود که بهزاد ولی‌زاده، رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت درباره آخرین وضعیت افزایش نرخ جرایم تخلفات دخانی به ایسنا توضیح داده بود: «بنا بر گزارش وزارت دادگستری، برخی نرخ‌های تخلفات دخانی افزایش یافته است. بررسی نرخ جریمه‌های ابلاغی با نرخ‌های مدنظر وزارت بهداشت تطابق دارد. در‌حال‌حاضر در انتظار صدور مصوبه هیئت وزیران هستیم».
نیمه خرداد بود که بهزاد ولی‌زاده، رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت درباره آخرین وضعیت افزایش نرخ جرایم تخلفات دخانی به ایسنا توضیح داده بود: «بنا بر گزارش وزارت دادگستری، برخی نرخ‌های تخلفات دخانی افزایش یافته است. بررسی نرخ جریمه‌های ابلاغی با نرخ‌های مدنظر وزارت بهداشت تطابق دارد. در‌حال‌حاضر در انتظار صدور مصوبه هیئت وزیران هستیم».
ولی‌زاده به سبقه نرخ جرایم در حوزه تبلیغات محصولات دخانی هم اشاره کرده بود: «نرخ جرایم محصولات دخانی برای آخرین بار در سال ۹۸ افزایش یافت. براساس نرخ جرایم سال ۹۸، متخلفان در صورت تکرار تخلف در حوزه تبلیغات باید ۴۴ میلیون تومان پرداخت می‌کردند. نرخ جرایم تخلفات با افزایش نرخ تورم محاسبه می‌شود؛ براساس‌این نرخ جریمه تخلفات تبلیغات در صورت تکرار باید به بیش از صد میلیون تومان در سال جاری برسد. پرداخت جریمه صد میلیون‌تومانی برای واحدهای صنفی یک عامل بازدارنده به حساب می‌آید؛ به‌همین‌دلیل از تبلیغ محصولات دخانی امتناع می‌کنند. به طور قطع، نرخ جریمه صد میلیون‌تومانی برای واحدهای صنفی، حکم بازدارنده دارد».
رئیس دبیرخانه ستاد کشوری مبارزه با دخانیات وزارت بهداشت خاطرنشان کرده بود: «نرخ جریمه تکرار تخلف تبلیغات محصولات دخانی برای جاهای دیگر بازدارنده به حساب نمی‌آید، چراکه هزینه‌هایی که برای سوق‌دادن و تشویق جوانان به سوی دخانیات صرف می‌کنند، در مقایسه با نرخ جرایم بسیار بیشتر است».
این گفته‌ها در حالی است که وضعیت مصرف دخانیات در کشور حال و روز خوبی ندارد. به‌تازگی ایسنا در گزارشی نوشته است که سال ۱۴۰۰، آخرین مطالعه وضعیت مصرف دخانیات ایران انجام شده و نتایج این مطالعه بیان می‌کند ۱۴.۰۱ درصد جمعیت کشور از محصولات دخانی استفاده می‌کنند. در‌این‌میان ۹.۳۳ درصد سیگار استعمال می‌کنند و ۴.۵ درصد نیز مصرف‌کننده قلیان در سال ۱۴۰۰ هستند. بنا بر نتایج این مطالعه، ۴.۴ درصد زنان ایرانی از محصولات دخانی استفاده می‌کنند که ۰.۷۷ درصد آنها سیگاری هستند و ۳.۶۴ درصد نیز قلیان استعمال می‌کنند. براساس آخرین مطالعه انجام‌شده، ۲۵.۸۸ درصد مردان ایرانی از محصولات دخانی استفاده می‌کنند که از این میزان، ۱۹.۹۵ درصد سیگار و ۵.۵۶ درصد قلیان استعمال می‌کنند.
براساس این گزارش و با بررسی مقابله‌ای آمار و ارقام دو مطالعه آخر میزان شیوع دخانیات در ایران مشخص می‌شود که میزان مصرف محصولات دخانی در کشور طی بازه زمانی پنج‌ساله در گروه سنی بالای ۱۸ سال سیر صعودی دارد. به عبارت دیگر، نتایج این مطالعه‌ها حاکی از این است که میزان دخانیات در سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ میان مردان و زنان به ترتیب سه و ۱۱ درصد افزایش یافته است. همچنین مصرف قلیان در سال ۱۴۰۰ در مقایسه با سال ۹۵ حدود ۵۴ درصد افزایش یافته است.
براساس آمار و ارقام منتشرشده، مصرف دخانیات در میان مردان و زنان گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال به ترتیب ۳۴ و ۹۰ درصد افزایش یافته، همچنین مصرف روزانه سیگار در میان زنان ۱۸ تا ۲۴ساله به میزان ۱۹۰ درصد و در میان مردان این بازه سنی به میزان ۴۶ درصد افزایش یافته است.
در ادامه گفته شده که آمار و ارقام بیانگر این است که در سال‌های ۸۶ تا ۹۵ میزان مصرف دخانیات در میان نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ساله به ترتیب ۱۳.۳ درصد افزایش یافته است. میزان مصرف سیگار در میان پسران نوجوان ۱۳ تا ۱۵ساله در سال ۸۶، ۵.۱ درصد گزارش شده که این نرخ در سال ۹۵ به ۴.۸ درصد رسیده یعنی میزان استعمال سیگار در میان افراد نوجوان ۵.۸۸ درصد کاهش یافته است.
اگرچه میزان مصرف سیگار در میان مردان نوجوان کاهش یافته اما در میان زنان سیر صعودی دارد؛ به نحوی که میزان نرخ مصرف سیگار در سال ۸۶ معادل ۰.۹ درصد بود که این میزان به ۲.۱ درصد در سال ۹۵ رسیده است؛ به‌این‌ترتیب مصرف سیگار در میان دختران نوجوان در این بازه زمانی حدود ۱۳۳ درصد افزایش داشته است. در مجموع هم می‌توان گفت که میزان مصرف سیگار در میان زنان و مردان نوجوان در سال‌های ۸۶ و ۹۵ به ترتیب ۳.۴ و سه درصد گزارش شده است.
البته برخلاف مصرف سیگار، مصرف قلیان در سال‌های ۸۶ تا ۹۵ در میان گروه سنی ۱۳ تا ۱۵ساله روند کاهشی داشته است. میزان مصرف قلیان در میان پسران نوجوان ۱۳ تا ۱۵ساله سال ۸۶ معادل ۲۲.۸ درصد بوده که این میزان در سال ۹۵ به مرز ۷.۳ درصد می‌رسد. به عبارت دیگر، میزان مصرف قلیان در پسران نوجوان حدود ۶۸ درصد کاهش یافته است.
دختران در صید مصرف دخانیات
همچنین مصرف قلیان در میان دختران نوجوان نیز معادل ۹.۴ درصد در سال ۸۶ بود که این میزان به ۴.۳ درصد در سال ۹۵ رسید. به عبارت دیگر، میزان مصرف قلیان در بازه زمانی ۹ساله به میزان ۵۴.۳ درصد کاهش یافته است. میزان مصرف قلیان در میان مردان و زنان در سال‌های ۸۶ و ۹۵ به ترتیب ۱۶.۵ و ۵.۷ درصد گزارش شده است. بررسی آمار و ارقام حاکی از این است میزان مصرف قلیان در آن بازه زمانی به میزان ۶۵.۵ درصد کاهش یافته است. ایسنا نوشته البته این آمارها در حالی است که وضعیت شیوع مصرف دخانیات در کشور طی مطالعه‌ای که در سال ۱۴۰۰ انجام شده، حاکی از افزایش مصرف سیگار و قلیان در میان زنان و مردان است.
آخر اردیبهشت هم خبر مشابهش منتشر شد که طی آن دبیر کل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران درباره کاهش سن مصرف دخانیات در کشور هشدار داده بود.
محمدرضا مسجدی، دبیر کل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران، در یک نشست خبری در هفته بدون دخانیات توضیح داده بود: «متأسفانه استعمال دخانیات به‌عنوان یک رهاورد و محصول استعماری سوداگرانه در دنیا به اشکال مختلف روند رو به گسترش خود را ادامه می‌دهد و براساس‌این نیز سازمان جهانی بهداشت «محافظت از جوانان و نوجوانان در مقابل ترفند‌های صنعت دخانیات» را به‌عنوان شعار امسال در نظر گرفته است. متأسفانه آمارها حاکی از آن است که استعمال دخانیات در کشور به سنین ۹ و ۱۰سالگی رسیده و روند نگران‌کننده‌تر آن است که گروه هدف هم بیشتر دختران نوجوان کشور هستند».
دبیر کل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران همچنین گفته بود: «آمار‌های رسمی کشور در مطالعات انجام‌شده در سال‌های ۹۶ و ۱۴۰۰ حاکی از آن است که استعمال دخانیات در دختران ۱۳ تا ۱۵ساله حدود ۱۳۵ درصد افزایش داشته است؛ بنابراین این آمارها برای همه به نوعی هشدار است و بیشتر از همه برای والدین، آموزش و پرورش و مجموعه‌های مرتبط با سلامت هشدار دارد».
مسجدی انتقادی هم به سریال‌های در حال پخش مطرح کرده بود: «مایه تأسف است که سریال‌هایی که در صدا‌و‌سیما پخش می‌شود، صحنه‌های استعمال دخانیات در آنها به وفور دیده می‌شود. همچنین سریال‌ها و فیلم‌های شبکه نمایش خانگی و فضای مجازی متأسفانه به وفور صحنه‌های استعمال دخانیات دارند. متأسفانه محبوب‌ترین هنرمندان مصرف دخانیات دارند. این در حالی است که مبارزه با استعمال دخانیات یک مسئولیت اجتماعی برای تمام افراد مطرح در سطح کشور است؛ از جامعه هنری گرفته تا جامعه ورزشی، نویسندگان، شاعران و...».
