بازی پوتین با کارت هسته‌ای

مقامات آمریکایی می‌گویند کاخ سفید قصد دارد در جریان سفر ولودیمیر زلنسکی به واشنگتن از بسته کمک نظامی هشت‌میلیارد دلاری خود برای اوکراین رونمایی کند. دولت جو بایدن با کنگره وارد بحث و جدل شده تا قبل از ۳۰ سپتامبر -‌پایان سال مالی فدرال- که اختیارات دولت منقضی می‌شود، مجوز اعطای 6.5 میلیارد دلار کمک نظامی به اوکراین را صادر کند. مقامات آمریکایی گفتند‌ کاخ سفید قصد دارد به کنگره اطلاع بدهد که قرار است 6.5 میلیارد دلار از ذخایر تسلیحاتی آمریکا برداشت کند. به گفته مقامات، محتویات این بسته کمکی هنوز قطعی نشده است. رویترز در ماه جاری گزارش داد دولت بایدن در‌حال بررسی یک طرح پشتیبان است که می‌خواهد براساس آن روی برنامه ارسال محموله‌ها به اوکراین کار کند. در همین راستا، جو بایدن در کاخ سفید پذیرای ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، بود تا در نشستی دوجانبه درباره مسیر آتی در جنگ جاری روسیه و اوکراین صحبت کنند. بایدن در حضوری کوتاه در کنار زلنسکی پیش از آغاز نشست‌ گفت: «ما اکنون و در آینده در کنار اوکراین خواهیم بود». بایدن پیش از این نشست در ۲۶ سپتامبر از دور جدید کمک‌های نظامی آمریکا به اوکراین خبر داده بود. این بسته کمک نظامی با ارزشی بالغ بر هشت‌میلیارد دلار شامل موشک‌های پاتریوت و دیگر سامانه‌های پدافند هوایی و اولین بمب‌های سرشی دقیق موسوم به تسلیحات دورپرتاب هستند. بمب سرشی بمبی است که دارای بدنه‌ای آیرودینامیک است و نسبت به بمب‌های سنتی توانایی سرخوردن و پرواز در هوا را دارد. بمب‌های سرشی سلاح جدیدی را در اختیار اوکراین می‌گذارند که حداکثر ۱۳۰ کیلومتر برد دارد. بایدن در ۲۵ سپتامبر در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، میزبان رویدادی در حمایت از اوکراین بود که در آن رهبران بیش از ۳۰ کشور اعلامیه مشترکی را در حمایت از بازسازی و احیای اوکراین امضا کردند. در بیانیه مشترک رهبران آمده است‌ روسیه باید هزینه بازسازی اوکراین در دوران پساجنگ را متقبل شود. امضاکنندگان این اعلامیه گفتند تا زمانی که جنگ در اوکراین متوقف نشود و روسیه خسارات جنگ را نپردازد، دارایی‌هایی این کشور را به اختیار خود مسدود خواهند کرد. آنها همچنین اعلام کردند‌ برای حفظ ثبات اقتصاد کلان اوکراین در دوران جنگ و بازسازی زیرساخت‌های حیاتی آسیب‌دیده، به کمک‌های اقتصادی خود ادامه خواهند داد. زلنسکی در هفته جاری در شورای امنیت و مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی کرد و از برنامه خود برای پیروزی گفت. او در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل از کشورهای عضو خواست اوکراین را به پذیرش «آتش‌بس تشریفاتی به‌جای صلح واقعی» مجبور نکنند. رهبر اوکراین گفت صلح نهایی باید متضمن امنیت هسته‌ای باشد و از اعمال نفوذ نیروهای روسی در شبکه انرژی و منابع غذایی اوکراین جلوگیری کند. زلنسکی در سخنرانی خود از چارچوب پیشنهادی چین و برزیل در ماه مِی ‌برای انجام مذاکرات صلح انتقاد کرد. این پیشنهاد به‌جای تعیین شرایط صلح از نحوه ادامه مذاکرات، از جمله برگزاری کنفرانس صلح می‌گوید که نمایندگان اوکراین و روسیه باید در آن حضور داشته باشند. در همین حال براساس گفته‌های مقامات آمریکایی، قرار است یک جدول زمانی طولانی‌‌مدت برای تحویل تسلیحات و تجهیزات تنظیم شود تا امکان انتقال تدریجی منابع به اوکراین فراهم شده و ضرب‌الاجل ۳۰ سپتامبر نیز نادیده گرفته نشود. مورد دوم که برای روز پنجشنبه در نظر گرفته شده، شامل یک بسته کمکی به ارزش ۲.۴ میلیارد دلار است که براساس آن قرار شده دولت اجازه دهد‌ به‌جای برداشت از ذخایر تسلیحاتی کشور، برای اوکراین سلاح بخرد. در همین حال، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، هشدار داده است‌ طبق آخرین تغییرات دکترین هسته‌ای، چنانچه به کشورش حمله گسترده شود ممکن است با سلاح هسته‌ای پاسخ دهد. پوتین در نشست شورای امنیت روسیه‌ گفت‌ براساس بازنگری در دکترین هسته‌ای، حمله یک قدرت غیرهسته‌ای با «حمایت یا مشارکت» یک قدرت هسته‌ای به این کشور به‌منزله «حمله مشترک به روسیه» تلقی می‌شود. او در ادامه تأکید کرد چنین حمله‌ای «تهدید حیاتی حاکمیت روسیه» محسوب می‌شود و این کشور می‌تواند در پاسخ به یک حمله متعارف از سلاح‌های هسته‌ای استفاده کند. روز پنجشنبه نیز دیمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین، ضمن یادآوری تهدید پوتین، گفت این حرف باید «هشداری قطعی» برای غرب به شمار آید و درباره پیامدهای «مشارکت در حمله به روسیه از راه‌های مختلف و نه‌تنها با سلاح هسته‌ای» به همه کشورها هشدار می‌دهد. در نقطه مقابل، اتحادیه اروپا اظهارنظر و تصمیم پوتین در تغییر دکترین هسته‌ای را «بی‌پروا و غیرمسئولانه» توصیف کرد. به گزارش الجزیره، پیتر استانو، سخنگوی سیاست خارجی اتحادیه اروپا، به خبرنگاران گفت: «اولین‌بار نیست که پوتین با زرادخانه هسته‌ای‌اش قمار می‌کند. ما البته به‌شدت این تهدیدها را محکوم می‌کنیم». طبق قوانین داخلی روسیه، رئیس‌جمهوری این کشور تصمیم‌گیرنده اصلی برای استفاده از زرادخانه هسته‌ای است. تهدیدهای اخیر پوتین و تغییرات دکترین هسته‌ای این کشور آشکار می‌کند که روسیه به آستانه استفاده از تسلیحات اتمی به میزان قابل ‌توجهی نزدیک‌تر شده و این درحالی است که متحدان غربی اوکراین مجوز استفاده این کشور از سلاح‌های دوربرد برای حمله به اهداف نظامی روسیه را بررسی می‌کنند. پوتین در اظهارنظر اخیرش صراحتا از اوکراین نام نبرد، اما گفت‌ با توجه به تهدیدها و مخاطرات جدید علیه روسیه و با نظر به چشم‌انداز جهانی که به‌سرعت در‌حال تغییر است بازنگری در دکترین هسته‌ای را ضروری می‌داند. روسیه از حدود دو سال پیش که حمله نظامی به اوکراین را آغاز کرد، در تلاش برای منصرف‌کردن متحدان غربی از حمایت از اوکراین بوده است. رئیس‌جمهوری روسیه در دو سال اخیر چندین بار به‌طور ضمنی به حمله اتمی تهدید کرده است. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور‌ اوکراین، از قدرت‌های غربی خواسته است‌ تهدیدات روسیه را نادیده بگیرند. در پیوند با همین موضوع، آندری یرماک، رئیس‌دفتر زلنسکی، نیز گفت‌ اظهارات اخیر پوتین چیزی بیش از باج‌خواهی نیست. او در ادامه افزود: «روسیه دیگر هیچ ابزاری برای ارعاب جهان به‌جز باج‌خواهی هسته‌ای ندارد. حال آنکه این ابزارها دیگر کارایی ندارند». بر‌مبنای دکترین هسته‌ای پیشین روسیه، که در فرمانی در سال ۲۰۲۰ تنظیم شده است، مسکو زمانی می‌تواند از زرادخانه هسته‌ای‌اش استفاده کند که تحت حمله هسته‌ای دشمن یا حمله متعارفی باشد که «موجودیت این کشور را به خطر انداخته است». تندروهای روس نیز برای ماه‌ها خواستار تجدیدنظر در این دکترین شده‌ بودند و ادعا می‌کردند‌ نسخه پیشین بسیار مبهم بوده است و این تصور را ایجاد می‌کرده که مسکو هرگز از سلاح‌های هسته‌ای استفاده نخواهد کرد. پوتین در سخنان اخیرش تأکید کرد‌ دکترین تجدیدنظرشده شرایط استفاده از سلاح‌های هسته‌ای را با جزئیات بیشتری بیان می‌کند؛ به این معنا که می‌توان پس از حمله هوایی گسترده به آن کشور از سلاح اتمی استفاده کرد. او گفت: «در بازنگری‌ها، شرایط استفاده از سلاح هسته‌ای به‌وضوح بیان شده است». روسیه بزرگ‌ترین قدرت هسته‌ای جهان است. این کشور و آمریکا ۸۸ درصد از کلاهک‌های هسته‌ای جهان را در اختیار دارند.