حکایت همیشگی آلودگی هوا
معضل آلودگی هوا حکایتی چندین ساله دارد که اقدامات انجام‌شده برای کاهش آن به اندازه کافی مؤثر نبوده و این کلاف روزبه‌روز بیشتر گره خورده است. ۲۳ مهر مصادف با ۱۴ اکتبر روز جهانی استاندارد است و درواقع ادای احترام به متخصصان سراسر جهان است که استانداردهای بین‌المللی را توسعه می‌دهند.
ایسنا: معضل آلودگی هوا حکایتی چندین ساله دارد که اقدامات انجام‌شده برای کاهش آن به اندازه کافی مؤثر نبوده و این کلاف روزبه‌روز بیشتر گره خورده است. ۲۳ مهر مصادف با ۱۴ اکتبر روز جهانی استاندارد است و درواقع ادای احترام به متخصصان سراسر جهان است که استانداردهای بین‌المللی را توسعه می‌دهند. استانداردها همواره بر بهبود زندگی انسان‌ها تأثیر می‌گذارند و در ایران نیز تلاش می‌شود این مسیر ادامه پیدا کند. در روزهایی که آلودگی هوا به‌تدریج دوباره در حال خودنمایی‌کردن است، موضوع اجرانشدن قانون هوای پاک که به نوعی استاندارد این حوزه محسوب می‌شود، دوباره داغ شده است؛ قانونی که اگر به‌طور کامل اجرا می‌شد، دیگر شاهد روزهای خاکستری نبودیم. قانون هوای پاک از سال ۹۶ در ۳۴ ماده و ۳۹ تبصره تصویب و جایگزین قانون «نحوه جلوگیری از آلودگی هوا» شد. در قانون هوای پاک حدود ۱۷۶ «تکلیف - دستگاه» احصا شده است. تکلیف - دستگاه یعنی موضوعی مانند نوسازی حمل‌ونقل عمومی متوجه چندین دستگاه است که این موارد احصا شده است. این قانون براساس ۳۴ ماده خود ۲۱ دستگاه اجرائی ازجمله وزارت کشور، وزارت نفت، وزارت نیرو، نیروی انتظامی، شهرداری، صداوسیما و... را مکلف کرده است که هریک به تناسب وظایف خود، اقداماتی را برای کنترل آلودگی هوا در کشور انجام دهند. در ابتدای ماده ۸ این قانون به فرسودگی‌های خودرو اشاره شده و در آن آمده است: «تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی مالک وسایل نقلیه موتوری اعم از سبک، نیمه‌سنگین، سنگین و موتورسیکلت مکلف‌اند وسایل نقلیه خود را پس از رسیدن به سن فرسودگی از رده خارج کنند و مسئولیت خود را از این جهت، نزد یکی از مؤسسات بیمه داخلی تحت نظارت بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران بیمه کنند».
خودروهای اسقاطی با معاینه فنی «نو» نمی‌شوند
ماده ۸ قانون هوای پاک دولت را موظف به تعیین سن فرسودگی انواع وسایل نقلیه کرده است. ازاین‌رو سازمان حفاظت محیط زیست در آیین‌نامه ماده ۸ قانون هوای پاک سن فرسودگی وسایل نقلیه را تعیین کرد اما در ادامه در سال ۹۹ با شکایت یک شخص آیین‌نامه ماده ۸ قانون هوای پاک با رأی دیوان عدالت اداری بر اساس نظر فقهای شورای نگهبان ابطال شد. در سال ۱۴۰۰ آیین‌نامه جدید برای ماده ۸ قانون هوای پاک تدوین شد که در آن ملاک اسقاط انواع خودروها «معاینه فنی» بود و در آن دو نوع سن مرز فرسودگی و سن فرسودگی برای انواع وسایل نقلیه تعریف شد. به این‌ترتیب زمانی‌که وسیله نقلیه به سن مرز فرسودگی می‌رسد، نیازمند مراقبت و تعمیرات بیشتر است و باید تعداد دفعات معاینه فنی سالانه آن و عوارض سالانه مربوطه افزایش یابد. در اسفندماه سال گذشته با استناد به قانون دیگری آیین‌نامه نوسازی خودروهای فرسوده ابلاغ شد. این‌بار بر اساس ماده 10 قانون ساماندهی صنعت خودروی کشور این کار انجام شد که جزئیات آن به شرح زیر است:
نرخ تحقق نوسازی خودرو و موتورسیکلت زیر ۲ درصد
بر اساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست از بین ۲۷ میلیون خودروی موجود در کشور هفت میلیون خودروی فرسوده در خیابان‌های کشور تردد می‌کنند و میانگین فرسودگی حمل‌ونقل عمومی ۸۰ درصد است. همچنین در حال حاضر ۲۶ شهر و هفت کلان‌شهر کشور درگیر آلودگی هوا هستند.
تردد ۷ میلیون خودروی فرسوده در کشور
اسقاط خودروهای فرسوده نقش مهمی در از رده خارج‌کردن این نوع خودروها دارد و برای این کار می‌توان از ظرفیت‌های بخش خصوصی استفاده کرد. داریوش گلعلیزاده، رئیس سابق مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست، با اشاره به حمایت از بخش خصوصی در جهت سرعت‌بخشی به اسقاط خودروهای فرسوده می‌گوید: «استفاده از بخش خصوصی می‌تواند در سرعت‌بخشی به اسقاط خودروهای فرسوده مؤثر باشد. موضوع تسهیلات برای نوسازی وسایل نقلیه از جمله موضوعات مورد پیگیری سازمان محیط زیست بود و اکنون میزان تسهیلات در ظرف حداقلی قرار دارد». احمد طاهری، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم، درباره آسیب انتشار آلاینده‌های خودروهای فرسوده اظهار کرد: بر اساس اندازه‌گیری‌ها و سیاهه انتشار آلودگی هوای تهران، سهم ناوگان سواری در انتشار آلاینده‌های گازی ۳۷.۸ درصد و در انتشار ذرات معلق ۱۳.۹ درصد است. عمدتا ناوگان فرسوده این آلودگی را به وجود می‌آورند. براساس برخی مطالعات، خودروی فرسوده حدود ۱۲ تا ۱۵ برابر خودروی صفر مشابه خود آلودگی تولید و حدود ۲.۵ برابر با مدل صفر خود سوخت مصرف می‌کند. او ادامه می‌دهد: موتورسیکلت کاربراتوری پنج برابر خودروی پراید یورو ۲ آلودگی منتشر می‌کند. استاندارد آلودگی برای خودروهای داخلی ما یورو ۵ است. با وجود اینکه مردم فکر می‌کنند موتورسیکلت به دلیل اندازه کوچک‌تر آلودگی کمتری دارد اما این گونه نیست. یکی از چالش‌های اصلی ما در حوزه معاینه فنی هم موتورسیکلت است.
بیش از ۲۴ میلیون ناوگان فرسوده در سطح کشور
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم اضافه می‌کند: سال ۹۸ تعداد خودروهای فرسوده از رده خارج‌شده خیلی کم و کمتر از شش هزار خودرو در کشور بود. این در حالی بود که سالانه یک میلیون خودرو به ناوگان اضافه می‌شد و این وضعیت باعث افزایش درصد خودروهای فرسوده ما شده بود. در حال حاضر بیش از ۲۴ میلیون ناوگان فرسوده داریم، بنابراین باید یک برنامه جامع برای از رده خارج‌کردن این خودروها داشته باشیم. او با بیان اینکه در سال جاری با تصویب آیین‌نامه خودروهای فرسوده در هیئت دولت، فرایند از رده خارج‌کردن آنها شتاب گرفته است، تصریح کرد: در سال ۱۴۰۲ حدود ۷۰ هزار خودرو را از رده خارج کردیم اما در سال ۱۴۰۳ به مرز ۱۷۰ هزار خودرو رسیدیم، این در حالی است که هم با توجه به قانون هوای پاک موظف بودیم تمام ناوگان فرسوده را از رده خارج کنیم و هم در برنامه پنج‌ساله هفتم باید سالانه ۵۰۰ هزار خودرو را از رده خارج کنیم.
افزایش شیب از رده خارج‌کردن خودروها
او ادامه می‌دهد: امروز شیب از رده خارج‌کردن خودروها افزایش پیدا کرده اما باز هم نسبت به تکالیفمان عقب هستیم. از طرف دیگر اطلاعات ما نشان می‌دهد که عمده ناوگانی که از رده خارج شده، ناوگان سواری است، این در حالی است که بخش عمده‌ای از ناوگان موتورسیکلت نیز فرسوده است. در نتیجه ضوابط و آیین‌نامه‌های ما باید برای این بخش از ناوگان به‌روز شود تا صاحبان موتورسیکلت برای از رده خارج‌کردن موتور فرسوده خود انگیزه پیدا کنند.
نرخ تحقق نوسازی ناوگان زیر ۲ درصد!
طاهری اضافه کرد: از زمان اجرای قانون هوای پاک تا امروز نرخ تحقق نوسازی ناوگان کمتر از دو درصد بوده است. با توجه به اهمیت خارج‌کردن ناوگان فرسوده لازم است این مسئله با جدیت بیشتری دنبال شود. اصلاح آیین‌نامه‌های مربوط به این هم از اولویت‌های ماست. او درباره استانداردهای معاینه فنی خودروها و رعایت آن می‌گوید: حدود ۱۳ میلیون دستگاه موتورسیکلت در کشور وجود دارد. فقط شش هزار دستگاه از آنها به معاینه فنی مراجعه کرده‌اند و پنج هزار موتورسیکلت توانسته‌اند تأییدیه معاینه فنی را بگیرند. این آمار نشان می‌دهد که ما نتوانسته‌ایم به شکل مناسبی این قانون را در کشور اجرا کنیم.
