دلایل بازماندگی از تحصیل
هم‌زمان با آغاز تحصیلی ۱۴۰3 - ۱۴۰4، حدود ۱۶۴ هزار کودک بازمانده از تحصیل در کشور شناسایی شدند که این افراد به دلایل مختلف ازجمله کمبود امکانات آموزشی، مشکلات اقتصادی و فرهنگی و معلولیت ذهنی و جسمی، دوران کودکی خود را در خارج از مدرسه و کلاس درس سپری می‌کنند.
ایرنا: هم‌زمان با آغاز تحصیلی ۱۴۰3 - ۱۴۰4، حدود ۱۶۴ هزار کودک بازمانده از تحصیل در کشور شناسایی شدند که این افراد به دلایل مختلف ازجمله کمبود امکانات آموزشی، مشکلات اقتصادی و فرهنگی و معلولیت ذهنی و جسمی، دوران کودکی خود را در خارج از مدرسه و کلاس درس سپری می‌کنند.
بازماندگی از تحصیل دانش‌آموزان یکی از مهم‌ترین چالش‌های نظام آموزشی در همه جوامع ازجمله ایران است که دانش‌آموزان به دلایل متفاوت مانند نبود امکانات آموزشی، فقر اقتصادی، فقر فرهنگی و معلولیت‌های شدید جسمی یا ذهنی از تحصیل محروم می‌شوند.
کودکان، استعدادها و توان‌های نهفته آینده کشور هستند که باید در سیستم آموزش و پرورش کشف شوند و پرورش یابند تا این سرزمین در حوزه‌های مختلف علمی، ورزشی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی به قله‌های افتخار دست یابد. اما اکنون کودکانی را می‌بینیم که به جای حضور در کلاس درس و یادگرفتن «الفبا»، در کوچه و خیابان پرسه می‌زنند یا دخترانی که به دلایل مختلف با حسرت حضور در مدرسه به خانه‌داری مشغول هستند.
کارشناسان آموزشی معتقدند ساخت و توسعه مدارس دولتی، جذب حداکثری معلم برای دانش‌آموزان در اقصی‌نقاط کشور و در نهایت فرهنگ‌سازی و رفع مشکلات اقتصادی به منظور حضور حداکثری دانش‌آموزان در کلاس‌های درس، ازجمله اقداماتی است که در‌خصوص بازگشت کودکان به چرخه تحصیل باید مورد توجه قرار گیرد.
بر اساس نظر کارشناسان نظام آموزشی، موضوع بازگشت فرزندان به چرخه تحصیل، به‌ویژه در دوره ابتدایی، اهمیت بسیاری دارد و باید دوچندان در مرکز توجه مسئولان وزارت آموزش و پرورش قرار گیرد؛ چراکه جدایی دانش‌آموزان از آموزش و پرورش و گذراندن وقت در خیابان‌ها و مکان‌هایی نامناسب برای سن این کودکان، می‌تواند ناهنجاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی در جامعه را افزایش دهد.
آنها بر این موضوع هم تأکید دارند که برای بازگشت کودکان بازمانده از تحصیل باید در وهله اول اطلاعات دقیقی از تعداد و شرایط آنها به دست آید و در این میان دولت‌ها باید با سیاست‌گذاری‌های مناسب، زمینه تحصیل این کودکان را فراهم کنند؛ چراکه امروزه داشتن سواد خواندن و نوشتن حداقل سواد پایه محسوب می‌شود.
بسیاری از کارشناسان معتقدند با نگاه واقع‌بینانه به موضوع بازماندگی از تحصیل، متوجه می‌شویم که این آمار هیچ‌وقت به صفر نمی‌رسد و همواره شاهد کودکانی هستیم که امکان تحصیل برایشان مهیا نیست، اما با سیاست‌گذاری‌های مناسب می‌توان این عدد را به حداقل رساند تا اکثریت کودکان از حق طبیعی آموزش، بودن در اجتماع همسالان و شکوفایی استعدادهای خود برخوردار شوند.
محاسبه تعداد این افراد این‌گونه است که وزارت آموزش و پرورش کد ملی کودکانی را که به شش‌سالگی می‌رسند، با آمار ثبت‌نامی‌ها در مدارس تطبیق داده و تعدادی را که خارج از سیستم ثبت‌نام هستند، جزء بازماندگان به حساب می‌آورد.
هرچند سالانه تلاش‌های بسیاری برای جذب کودکان بازمانده از تحصیل صورت می‌گیرد، اما وزارت آموزش و پرورش در ۱۲ شهریور ۱۴۰۳ تعداد کودکان بازمانده از تحصیل را ۱۶۴ هزار نفر اعلام کرد.
بر اساس آمار این وزارتخانه، در سال تحصیلی ۱۴۰2 - ۱۴۰3 حدود ۲۱۶ هزار کودک بازمانده از تحصیل در دوره ابتدایی بوده که حدود ۳۱ هزار نفر از این کودکان طی سال تحصیلی جذب شده‌اند.
آمار دیگر منتشرشده از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که درصد بازماندگی از تحصیل دانش‌آموزان از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۲ روند کاهشی داشته است و میزان بازماندگی از تحصیل در سال ۹۶ در دوره ابتدایی ۲.۱۷ درصد بوده که این میزان در سال ۱۴۰۲ به ۲.۱۰ درصد رسیده است.
همه نهادها برای جذب بازماندگان از تحصیل همکاری کنند
در این راستا، رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش، درباره جذب کودکان بازمانده از تحصیل اظهار کرد: این اقدام یکی از مهم‌ترین مأموریت‌های آموزش و پرورش است و با توجه به این موضوع، جذب کودکان در بدو ورود به مدرسه، به‌ویژه کلاس‌‌اولی‌ها، بسیار مهم است.
وی افزود: دسترسی به آموزش مهم‌ترین فرصتی است که کودکان می‌توانند در زندگی خود داشته باشند و وزارت آموزش و پرورش موظف است همه تلاش خود را به کار بگیرد تا دسترسی به این حق را برای کودکان مهیا کند. معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: در سال‌های گذشته بررسی‌های متعددی درباره کودکان بازمانده از تحصیل انجام شده است و به این نتیجه رسیدیم که عوامل عدم حضور کودکان در مدرسه به دو دسته آموزشی یا مدرسه‌ای و خارج از نظام آموزشی تقسیم می‌شود. عوامل آموزشی مدرسه‌ای مانند نبودن معلم و مدرسه است و عوامل خارج از نظام آموزشی موضوعاتی مانند فقر اقتصادی و فرهنگی، برخی از تعصبات خانوادگی و مشکلات خاص مانند معلولیت‌های شدید را در‌بر می‌گیرد وی با تأکید بر اینکه برای داشتن حق آموزش همه نهادها و دستگاه‌های ذی‌ربط باید همکاری داشته باشند، گفت: تا جایی که به آموزش و پرورش مربوط می‌شود، همه تلاش خود را به کار بسته‌ایم تا با فراهم‌کردن امکان ثبت‌نام در مدرسه و اعزام معلم حتی در نقاط دورافتاده و کمتربرخوردار مدرسه‌ای برپا شود.
معاون آموزش و پرورش عنوان کرد: اکنون چندین هزار مدرسه داریم که تعداد دانش‌آموزان آنها کمتر از ۱۰ نفر است و برخی مدارس نیز تک‌نفره یا دو‌نفره و سه‌نفره هستند.
دلایل بازماندگی از تحصیل؛ از کمبود امکانات آموزشی تا فقر اقتصادی
حکیم‌زاده خاطرنشان کرد: در موانع اقتصادی، فرهنگی و مشکلاتی از این قبیل، آموزش و پرورش به‌تنهایی نمی‌تواند بازماندگان از تحصیل را جذب کند و ما درخواست کردیم که همه سازمان‌ها در این زمینه کمک کنند.
وی با اشاره به اینکه در دوره قبل هم یک تقسیم کار ملی صورت گرفت و وظایف همه دستگاه‌ها مشخص شد، افزود: از جهت قانونی نهادهای ناظر باید نظارت داشته باشند تا در جاهایی که لازم است، کودکان در مدرسه حاضر شوند.
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش یادآور شد: سازمان‌هایی که می‌توانند موانع اقتصادی و مشکلات معیشتی را رفع کنند، باید در این جهت همکاری کنند تا امکان تحصیل برای کودکان خانواده‌های دارای فقر اقتصادی فراهم شود. بازماندن کودکان از تحصیل یک دغدغه ملی است و برای خیرین متقاضی هم یک فرصت محسوب می‌شود تا با فراهم‌کردن شرایط، این گروه از افراد را به چرخه تحصیل بازگردانند.
وی ادامه داد: سوق‌دادن برخی از فعالیت‌های خیر به سمت مدرسه‌یاری و جذب کودکان بازمانده از تحصیل، کاری ارزشمند است که مشکل دانش‌آموزان دارای فقر اقتصادی را رفع می‌کند.
