آهنگ کوثر درگذشت

اندکی از ظهر روز اول آبان گذشته بود که ‌محمد درویش‌، فعال محیط زیست خبر داد: «ساعتی پیش آهنگ کوثر زمین را برای همیشه ترک کرد». او نوشت: «... قرار بود هفتم آذر همه دوستدارانش، خود را به شیراز رسانده تا شکوهمندترین مراسم نکوداشتش را به چشم ببیند... اما نشد...». محمد درویش در توصیف آهنگ کوثر نوشت: «او یکی از ایرانی‌ترین فرزانه‌های روزگار ماست که می‌شناسم؛ مردی که عاشقانه سرزمین مادری‌‌ و خانه پدری‌اش را می‌ستاید و هرگز حاضر نشد به ایران‌بانو پشت کند. او به‌رغم آنکه همه مدارج تحصیلی خود را از معتبرترین دانشگاه‌های ایالات متحده آمریکا اخذ کرده و می‌توانست به ساحت قدرت بسیار نزدیک باشد، اما زندگی مرفه و پیشنهادهای مدیریتی فریبنده را نپذیرفت و زندگی در یک کانکس را در بیابان‌های گربایگان فسا ترجیح داد تا به ما نشان دهد‌ راه پایداری اندوخته‌های آبی کشور از مسیر آبخوانداری می‌گذرد ‌نه سدسازی. او البته در این راه تا آنجا موفق بود که برنده جایزه جهانی قهرمان آب توسط سازمان ملل متحد شد و اینک بدون قطره‌ای آبیاری انسانی، جنگلی باورنکردنی در بیابان‌های فسا آفریده است. دوست دارم این پیرمرد دریادل را؛ مردی که ۳۳ سال پیش وقتی‌ برای نخستین بار در گربایگان دیدمش، چنان گرم و مشوقانه از پایان‌نامه‌ام تمجید کرد که زندگی و مسیر حرفه‌ای‌ام را متحول کرد. این دانشی‌مرد ۸۸‌ساله شاید بیشتر از هر ایرانی دیگری برای حفظ موجودیت گنجینه‌های زیرزمینی آب ایرانیان تلاش کرده است. مردی فرزانه و دانشمندی بین‌المللی که هنوز کودکِ درونش را به رسمیت می‌شناسد. آنها که کوثر را از نزدیک دیده‌اند، می‌دانند‌ چه می‌گویم. سیدآهنگ شاید طنازترین کودک 88ساله‌ای است که دنیا به خود دیده باشد؛ عارفی خوش‌صحبت و کاریکلماتورساز که عجیب جدی، خشک و منضبط به نظر می‌رسد. اما درست مانند آبخوان‌های درشت‌دانه گربایگان فسا، دل‌گُنده، بخشنده و با‌ظرفیت است و همچنان شیفته دانستن، بی‌پروا و شجاع پیش می‌رود و به شاگردانش می‌آموزد که ایران را نباید از یاد برد. او همچنان از خرخاکی به‌عنوان بهترین و بامرام‌ترین دوست همه‌ زندگی‌اش یاد می‌کند؛ موجود به ظاهر نادلپذیری که تجربه آبخوانداری در گربایگان را به‌شدت دلپذیر کرد‌».

درباره زندگی ‌آهنگ کوثر‌ زیاد نوشته نشده و اطلاعات درباره فعالیت‌هایش به مجلات تخصصی محدود می‌شود؛ اما در یکی از ویژه‌نامه‌هایی که به مناسبت هشتادو‌دومین سال تولد او منتشر شده بود، سخنانی از او نقل شده که به جزئیاتی از زندگی متفاوتش اشاره شده است. در این نشریه از قول ‌آهنگ کوثر‌ آمده است: «ما در پی ایجاد یک آرمان‌شهر کویری هستیم‌». در این شماره دوماهنامه «طبیعت ایران» در سال 99، درباره زندگی او نوشته شده بود: «آهنگ کوثر، انسان عجیبی است. این عجیب‌بودن را‌ پدرش همان هشتاد‌واندی سال پیش دریافته بود! وگرنه چرا باید نامی غیرمتعارف با حال و هوای آن روزگاران را برای فرزندش انتخاب می‌کرد؟ او مردی است که بهترین دوست همه زندگی‌اش را ‌«خرخاکی‌های گربایگان فسا» می‌داند‌».

آهنگ کوثر تجربه‌های متفاوتی داشته است؛ او دو سال در «جونگان ممسنی» با خانواده خود و سال‌ها با برادران «آبخواندار» در یک کانکس در بیابان‌های «بیشهزرد فسا‌» زندگی کرده است. او به آن امید که کاری کند تا همه قدر آب را بهتر و بیشتر بدانند، تلاش بسیار کرد و از مخالفان احداث سازه‌های غول‌پیکر سیمان‌اندود به نام سدهای مخزنی بود. هنوز کسانی در ‌گربایگان فسا‌ فراموش نکرده‌اند که چگونه یاد داد می‌توان با هزینه‌های به‌مراتب کمتر و با ماندگاری به‌مراتب بیشتر، آب را در زیر زمین حفظ کرد. او از سال 1351 کار خود را از پژوهش درباره پخش سیلاب در ایستگاه نودهک قزوین در سطحی کوچک و از دی 1358 در جونگان ممسنی فارس شروع کرد. او از سال 1363 طرح‌های آبخوانداری را در منطقه گربایگان فسا و دیگر مناطق عمدتا مرکزی کشور به اجرا گذاشت؛ عاملی که سبب شد از او با عنوان پدر ‌دانش نوین آبخوانداری‌ ایران یاد کنند. او دارای مدرک تحصیلی دکترای روابط آب و خاک و گیاه، با گرایش مهندسی آبیاری و آب‌شناسی جنگل از دانشگاه اورگن آمریکا‌ست. در همه این سال‌ها، هرکس این دانشمند را دیده، از بی‌اعتنایی‌اش به ساحت قدرت یاد کرده است.

سرانجام در روز جهانی علم -‌19 آبان 1384‌- در حضور کوییچیرو ماتسورا، مدیرکل وقت یونسکو، در بوداپست مجارستان، جایزه عالی یونسکو در حوزه آب را دریافت کرد که افتخاری بزرگ برای ایران محسوب می‌شود. او در همان‌جا با درایت و آینده‌‌نگری تحسین‌‌برانگیزی، درخواست کرد تا در قطع‌نامه پایانی اجلاس سه‌روزه بوداپست، این عبارت بیاید: «آب باید مانند هوا به‌عنوان دارایی تمام ساکنان کره زمین شناخته شود. این امر با توجه به وجود رودها و آبخوان‌های برون‌مرزی و درون‌مرزی گریزناپذیر است‌». درخواستی زنهاردهنده که اکنون پس از سال‌ها می‌توان اهمیت آن را دریافت. البته همان‌جا بود که فراموش نکرد از همسرش برای سال‌ها زندگی در بیابان‌ها تشکر کند.

نام و یادش مانا.