«شرق» در گفت‌وگو با صادق زیباکلام و محمدجواد جمالی‌نوبندگانی بررسی کرد
تنش تهران-تل‌آویو به پایان رسید؟
با حمله بامداد شنبه اسرائیل به ایران اکنون سؤال مهم این است که واکنش تهران چه خواهد بود و آیا باید شاهد عملیات وعده صادق سوم باشیم یا با شکست حمله اسرائیل، می‌توان نقطه پایانی را بر درگیری مستقیم تهران و تل‌آویو قائل بود؟ در‌این‌باره حسین موسویان، دیپلمات سابق کشورمان، طی تحلیل خود در شبکه ایکس باور دارد «عملیات نظامی تلافی‌جویانه امروز اسرائیل علیه ایران محدود بود
مهدی بازرگان: با حمله بامداد شنبه اسرائیل به ایران اکنون سؤال مهم این است که واکنش تهران چه خواهد بود و آیا باید شاهد عملیات وعده صادق سوم باشیم یا با شکست حمله اسرائیل، می‌توان نقطه پایانی را بر درگیری مستقیم تهران و تل‌آویو قائل بود؟ در‌این‌باره حسین موسویان، دیپلمات سابق کشورمان، طی تحلیل خود در شبکه ایکس باور دارد «عملیات نظامی تلافی‌جویانه امروز اسرائیل علیه ایران محدود بود. من قبل و بعد از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، مکرر در مقالات و مصاحبه‌ها بر ضرورت آتش‌بس بین ایران و اسرائیل تأکید کردم. اکنون که پاسخ اسرائیل به عملیات گسترده موشکی چند هفته پیش ایران محدود بود، به نفع صلح و ثبات و امنیت است که: ۱- آتش‌بس بین ایران و اسرائیل برقرار شود ۲- حملات نظامی اسرائیل علیه لبنان براساس قطع‌نامه ۱۷۰۱ پایان یابد. ۳- آتش‌بس در جنگ غزه برقرار، اسرا بین اسرائیل و حماس مبادله و با اجرای قطع‌نامه‌های سازمان ملل درباره تشکیل دو دولت، گام بلندی برای صلح و امنیت در خاورمیانه برداشته شود». احمد زیدآبادی هم در کانال تلگرامی خود نوشت «یک پاسخ فوری به معنای تشدید جنگ و بروز عواقب سیاسی و اقتصادی آن به‌ویژه کمک به کمپین انتخاباتی دونالد ترامپ در آمریکاست و تعلل در پاسخ یا پاسخ‌ندادن هم مایه تشدید فشارِ نیروهای تندرو داخلی به بدنه حاکمیت و متهم‌کردن آنان به تسلیم و در نتیجه ایجاد التهاب سیاسی در کشور است».
زیباکلام: تلاش بایدن در مدیریت تنش تهران و تل‌آویو نتیجه داد
البته از زاویه دیگری هم می‌توان به حمله بامداد شنبه اسرائیل نگاه کرد؛ آنجا که صادق زیباکلام اعتقاد خود را درباره آنچه اتفاق افتاده است، این‌گونه منتشر کرد: «حمله هوایی سحرگاه امروز (شنبه) اسرائیل به ایران، بیش از آنکه دستاورد نظامی برای تل‌آویو باشد، موفقیت دیپلماتیک برای واشنگتن بود که توانست نتانیاهو را وادار کند تا حمله را بسیار محدود کند تا ایران مجبور به تلافی نشود. آمریکایی‌ها برای چندمین بار نشان دادند که خواهان جنگ با ایران نیستند».
با توجه به همین تحلیل کوتاه در شبکه اجتماعی ایکس، صادق زیباکلام طی گفت‌وگویی با «شرق» بر این باور است که «اکنون تلاش‌های جو بایدن برای مدیریت درگیری و جنگ بین ایران و اسرائیل تا حدود زیادی نتیجه داده است» و با این حمله بامداد شنبه، او «احتمال واکنش ایران را بسیار کم‌رنگ می‌بیند»، مگر آنکه به گفته این استاد دانشگاه، «برخی جریان‌های رادیکال در داخل کشور به دنبال تداوم درگیری، تنش و جنگ با اسرائیل باشند و همین حمله محدود بامداد شنبه را به بهانه و توجیهی برای ادامه تقابل با اسرائیلی‌ها بدل کنند». البته این تحلیلگر سیاسی اذعان دارد «اجرائی‌شدن این عملیات محدود نشان می‌دهد که از یک سو، هم آمریکایی‌ها و جو بایدن در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری توانسته‌اند اسرائیل را کنترل کنند و هم آنکه خود نتانیاهو و اسرائیلی‌ها به نحوی معترف‌اند که به دنبال جنگ، درگیری و تقابل تمام‌عیار با جمهوری اسلامی ایران نیستند». همچنان که زیباکلام قائل به این گزاره محتمل نیز هست که «چنین قرائت مشابهی در تهران وجود داشته باشد و تصمیم‌گیران نظام هم به دنبال توقف درگیری در همین نقطه پس از حمله بامداد شنبه اسرائیل باشند».
صادق زیباکلام در ادامه گپوگفت خود با «شرق» از منظر دیگری به ارزیابی تنش ایران و اسرائیل پس از حمله بامداد شنبه می‌پردازد و یقین دارد «اکنون تحولات منطقه و به‌ویژه جنگ اسرائیل در لبنان و غزه همچنان ادامه خواهد یافت و اجرای فرمول بایدن درباره مدیریت تنش تهران-تل‌آویو برای کل خاورمیانه منوط به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکاست که حدود ۱۰ روز دیگر برگزار می‌شود». با چنین خوانشی، این استاد دانشگاه تحلیلش را این‌گونه ادامه می‌دهد «تا زمان مشخص‌شدن کلیددار بعدی کاخ سفید، بعید به نظر می‌رسد که نتانیاهو با وجود همراهی فعلی با بایدن در حمله محدود به ایران، بخواهد پایانی بر جنگ در غزه و جنوب لبنان داشته باشد»؛ چراکه از منظر او «نخست‌وزیر اسرائیل هم نیم‌نگاه جدی به بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید دارد». در کنار نکات یادشده، تحلیلگر مسائل سیاسی به خروج اقتصاد ایران از سایه جنگ هم ورود می‌کند و در تبیین هرچه بیشتر آن یادآور می‌شود «گفته مسعود پزشکیان مبنی بر سایه جنگ بر اقتصاد ایران صرفا محدود به درگیری‌های خاورمیانه و تنش ایران و اسرائیل نمی‌شود»، بنابراین به باور زیباکلام و با وجود آنکه شاهد کاهش قیمت‌ها در بازار سکه و ارز از صبح شنبه هستیم، «تداوم برخی پارامترها مانند وجود تحریم، باقی‌ماندن در لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف، فساد و دولتی‌بودن، کماکان اقتصاد ایران را در وضعیت نامطلوب، بحرانی و حتی جنگی قرار می‌دهد».
نوبندگانی: تقابل ایران با اسرائیل ریشه‌دارتر از آن است که در نقطه کنونی پایان یابد
در مقابل آنچه صادق زیباکلام عنوان کرد، محمدجواد جمالی‌نوبندگانی هم دیگر کارشناسی بود که در گپوگفت با «شرق»، باور دارد «عملیات بامداد شنبه اسرائیل نمی‌تواند به شکل بنیادین و راهبردی، نقطه پایانی بر درگیری تهران و تل‌آویو باشد». چون به گفته این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم، «در عملیات وعده صادق ۱ هم چنین تصور شده بود که دو طرف به یک نقطه تفاهم برای پایان درگیری رسیده‌اند، اما در ادامه شاهد سلسله حملات، تجاوزات، ترورها و کشتار‌های نتانیاهو بودیم که باعث شد ایران عملیات وعده صادق ۲ را در پاسخ به ترور اسماعیل هنیه و شهادت سیدحسن نصرالله انجام دهد»، بنابراین اگرچه از دید تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل، «شاید بتوان در برهه کنونی گزاره کاهش درگیری‌ها را بین دو طرف متصور بود، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که اسرائیل در روزها و هفته‌های پیش‌رو هم دوباره اقدامات و تجاوزات خود را تشدید نکند، تا جایی که تهران عملیات وعده صادق ۳ را اجرائی کند». نوبندگانی هم همسو با آنچه زیباکلام عنوان کرد، معتقد است «بایدن در روزهای منتهی به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا سعی کرد از تمام ظرفیت سیاسی و دیپلماتیک خود برای محدود‌کردن حمله اسرائیل و کنترل تنش بین تهران و تل‌آویو استفاده کند». از طرف دیگر هم این نماینده ادوار متذکر می‌شود «ایران با هوشیاری و آگاهی لازم به دنبال بازی در زمین نتانیاهو نخواهد بود، اما با وجود آنکه شرایط برای توقف تنش مستقیم بین ایران و اسرائیل مهیاست»، اما نوبندگانی اذعان دارد «تا زمانی که جنگ‌افروزی‌های اسرائیل در لبنان و فلسطین ادامه داشته باشد، کماکان بحران، ناامنی و تنش بر کل خاورمیانه سنگینی خواهد کرد».
نکته مهم‌تری که نایب‌رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم روی آن دست می‌گذارد، مسئله خروج اقتصاد ایران از شرطی‌شدن به واسطه تحولات منطقه و سایه جنگ است. چون از منظر نوبندگانی، «نه‌تنها کاهش شدید قیمت‌ها در روز شنبه و همچنین سبزپوش‌شدن بورس مؤیدی بر آن است که سایه جنگ بر اقتصاد سنگینی نخواهد کرد، بلکه ضربه‌پذیری و انعطاف اقتصادی کشور در برابر تحولات دیپلماتیک تا جایی پیش رفته که فشارهای روانی درباره برخی اتفاقات مانند برگزاری نشست فصلی شورای حکام یا صدور بیانیه‌های ضد ایرانی هم نمی‌تواند تأثیری در قیمت ارز و سکه در بازار آزاد بگذارد». از این نظر و به گفته او «رفته‌رفته توان انعطاف اقتصادی ایران بالاتر خواهد رفت».
